Кеше Үкімет басшысы Кәрім Мәсімовтің қатысуымен Қаржы министрлігінің 2009 жылғы жұмыс қорытындысына арналған кеңейтілген алқа мәжілісі болып өтті. Онда Қаржы министрі Болат Жәмішев, Салық комитетінің төрағасы Дәулет Ерғожин, Кедендік бақылау комитетінің төрағасы Қозы-Көрпеш Қарбозов және Қаржы мониторингі комитетінің төрағасы Мүсірәлі Өтебаев есепті баяндамалар жасады.
Өткен жылы қарыздардың түсімін есепке алмағанда мемлекеттік бюджетке 3 510,3 миллиард теңге кіріс түскен. Бюджеттің кірісі жоспардағы 3 489,4 миллиард теңгенің орнына 3 505,3 миллиард теңгені құрады. Яғни, белгіленген жоспар 16 миллиард теңгеге артық орындалған. Қаржы министрінің айтуынша, 2009 жылдың бірінші жартыжылдығында бюджеттің кіріс бөлігін қамтамасыз ету шағын және орта бизнеске тексеріс жүргізуге мораторий жарияланған жағдайда жүзеге асырылды. Өткен есепті қаржы жылында Ұлттық қорға мұнай секторындағы кәсіпорындардан түскен тікелей салық ретінде 1 371,4 миллиард теңге қаржы аударылды.
2010 жылғы 1 қаңтардағы мәлімет бойынша, мемлекеттік бюджеттің шығысы қарыздарды есептемегенде 4 003,0 миллиард теңге немесе жоспардың 97,7 пайызын құрады. Оның ішінде республикалық бюджет шығыны 3 311,3 миллиард теңге, жергілікті бюджет шығыны 2 100,9 миллиард теңге болды. Бюджет тапшылығы жоспардағы 666,9 миллиард теңгенің орнына 492,7 миллиард теңге болды. Республикалық бюджет бойынша игерілмеген қаржы көлемі 60,1 миллиард болып, оның 30 миллиард теңгесі ағымдағы жылы әртүрлі жобаларды қаржыландыруға жұмсалатын болады.
Бұрын атап көрсетілгендей, алдыңғы қаржы жылдарында республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері нысаналы трансферттердің тиісті дәрежеде игерілуіне бақылау жасаған жоқ. 2009 жылы жаңа Бюджет кодексінің талаптарына сәйкес облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдері мен республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілері арасында нысаналы трансферттерді тиімді пайдалану туралы екіжақты келісім жасалынды. Осындай тиімді жұмыстың нәтижесінде 56 миллиард теңге игерілмеген қаржы республикалық бюджеттің қолма-қол ақша бақылау шотына түсті. Енді бұл қаржы 2009 жылы қабылданған міндеттемелер бойынша жоспардағы инвестициялық жобаларды қаржыландыруға жұмсалады.
Қаржы министрі еліміздің тарапынан Беларусь, Қазақстан және Ресей мемлекеттері арасында құрылған Кедендік одақтың және ЕурАзЭҚ-тың дағдарысқа қарсы қорының құқықтық базасын қалыптастыру мақсатында үлкен жұмыс атқарылғандығын атап көрсетті. Бұл ретте Кедендік одақтың Кеден кодексі тікелей Қазақстанның жетекшілігімен жасалғандығын еске сала кеткен артық болмас. Интеграциялық ынтымақтастықтың озық үлгісі болып табылатын Кедендік одақтың шарттық-құқықтық базасы жасалынды. 2010 жылдың 1 шілдесінен бастап Беларусь, Қазақстан және Ресей мемлекеттері арасында кедендік декларациялау және Кедендік одақ аумағында алмасатын тауарларды кедендік ресімдеу жойылады.
