Достық диалогі: Қытаймен арадағы сауда-саттық құны – 565 млн доллар

Ауқымды іс-шараға дейін Ма Синжуй Премьер-министр Әлихан Смайыловпен кездесіп, сауда-экономикалық ынтымақтастықтың мәселелерін талқылады. Премьер-министр Қытай Қазақстанның ең ірі сауда серіктестерінің бірі екенін атап өтіп, оның жалпы тауар айналымы құрылымындағы үлесі 18%-ды құрайтынын, өзара сауда көлемінің 40%-дан астамы ШҰАА-ға тиесілі екенін атап өтті.

– Екі мемлекет басшыларының 2030 жылға қарай тауар айналымын 35 млрд долларға дейін ұлғай­ту жө­ніндегі міндетін ескеретін болсақ, Қазақстанның Шыңжаңмен өзара саудасы бұдан да зор ма­ңыз­ға ие болады. Біз қытайлық әріп­тес­терімізбен бірге осынау биік мақ­сат­тарға жету үшін бірлесіп жұмыс іс­теуге дайынбыз, – деді Әлихан Смайылов.

Өз кезегінде Ма Синжуй Қазақ­стан мен Қытайды тығыз эко­но­ми­калық қарым-қатынастар бай­ланыстыратынын атап өтіп, ШҰАА ауыл шаруашылығы, өнер­кә­сіп, энергетика, логистика, бі­лім беру, инновация, тағы басқа ба­ғыттар бойынша өзара тиімді ын­ты­мақтастықты жандандыруға дайын екенін мәлімдеді.

Премьер-министр бес тармақтың екеуінде ауыл шаруашылығы өнім­де­рін жеделдетіп өткізу үшін «жасыл дәліздер» іске қосылғанын ай­тып, қалған үшеуінде: «Достық – Алашанькоу», «Майқапшағай – Зимунай» және «Қалжат – Дулаты» бекеттерінде оларды іске қосу маңызды екенін жеткізді. Сонымен қатар Әлихан Смайылов елдің жүк тасымалдаушыларына ҚХР-ға кіру үшін виза беру рәсімдерін жеделдету мәселесін сөз етті, бұл жалпы тауар айналымының қарқынын арт­ты­руға мүмкіндік береді.

Жалпы, Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастық күн өткен сайын артып келеді. Бұған екі елдің сауда, инвестиция, логистика саласындағы келелі істер дәлел бола алады.

– Мемлекет басшылары жан-жақты ынтымақтастықты дамы­ту­ға көп көңіл бөледі. Биыл «Бір белдеу – бір жол» бастамасына 10 жыл толады. Осы кезеңде арадағы серіктестік жаңа деңгейге көте­­рілді. Ынтымақтастықтың бар­­лық бағыттары бойынша оң сер­пін байқалады. Бүгінде Қазақ­станда тау-кен металлургия ке­шені, өңдеу өнеркәсібі және басқа да стратегиялық салаларда 3 300 бір­лескен кәсіпорын жұмыс істей­ді, – деді Сауда және интеграция ми­нистрі Серік Жұманғарин екі елдің форумында.

Негізі екі елді дәстүрлі түрде бай­ланыстырып отырған негіз­гі аймақ – Қытайдың Шың­жаң өлкесі, өйткені оның үлесіне Қа­зақ­стан мен Қытайдың барлық тауар айналымының 40%-дан астамы тиесілі. Вице-премьердің айтуынша, Қазақстан Қытайға 1 млрд доллардан астам қаржыға өнеркәсіптік және ауыл шаруа­шы­лығы тауарларының 135 түрін ұсы­нып отыр. Атап айтқанда, отан­дық кәсіпорындар ҚХР-ға салқындатылған ет өнімдерін, ба­лық өнімдерін, құс, жылқы, шошқа еті мен қосалқы өнімдерді, жұ­мыртқа және жоғары маржалы тауарлардың басқа да түрлерін жеткізе алады.

– Бұл үшін отандық ет өнім­дерін Қытайға экспорттауға жан­уарлардың ауруларымен байланысты шектеулерді жою өте маңызды. Жақында Жануарлардың денсаулығын сақтау дүниежүзілік ұйымы аусыл тіркелмеген және оған қарсы екпе салынған Қазақ­стан­ның бес оңтүстік-шығыс ай­ма­­ғының мәртебесін растауды ұсынды, – деді Серік Жұманғарин Қы­тай делегациясының өкілдеріне.

Сонымен қатар вице-премьер ҚХР Бас кеден басқармасы ма­ман­дарының елдегі өсімдік және мал шаруашылығы өнімдерін өнді­ру­ші­лерге инспекция жүргізу үшін Қа­зақ­станға келу қажет екенін айтты.

– Қазақстан ҚХР-ға жыл сайын­ғы бидай жеткізу көлемін 1 млн тоннаға дейін және одан да жоғары деңгейге жеткізуге дайын. Бұл үшін инфрақұрылымдық мүмкіндіктер де бар. Мен бір теміржол астық құрамын ҚХР-дың бонд аймағына пилоттық негізде бағыттау туралы тапсырма бердім, – деп Серік Жұманғарин Қытай өкілдерін хабардар етті.

