Тәуелсіздік орнаған соң Алматыда сол лағманның көк-сөкке пышақтың қырындай етіп жұқалап ет туралған – гуй-ру, бұршақтай шашып салынған еті бар суй-ру лағманы (қыт. – ламянь – 拉面) пайда болғанын, оның тез-ақ арада Қытайдан қалай «ауып» келгенін білмей қалдық!
Десе де... Қытайдағы жеген лағманның дәмі әлі де аузымнан кетер емес. Тамақты мұндай дәмді пісірер ме еді?! Бірге түстеніп жол бастап жүрген қандасым Жарқын сондай күннің бірінде маған Алматыға барса, аш қалатынын айтып салды! Дереу жауап қаттым: «Оның рас, бұрындары Алматыда тамақтану қиын еді. Қазір шүкір, аттап бассаң алдыңнан түрлі-түрлі асхана шығады, ең жоғы – 100 метр сайын түріктің «Дөнерін» кездестіресің, сендердің осы лағмандарың да аста-төк толып тұр!»
«Жо-жоқ, сіз түсінбедіңіз», дейді шетелдік бауырым. «Сіздің асханада гуй-ру де, компот та, қуырдақ та, котлет те бір қазанда піседі емес пе?!» «Иә...», дедім де, ойланып қалдым. Қытайда асхана баспалдағын аттасаңыз, алдыңыздан шыққан қызметші сіздің мұсылман-қазақ екеніңізді аңғарып, жолыңызды инабатпен бөгейді. «Шошына ма, ауыздарына ұшық шығып қала ма?» дей ме екен, бұл жерде мұсылмандар асының жасалмайтынын ескертеді. Яғни, мұсылман мен қытайдың тамағы бір қазанда пісірілмейді! Егер «аузыма да, асқазаныма да сенімдімін» десеңіз, төр – сіздікі!
Қытайда ұйғыр, дүңген, қазақ асханалары бөлек жайласқан! Жарқынның меңзегені сол. «Енді Алматыға жол түскенде тамақты қайдан ішесіңдер?» «Жерұйықтан!» О-о, Алматыда «Жерұйықты» кім білмейді!? Ұлттық асқа әуес жан аттың басын сонда бұрады. Мәскеуден келген әріптесім «ет жеймін» деген соң сонда бардық. Екі адамға бір табақ ет әкелінді, екі тілім қазысы бар, сүт қатқан күрең шай, лимон, құрт, жент... әрине, бауырсақ – бәріне 100 АҚШ долларын төлеуіміз керек! Шоршып түстім. Шетелге іссапарға келген деген аты бар емес пе, қонағым мені ұялтпай ақшаны өзі төледі. Жарайды, бұл әңгіме «өз арамызда» қалсын-шы!..
Халықаралық мәні зор «Универсиада-2017» өтердің алдында шетелдік меймандар мен қала тұрғындарын ас-сумен қамтамасыз етудің жобасын ұсынған Алматы қалалық кәсіпкерлік пен индустриялық-инновациялық даму басқармасы БАҚ арқылы «Универсиада ұсынады» деген атаумен қаладағы қоғамдық тамақтандыру мекемелерінің тізімін мекенжайымен жариялады. Олар: Бочонок, Entrecote Garden, Пруссия, Favor Loft, Карлов мост, Дом, Grudo steakhouse, Mad Murphys, Бармаглот, Гранат, Рататуй, Вечное небо, Korean house, Пинта, Дублин, Вахтангури, Гиннес паб, Union Esperanza, Оранжевый верблюд, Базилик, Мастер Жигулев, Hemingway... Таңырқайтын түгі де жоқ, Алматының бүгінгі асхана мәзірін жасайтын көш бастаушылар легі осылар!
Жоғарыда аты аталған басқарма таяуда Медеу шатқалында шығыс тағамын даярлайтын «Tengri Cafe» мейрамханасының ашылғаны, ал «Qazaq Restaurant»-тың (ол да Медеуде!) 90 адамды бір мезетте қазақша тамақтандыратыны туралы қуана құлақтандырды. Мен сонда Жарқын мен Әси секілді Универсиада тамашалауға келген он-сан қандастарымның қайдан ас ішкенін білмей аң-таң отырдым. Медеу, сірә да, алыс – «Жерұйыққа» барған шығар?! Мейлі ғой, меймандарымыз бір амалын табар, ал 2 миллионнан астам халқы бар Алматының күнделікті қызметтегі жұрты – негізінен қазақтар, тамақты күнделікті қайдан ішеді деп ойлайсыз сіз?
Бұл арада «Қағанат» тамақтандыру желісінің орны бөлек. Бірақ, өте-мөте жетімсіз! Қазір Алматыда біз қаласақ та, қаламасақ та Қытайдың өтімді тауары секілді тамағының да дәуірі мен дәурені жүріп тұр. Тек олардың дені қаптаған «Узбечка» немесе «Paradise» асханаларында дайындалады. Бұл екі мейрамхана желісі атауының орнын ауыстырып оқысаңыз да қателеспейсіз... бірақ, беретін негізгі тағамы – гуй-ру мен суй-ру лямань!
Солай, оу-у... түс мезгілі таяп қапты, бүгін қайда барасыз? Қайда барсаңыз да, асыңыз дәмді болсын! Біздің Алматыда, сіздің Алматыда, әйтеуір... аш қалмайсыз!
Талғат СҮЙІНБАЙ,
«Егемен Қазақстан»