2009 жылы бизнес үшін кедергілерді шектеудің ықпалды шарасы ретінде Кеден кодексінің интеграциялық бақылау бөліміне елеулі түзетулер енгізілгенін атап айтқан жөн. Бұл түзетулер бойынша мемлекеттік шекаралардағы автокөліктерді өткізу пункттеріндегі малдәрігерлік, санитарлық-карантиндік және өсімдік карантині жөніндегі бақылау Қазақстан Республикасы кеден органдарының құзырына берілген. Жаңа келісімдер бойынша жүзеге асырылатын интеграцияландырылған кедендік бақылау мемлекет шекаралары арқылы өтетін тауарлардың тексеру мерзімін бұрынғы 3-4 сағаттың орнына 30-40 минөтке дейін қысқартады.
Алқа мәжілісінде атап көрсетілгеніндей, Бүкіләлемдік банктің “Doіng Busіness” салық салу рейтингі бойынша Қазақстан 183 мемлекеттің ішінде 52-ші орынға шыққан. Бұл ТМД мемлекеттерінің ішіндегі ең жоғарғы көрсеткіш. Мұндай жетістікке қазақстандық салық жүйесі елімізде қабылданған жаңа Салық кодексінің нәтижесінде қол жеткізді. Алдағы уақытта еліміздің салық жүйесіндегі жеңілдік үдерістері одан әрі жалғасатын болады. Салық комитетінің төрағасы алдағы уақытта бұл салада ашықтық пен әділдік баянды болатынын атап көрсетті. Осы орайда ол “Нұр Отан” ХДП-ның жанынан бөлшек сауда саласындағы жұмысты, оның ішінде кассалық аппараттардың қолдану тиімділігін бақылау жөнінде халықтық бақылау бөлімдерін құру қажеттігі жөніндегі өтінішін жеткізді.
Алқа мәжілісінде мемлекеттік сатып алуға қатысты барлық ақпарат интернет желісі арқылы жүргізілетіндігі айтылды. 2009 жылы веб-порталда 30 751 электронды мемлекеттік сатып алуға (ЭМС) қатысушылар тіркелді. Оның 13 072-і әлеуетті өнім өндірушілер, 18 580 тапсырыс берушілер болды. Электронды сауда алаңында барлығы 245 331 лот жарияланды. 136 308 лот бойынша жеңімпаздар анықталды. Осы лоттар бойынша орташа жалпы үнем көлемі 6 079,3 миллион теңгені құрады. 2009 жылғы 29 сәуірде министрлік электронды – “е-Қаржымині” жобасына таныстырылым өткізген болатын. Бұл электронды жоба “бір терезе” қағидаты негізінде жұмыс істейді. Бұл уақыт пен қаражат үнемдеуге, сыбайлас жемқорлықты азайтуға, көрсетілетін қызметтердің жеделділігін арттыруға, әкімшілік тосқауылдарды төмендетуге жағдай жасайды. Мәселен, 2009 жылы салық төлеуші нысандардың 80 пайызы салық жөніндегі есептерін электронды түрде өткізді.
Кеңейтілген алқа мәжілісін Премьер-Министр Кәрім Мәсімов қорытындылап, еліміздің қаржы саласының өткен жылы атқарған жұмыстарының қорытындысын және алда тұрған негізгі міндеттерін саралап берді. Ол өз сөзінде үш мемлекет арасында құрылған Кедендік одаққа байланысты бірқатар мәселелердің туындап отырғандығын айтып, министрлікке оны жедел шешуді тапсырды. Үкімет басшысы жобасы жасалған жаңа ұлттық Кеден кодексін қабылдаудың уақыты жеткендігін ескертті. Кедендік одақтың құрылуына байланысты еліміздің шекарасын нығайтуға қатысты бірқатар мәселелерді ортаға салды. Үкімет басшысы дамыған елдерде бюджет түсімінің 60 пайызын жеке тұлғалар қамтамасыз ететінін, ал бізде бұл көрсеткіш 10 пайыздан аспайтындығын айта келіп, жеке тұлғалардың жалпы табысын декларациялау 2013 жылдың 1 қаңтарында жүзеге асырылуы қажеттігін ескертті. Сонымен бірге Үкімет басшысы елімізде құрылған ӘКК-лердің күрделі проблемаларына тоқтала келіп, мемлекеттік меншік мәселесін нақты анықтауды тапсырды. “Еліміздің астанасы Алматыдан көшкеніне көп болды. Ал Алматыда бұрынғы министрліктер мен мемлекеттік мекемелер қоныстанған ғимараттардың тағдыры не болды? Олар бүгін қандай күйде? Осы мәселеге байланысты толық жариялылық жасайтын уақыт жетті”, деді Премьер-Министр өз сөзінде.
