Қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі биыл елордада ғарыш аппараттарын құрастыру-сынау кешенінің құрылысын аяқтап, келер жылдан бастап шетелдік тапсырыстарды алу үшін халықаралық стандарттар бойынша сертификаттау шарасын қолға алмақ. Сонымен қатар, аталған кешен аясында тәжірибелік өндірісі бар арнаулы конструкторлық-технологиялық бюроны пайдалануға беру ісі де биылғы жылы аяқталады деп күтілуде. Ал енді құрастыру-сынау кешенінде қандай қызмет көрсетіліп, нендей шаралар атқарылады деген мәселеге келсек, министр Б.Атамқұлов ол туралы былай деді: «Кешен қолданысқа берілгеннен кейін салмағы 100 килограмнан 6 тоннаға дейінгі жер серіктерін жобалау және құрастыру-сынауға дейінгі қызметтер мен жер серіктеріне арналған құрамдауыштарды әзірлеу жұмыстары жүзеге асырылатын болады. Тағы бір айрықша атап өтерлік жайт, осы шаруалардың барлығын да өз отандастарымыз, қазақстандық мамандар жүргізбек. Бұл жер серіктерінің түрі мен мақсатына байланысты қазақстандық қамтуды 55 пайызға дейін жеткізуге мүмкіндік береді».
Қазіргі уақытта кешеннің ғимараты бойынша құрылыс-монтаж жұмыстары 46 пайызға, ал өндірісі бар АКТБ ғимаратына қатысты жоспар 95 пайызға орындалған. Сонымен қатар, кешеннің сынау учаскелерінің барлық технологиялық жабдығы әзірленіп, зауыттық сынаудан ойдағыдай өткізілген. Мамандардың пайымдауынша, мұндай стратегиялық объектінің болуы еліміздегі ғарыш қызметін дамытумен қатар, Қазақстанға жер серіктерін жобалау мен жасау бойынша қызмет көрсететін халықаралық нарыққа шығуына зор мүмкіндіктер береді.
Б.Атамқұлов арнайы тоқталып өткен келесі мәселенің бірі – отандық ғарыш аппаратының орбиталық топтамасын дамыту ісі. Жиында осы күндері аталған бағытта елдің экономикалық салаларының міндеттерін шешу үшін қазіргі заманғы ғарыш инфрақұрылымы тиімділігін арттыру бойынша жүйелі жұмыстар жасалып жатқаны баса айтылды.
«Еліміздегі ғарыш аппараттарының орбиталық топтамасы бүгiнгi таңда 4 спутниктен тұрады. Ал келесi жылдың басында олардың қатары тағы екi жерсерiкпен толығуы тиiс. «KazSat» ғарыш байланыс жүйесi жер бетiндегi екi басқару кешенi бар «KazSat-2» және «KazSat-3» байланыс жүйелерiнен тұрады. Жүйе елдiң бүкiл аумағында спутниктiк байланыс пен телевизиялық таратылымды қамтамасыз етуде. Сондай-ақ, мемлекеттiк органдарды, ұлттық компаниялар, жекеменшiк ұйымдар мен ұялы байланыстың шалғайдағы базалық стансаларының жұмысын мәлiметтермен толық қамтуда. Спутниктердi қолдану мерзiмiнiң аяқталуына байланысты «KazSat-2» спутнигiн жоспарлы ауыстыру үшiн 2023 жылға қарай «KazSat-2R» жер серiгiн жасап, iске қосу көзделiп отыр», – дедi Б.Атамқұлов.
Сондай-ақ, бүгінгі таңда Жерді қашықтықтан зондтау ғарыш жүйесінің табысты жұмыс істеп тұрғаны белгілі. «KazEoSat-1» және «KazEoSat-2» спутниктері арнайы бюджеттік бағдарлама шеңберінде ғарыштық жоғары дәлдіктегі орбиталық топтаманың суреттерін мемлекеттік органдар мен ұйымдарға өтеусіз беріп келеді. Мәселен, бір ғана өткен жылдың өзінде аталған қызмет аясында тиісті органдарға шамамен 12 млрд теңгені құрайтын 20 млн шаршы шақырым аумақтың суреттері берілген. Егер бұл қызметті шетелдік операторлардың тарифімен ұқсас суреттерді сатып алған жағдайда оның құны 23 млрд теңгені құрайды екен.
Сонымен қатар, отырыста «Бәйтерек» ғарыш зымыран кешенін құру жобасы «Байқоңыр» кешенін сақтап қалуға және оны тиімді пайдалануға мүмкіндік беретіндігі де атап айтылды. Қорғаныс және аэроғарыш өнерөкәсібі министрінің сөзіне қарағанда, «Байқоңыр» кешеніндегі ынтымақтастықтың 2050 жылға дейінгі келешегін пысықтау туралы Қазақстан мен Ресей президенттерінің уағдаластықтарына сәйкес, «Байқоңыр» кешені бойынша одан әрі Ынтымақтастық тұжырымдамасы әзірленіп, бекітілген. Осы орайда кешен мен қала инфрақұрылымының дамуы, ғарыш жобаларының іске асырылуы негізінде қолда бар кешен нысандарын және бірінші кезекте «Бәйтерек» ғарыш зымыран кешені бірлескен жобасын құру қарастырылған. Қол жеткізілген уағдаластықтарға сәйкес «Бәйтерек» жобасы қазіргі қолданыстағы «Зенит» ғарыш зымыран кешені мен орта деңгейдегі перспективалы ресейлік зымыран ұшырғышты іске асыру негізінде жоспарлануда. Бұл ретте, «Зенит» ҒЗК нысандарын Ресей Федерациясының жалға алуынан, сондай-ақ, оларды Қазақстан тарапына беру 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап жүргізіледі деп күтілуде.
«Сондықтан да бізге аталған нысандарды күтіп-ұстау мен пайдалану бойынша жұмыстарды қаржыландыру мәселесін шешу керек. «Бәйтерек» жаңа ғарыш зымыран кешенінен бірінші ұшырылымды 2025 жылы жүзеге асыру жоспарланып отыр. «Бәйтеректі» құру ғарыш айлағының экологиялық проблемаларын шешуде айрықша маңызға ие. Жаңа зымыран гептильді «Протонды» алмастыратын болады», – деді Б.Атамқұлов.
Оның түсіндіруінше − бұл Қазақстанның ұлттық мүдделері үшін стратегиялық маңызы бар жоба, себебі, ол «Байқоңыр» ғарыш айлағының келешегін сақтап қалуға және коммерциялық ұшырулар арқылы еліміздің әлемдік нарыққа кіруіне мүмкіндік береді.
Нұрлыбек ДОСЫБАЙ, «Егемен Қазақстан»