Біріншіден, Конгресс пен Ақ үйдің АҚШ-тың сыртқы саясатын анықтауда өзара бақталастығы бар және бұл бәріне мәлім. Аталған заң аясындағы тартыстар осының айқын көрінісі. Ел конституциясының 2-бабы атқарушы билікке сыртқы саясатты анықтауға және жүзеге асыруға кепілдік береді. Алайда, сол саясаттағы жобаларға қажетті қаржылық шығындарды бекіту құқығы Конгрестің еншісінде. Ресми түрде АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы елдің сыртқы саясатын жүргізгенімен, сыртқы саяси бағыт пен стратегияны айқындауда Ақ үй мен Пентагонның саяси салмағы басым. Оған Ауғанстан мен Ирактағы соғыс кезінде АҚШ азаматтары куә болды. Сарапшылардың пікірінше, АҚШ президентіне сөзі жүрген әрі елдің сыртқы саясатында өзіндік қолтаңбасын қалдырған соңғы мемлекеттік хатшы – Генри Киссинджер. Одан кейін бірде-бір мемлекеттік хатшы әлі күнге дейін өз алдына тәуелсіз сыртқы саясат жүргізген емес. Ал Конгресс болса аталған заңды қабылдау арқылы өзінің сыртқы саясаттағы мүмкіндіктерін кеңейтуді ойлайды.
Екіншіден, Конгрестің заңды екі палатада да көпшілік дауыспен қабылдауы президент Трампқа саяси қысым көрсету тетігіне ұмтылысын көрсетеді. Заңды Қауымдар палатасында 419-3, Сенатта 98-2 дауыспен қабылдау арқылы Конгресс Трампты вето құқығын қолдану мүмкіндігінен алдын ала айырып тастады. Конституция бойынша президенттің ветосына қарсы парламенттік вето қабылдау үшін Конгрестің қос палатасында заң шығарушылардың үштен екісі Ақ үй иесінің шешіміне қарсы екендіктерін білдіруі қажет. Оның үстіне, қазіргі саяси жағдай The Hill жаңалық порталы атап өткендей, онсыз да Ресей үкіметімен ауыз жаласқан деген айыпты бастан кешіп жатқан Трамп әкімшілігі үшін Ресейге қарсы «жұмсақтық» танытуға мүмкіндік бермейді. Одан бөлек, бұл заң АҚШ халқы алдында Конгресс президенттің қалауларына қарсы тұруға шарасыз деген көзқарасты жоққа шығаруға мүмкіндік. Сонымен қатар аталған заң – Конгресті толықтай өз бақылауында ұстап отырған республикашыл партия үшін америкалық сайлаушылар алдында өздерін президент Трамптан ерекшелеп көрсетудің жолы. Жақында ғана Конгрестегі басымдықтарына қарамай, Обамакэйр бағдарламасының күшін жоя алмаған республикашылар үшін тамыздағы үзіліске кеткенше қалай да қоғамды селт еткізетін заң қабылдау қажет болды. Ал салық реформасының, инфрақұрылымды дамыту бойынша немесе жаңа денсаулық сақтау заңының осы шақырылымда қабылдануы екіталай.
Үшіншіден, Америкадағы сайлаушылар сыртқы саясатқа қарағанда, ішкі саясатқа көп мән береді. Оларға Иран мен Солтүстік Кореяға қарсы санкциялардан гөрі өз елінде не болып жатқаны әлдеқайда маңыздырақ. Осы себепті, Конгресс мүшелері ішкі мәселелерге байланысты мәлімдеме жасауда ақырын қадам басып, сыртқы саясат бойынша пікір айтуда еркінсиді. Жергілікті тұрғындарға Пхеньянға қарсы әрекеттен гөрі, жұмыссыздық пен салық мәселесі өзектірек. Ендеше, неге бүкіл әлем жұртшылығы талқылап жатқан және тікелей жауапкершілікті жүктемейтін заңды қолдамасқа?
Төртіншіден, сыртқы жауларға қатысты айбат шегу, әсіресе, «ежелгі атажау» саналатын Ресейге қарсы мәлімдемелер жасау, Конгрестегі қос партия үшін БАҚ-тың назарына ілігіп, жергілікті электорат алдында саяси ұпай жинаудың дәстүрлі жолы. Оған соңғы онжылдықта үш қайнаса сорпасы қосылмай келе жатқан демократтар мен республикашылардың аталған заңды бірауыздан қабылдауы дәлел. Сонымен қатар, соңғы уақытта Ресейден бөлек, Иран мен Солтүстік Кореяға қатысты қатаң саясаттың қажеттілігін айту арқылы сыртқы саяси мәселелер бойынша ашық пікір білдіру – АҚШ-тың президенті болуға дәмелі болашақ президенттік кандидаттар үшін өз имиджін қалыптастырып, позицияларын күшейту үшін зор мүмкіндік. Трамптың Ресейге қатысты «жұмсақтығына» өзінің «қатаң» саяси көзқарасын қатар қою арқылы америкалық саясаткерлер келесі сайлауға дейін сайлаушылардың көз алдында сыртқы саясат бойынша өз позициясын қалыптастыруға тырысады.
Осыдан мынадай сұрақтар туындайды. Трампқа қысым көрсететін заңдар жалғасын таба ма? Конгрестегі республикашылар президент Трамптан теріс айналып жатыр ма? 2018 жылы сайлауда Трамптың қолдаушылары басым сайлау учаскелерінде бақ сынайтын Конгресс мүшелерінің жағдайы не болмақ?
Бұл сұрақтардың жауабы бұрынғы Федералды тергеу бюросының директоры Роберт Мюллердің 2016 жылғы Трамп кампаниясына қатысты тексерісіне және америкалықтардың Трампты қолдауына тікелей байланысты.
Шалқар НҰРСЕЙІТ, сарапшы