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ.
БІЛІМ САПАСЫ БАСТЫ КӨРСЕТКІШ
Білім және ғылым министрлігінің алқа мәжілісі Үкімет басшысы Кәрім Мәсімовтің қатысуымен өтті. Онда саланың бір жыл ішіндегі атқарған жұмыстары мен алда тұрған міндеттері алға тартылды.
Алқалы жиында Білім және ғылым министрі Жансейіт Түймебаев өткен жылы алға қойған мақсат, міндеттер туралы ой өрбітіп, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың “Жаңа он жылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері” атты биылғы халыққа Жолдауы бойынша жүргізілетін жұмыстарға жан-жақты тоқталды. Ең бастысы, білім беруге арналған бюджет 2008 жылмен салыстырғанда, 2009 жылы 9,5 пайызға артыпты. Нақтылай түссек, 700 млрд. теңгені құрапты. Министр мектепке дейінгі білім саласында айтарлықтай жетістіктің барын тілге тиек етті.
Жекешелендіру кезінде бұрын жүйелі жұмыс істеп тұрған 8743 балабақшаның тең жартысынан астамы әркімнің қолында кетіп, 2000 жылға дейін Отанымызда балабақшалардың саны 7599 бірлікке кеміп, 1167-і ғана қалғаны белгілі. Соңғы 8-9 жылдың ішінде “Былтырғыдан биыл тәуір” дегендей, балабақша желісі біртіндеп өсіп келе жатыр. Қазір 1209 балабақша жұмыс істейді. Әйтсе де, еліміз бойынша 260 мың бүлдіршін балабақша кезегінде тұрғаны мәлім. Ал орта білім саласы бойынша істелген жұмыстарға тоқталар болсақ, “100 мектеп” жобасы шеңберінде 39 білім ордасы пайдалануға беріліпті. 3385 мектеп интерактивті тақтамен жабдықталған. Ұлттық бірыңғай тест бойынша орташа балл көрсеткіші өсу үстінде екен.
Бұдан кейін Ж.Түймебаев техникалық және кәсіптік білім беру, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі оқу жайына да тоқталды. Мемлекет басшысының тікелей қолдауымен 2009-2010 жылдары дағдарыс жағдайында мемлекеттік және жекеменшік оқу орындарының ақылы бөлімдерінде үздік оқитын студенттерді қолдау ниетінде 24 мыңға таяу грант бөлінгенін атап өтті. Сонымен қатар білім беру саласында елордада құрылып жатқан бірегей оқу орындары “Жаңа халықаралық университет”, “Арнаулы қор” және қазірдің өзінде жұртшылықтың назарын аудара бастаған интеллектуалдық мектептер туралы да мәлімет берді. Елдің болашағы саналатын жастар саясатындағы оң өзгерістер де жұрт назарына ұсынылды. Осы арада айта кететін бір мәселе, министр мектепке тартылмаған балалар туралы тексеру қорытындысын айта келіп, олардың 23 пайызының (313 оқушы) себебі әлі анық еместігін, мектебі жоқ ауылды жерде тұратын оқушылардың 28,4 пайызын тасымалдау мәселесі дұрыс шешілмей отырғанын да іркіп қалмады.