Бұған қоса тараптар жол бо­йын­дағы өткізу бекеттері, логис­ти­калық орталықтар мен көлік инфрақұрылымы жұмысының тиімділігін арттыру жолдарын талқылады. Қазіргі уақытта «Қор­ғас» ХШЫО және «Қорғас – Шығыс қақпасы» АЭА-да сауда инфрақұрылымы мен шекаралық бақылау жүйесін жаңғырту қарас­ты­рылып жатыр. 2022 жылы Қазақ­станның теміржол арқылы транзитпен жүк тасымалдау көлемі 1,1 млн тоннаға артып, 9,4 млн тоннаға жетті. ҚХР-дан автокөлікпен тран­зит­тік тасымалдау екі есе өсіп, 980,6 мың тоннаны құраған.

Үкіметтің ақпаратына сүйенсек, Ляньюньган портында Қазақстан-Қы­тай логистикалық терминалы­мен бірге жүктердің кедергісіз транзиті үшін қажетті база бар. Қо­л­айлы инфрақұрылымдық жағ­дай жасау үшін Үрімші мен Алматыда сауда хабын салу жоспарланып отыр. Бұдан басқа Бақты (ҚР) - Шәуешек (ҚХР) автомобиль өткізу бекеті ауданында екі ел арасындағы үшінші теміржол өткелі ашылмақ.

Форум аясында экономиканың құрылыс, энергетика, тау-кен өнер­кә­сібі, ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркәсібі, машина жасау, туризм, инвестициялар секілді салаларында қазақстандық және қытайлық кәсіпкерлер арасында B2B форматында екіжақты келіссөздер өтті. Онда 16 екіжақты құжатқа қол қо­йыл­ды, оның бесеуі – 565,4 млн дол­ларды құрайтын коммерциялық құ­жат.

Қытай делегациясының басшысы, ҚКП ОК Саяси бюросының мүшесі, ҚКП Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы партия ко­ми­тетінің хатшысы Ма Синжуй болса алдымен қазақ еліне қонақ­жай­лылығы үшін алғысын білдірді. Ол Қазақстан Президенті кездесу барысында делегацияны жылы қабылдап, айрықша ілтипат көр­сет­кенін ерекше атап өтіп, мұны ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин мен Қасым-Жомарт Тоқаев арасындағы жеке достықтың, Қытайдың көпұлтты халқына деген ізгі ниеттің көрінісі ретінде қабылдайтынын жет­кізді.

– Бұл сапар біз көптен күткен үмітімізге жан бітірді және шекара маңы өңірлерінің әкімдерімен кезде­су­ді асыға күтеміз. ҚХР Төра­ғасы Си Цзиньпин тек Қытай аумағында емес, сонымен қатар сыртқы әлемге ашықтыққа бағытталған Қытайды жаңғыртудың ауқымды жоспарын ұсынды. Қытайлық жаңғырту тек ҚХР-ға ғана емес, сонымен қатар көр­шілес елдерге, соның ішінде Қа­зақ­станға да тиімді болады, – деді Ма Синжуй.

Қытай тарапы Алматыда және Үрімшіде кешенді терминалдар салу, сондай-ақ әуе рейстерінің са­нын көбейтуді ұсынды. Осы орай­да ҚХР-мен шекаралас өңір­лер­дің – Алматы қаласы, Алматы, Жетісу, Абай, Шығыс Қазақстан об­лыстарының әкімдері өзара ын­ты­­мақтастыққа қатысты ұсы­ныс­­тарын жеткізді.

– Алматы ел экономикасының 17%-ын және мемлекеттік бюджет кірістерінің 26%-ын қамтамасыз ете отырып, Қазақстанның дамуында ерекше орын алады. Қытай капиталының қатысуымен ре­с­публика бойынша барлық кәсіп­орын­дардың жартысынан көбі Алматы қаласында орналасқан. Достық қарым-қатынасымыздың арқасында біздің мегаполис пен Қытай арасындағы тауар айналымы дәстүрлі түрде жоғары дең­гей­де сақталып отыр. 2022 жылы тауар айналымы 1,5 еседен астамға ұл­ға­йып, 6,8 млрд долларды құ­ра­ды, – деді қала әкімі Ерболат Досаев.

Ал Шығыс Қазақстан облы­сы­ның әкімі Даниал Ахметов облыс аумағында бірлескен инно­ва­циялық кәсіпорынның, қуат­ты­лығы жылына 200 тонна уран болатын АЭС үшін жылу бөлетін құ­рас­тырмалар шығаратын зауыт­тың даму перспективаларын сөз етті. Зауыт барлық өнімін Қы­тай нарығына экспорттайды. Ол бұл жоба екі ел арасындағы қарым-қа­тынасты одан әрі нығай­та­ты­нын атап өтті. Жоба толықтай мақ­са­ты­на жеткенде жалпы табыс 120 млн доллардан 200 млн долларға дейін артпақ.