Алқа мәжілісінде сөз алған Премьер-Министр білім беру мен денсаулық сақтау өзекті мәселелердің бірінен саналатынын, атқарылған жұмыстар арқылы халық биліктің іс-қимылына баға беретінін, жыл сайын еңбекақылары өсіп отырған сала қызметкерлері министрден бастап, кез келген азаматтың жаны ауыруы тиіс екенін атап өтті.
Сондықтан да болар, Елбасының осы екі салаға ерекше көңіл аударып, мол мүмкіндік жасап, қаржы бөліп отырғаны, деді Кәрім Мәсімов. Елбасының тікелей араласуымен соңғы 2 айдың ішінде 400-дей балабақша ашылған, 17 мың жеткіншек оған орналасқан, биылғы Жолдауда ерекше атап өтілген “Балапан” арнайы бағдарламасы аясында алдағы 10 жылда өмірге келген барлық ұл-қызды мектепке дейінгі мекемелермен қамтамасыз ету Елбасының тікелей тапсырмасы, оны мүлтіксіз орындау керек. Жүзеге асыру тетігіне тоқталсақ, бірыңғай бюджет қаржысына қарап отыра берсек, мұны дер кезінде шеше алмайтынымыз анық. Сондықтан өзекті шараны атқару барысында жаңа механизм іздеуге тиістіміз. Ол – мемлекеттік әлеуметтік әріптестікті дамыту, сол арқылы шағын және орта бизнесті ынталандыру болып табылады. Қазір балабақша ашуға лицензия беру жеңілдетілді, деді Премьер-Министр.
Мемлекеттік тіл мәселесі туралы ой қозғағанда Кәрім Қажымқанұлы бұл балабақшадан бастап қолға алынуы керек. Мен алқа мәжілісіне арнайы жасақталған көрмеден аңғарғаным тіл үйрену жөнінде әдемі әдістемелік құралдар бар екен. Соны дұрыс пайдалану жолға қойылуы тиіс. Президенттің тағы бір алға қойып отырған міндеті – 12 жылдық оқыту моделін табысты орындау. 9-10 сынып оқушылары кәсіптік білім алып, 10-12 сыныпта оқитындар жоғары оқу орындарының бағдарламасына икемделуі керек. Қазір бізде мұндай тәжірибе болмай тұр. Сондықтан бұл салаға бөлінген қазынаның қаржысын босқа шашпай, тиімді пайдалану қажет, деген Премьер-Министр, білім саласындағы басты олқылық жемқорлық болып отырғанын, өзінің блогына келіп түскен жұртшылық хаттарына қарағанда әлі күнге дейін білім мекемелерінде жанды ауыртар жағымсыздық ақша жинау мәселесінің тыйылмай келе жатқанын, ендігі жерде бұған қарсы қоғамдық бақылауды күшейту керек екендігін атап өтіп, қазіргі басты мақсатымыз білім берудің санына жүгінбей, сапасын көтеру екенін жеткізіп, біз сапалы білім беруіміз керек. Себебі, мұғалімнің мәртебесін көтеріп, жалақысын әр жыл сайын көтеріп келеміз. Қалай десек те тұрмыстық жемқорлықты жою басты міндетіміз болып саналады, деді.
Премьер-Министр ақпан айының соңына дейін мектепке дейінгі балаларды балабақшамен қамтамасыз ететін “Балапан” бағдарламасын Үкіметке енгізуді тапсырды. Мұндай игілікті де серпінді істе жарқыратып салған ғимараттарға сай тәлім-тәрбие ісі биік дәрежеде болуын жүктеді. Біз балаларды балабақшамен қамтамасыз ету арқылы олардың денсаулығын жақсартуға, отаншылдық сезімін оятуға, ата-аналардың еңбекке араласуына жол ашамыз. Ендеше, бұл бағдарламаға айрықша назар аудару керек, деп сөз аяғын түйді. Ол ел дамуында ерекше орын алатын білімнің білікті болуын, сол секілді ғылымның да жоғары дәрежеде дамуына жол ашатын, өткен жылдың қыркүйек айында Нұрсұлтан Назарбаевтың ғылым және ғылыми саясат бойынша өткізілген кеңесінде жүктеген келелі мәселелерді орындауға мүмкіндік беретін “Ғылым туралы” жаңа заңды қабылдауды тездету мәселесіне де көңіл бөлді.
Жалпы, алқа мәжілісінде білімі терең, ғылымы мықты елдің қай тұста да есесін жібермейтінін, ұрпағының ой-байламы мықты, өресі биік, талғамы ерекше болатыны жан-жақты қозғалды.
ӘЛЕУМЕТТІК САЛАҒА ЕРЕКШЕ НАЗАР
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінде өткен кеңейтілген алқа мәжілісінде ведомствоның өткен жылғы жұмыстары баяндалып, биылғы атқарылатын міндеттері нақтыланды. Оған Премьер-Министр Кәрім Мәсімов қатысып, сала басшысының жылдық есебін тыңдай келе өткен мерзімде қол жеткен табыстар аз емес, бірақ алда тұрған міндеттер бір орында тоқтап қалмай, ілгері қадам жасауды талап етеді деп түйіндеді сөзін.
Өткен жылдың басында Қазақстан еңбек нарығында аса күрделі жағдайға тап келгенін, 2008 жылдың күзінен бастап елдегі жұмыссыздар саны артып, жұмысшыларының саны 135.0 мың адамды құрайтын 264 кәсіпорынның біразы жұмысын толықтай тоқтатуға мәжбүр болса, ал қалғаны жарым-жартылай күн кешкенін, 25.0 мың адам жартылай жұмыс күнімен қамтылса, 15.6 мың адам еңбекақысы сақталмайтын демалысқа шыққанын баяндаумен жылдық есебін жалғастырған Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Гүлшара Әбдіхалықова бұл жағдай министрліктің стратегиялық жоспарына бірқатар өзгерістер енгізумен шектеліп қалмай, қаржы дағдарысына қарсы арнайы жоспар әзірлеуді талап еткенін атап өтті. Өткен жыл министрлік пен оның аумақтық бөлімшелерінің жұмысы негізінен әлеуметтік тұрақтылықты сақтауға бағытталып, азаматтарды жұмыспен қамту мәселесіне ерекше назар аударылғанын, Мемлекет басшысының халыққа Жолдауын іске асыру мақсатында еңбек нарығын тұрақтандыру үшін, аймақтық жұмыспен қамту мен мамандарды қайта даярлықтан өткізуге республикалық және жергілікті бюджеттерден қосымша 191,5 миллиард теңге бөлініп, “Жол картасы-2009” бағдарламасын табысты іске асырудың арқасында бірталай жұмыстар тиянақталғанын мәлімдеді. Мәселен, өткен жылдың соңғы көрсеткіштеріне көз тігетін болсақ, “Жол картасы” бағдарламасы бойынша 5 261 жоба іске асырылса, соның ішінде 258 жаңа жұмыс орны ашылып, 248 мың адам жұмыспен қамтылған. Мамандарды даярлау мен қайта даярлықтан өткізуге 97,7 адам тартылып, олардан 41,1 мың адам жаңа жұмыс орындарымен қамтылған, әлеуметтік жұмыс орындарына 73.4 мың адам жұмысқа орналастырылып, білім беру мекемелерінің 51,2 мың түлегі жастар практикасына жіберілген. Елбасының биылғы халыққа Жолдауында “Жол картасы” бағдарламасының биыл да ауқымды жобалармен жалғасатыны, өткен жылы 862 жоба іске асырылғаны, жүздеген мектептер мен ауруханалар, мәдениет пен спорт нысандары қалыпқа келтіріліп, әсіресе ауылдағы әлеуметтік жағдайдың түзелуіне көп көңіл бөлінгені атап өтілсе, сала басшысы өткен жылы бағдарламада көзделген жобаның 99,8 пайызға орындалғанын тілге тиек етті.
Қазақстан жұмысшыларының мұң-мүддесін қорғаудағы көші-қон саясатының рөлі айтарлықтай өсе бастағаны да айтылды. Сырттан келіп жұмыс істейтін мамандардың орнын біртіндеп жергілікті адамдардың алмастыра бастауы көңілге сенім ұялатады. Мәселен, өткен жылы шетелдік жұмыс күшін тарту квотасы екі есеге қысқарып, кезең-кезеңмен алмастыру арқылы қазақстандық азаматтарды даярлау мен қайта оқыту үшін белсенді шаралар жүзеге асқан.
Еңбек қатынастарын реттеу мәселесіне келсек, министр біраз маңызды жұмыстардың қолға алынғанын сөз етті. Еңбек нарығын тұрақтандыруға, әлеуметтік қорғауға және еңбек шарттарын жақсартуға бағытталған Еңбек кодексіне, жұмыспен қамту, міндетті әлеуметтік сақтандыру және мемлекеттік сатып алу мәселелері жөніндегі заңнамаға өзгерістер енгізілгенін, қолданыстағы барлық Бірыңғай тарифті классификациялық анықтама қайта қаралып, өңделгенін, бюджет саласындағы қызметкерлерге еңбекақы төлеу жүйесінің жаңа үлгісінің жобасы жасалғанын айтты.
Әлемдік қаржы дағдарысы әлеуметтік салаға басты назар аудару талабын міндеттесе, министрлік қызметінің стратегиялық іс-жоспарларының дені негізінен осы мақсатқа жұмылдырылғанын сала басшысы айрықша атады. Халықты әлеуметтік қамтамасыз ету мен әлеуметтік көмекке бағытталған шығындар өткен жылы 813 млрд. теңгені құрағанын, бұл оның алдындағы жылмен салыстырғанда 22,8 пайызға артық екенін баяндаған Гүлшара Әбдіхалықова әлеуметтік бағдарламаларды үдемелі қаржыландыру алушылардың барлық санаттары үшін әлеуметтік төлемдер деңгейін арттыруға мүмкіндік бергенін нақты мысалдармен атап көрсетті. Базалық зейнетақыны қоса есептегендегі мөлшер 15 362 теңге болса, орташасы – 22 853 теңгені, ең жоғарғысы 32 703 теңгені құрайды. Жалпы соңғы үш жыл бедерінде зейнетақы төлемдерінің орташа мөлшері 1,6 есеге артқаны мәлім болды. Елбасының биылғы халыққа Жолдауындағы зейнетақыларды 1 қаңтардан бастап өсірсе, ал өткен жылғы экономика өсімінің оң серпіні шәкіртақылар мен бюджеттік еңбекақыларды 1 сәуірден бастап көтеруге мүмкіндік беретінін атап өтуі әлеуметтік салаға айрықша назар тігілуінің тағы бір дәлелі деуге болады десек, Елбасының халыққа Жолдауына сәйкес биылғы қаңтардан бастап зейнетақыны көтерудің кезекті сатысы қолданысқа енуде. Сондай-ақ министр осы жылдан бастап әлеуметтік төлемнің жаңа түрі – мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған ата-аналарға, қамқоршыларға бір төменгі жалақы көлемінде жәрдемақы ( 14 952 теңге) беріле бастайтынын, биылдан бастап көпбалалы аналарды “Алтын алқа” және “Күміс алқа” алқаларымен марапаттаудың шарттары өзгеріп отырғанын, бұдан былайғы уақытта жеті баласы бар аналар “Алтын алқамен”, ал алты балалы аналар “Күміс алқамен” әспеттелетінін, оларға берілетін арнайы мемлекеттік жәрдемақының көлемі 3,9 айлық есептік көрсеткіштен 6,0 АЕК-ке дейін жеткізілетінін айта келіп, алда тұрған міндеттерді толыққанды жүзеге асыру халықтың тұрмыс сапасын анағұрлым жақсартуға мүмкіндік береді деп сендірді.
Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов саланың бір жылда атқарған жұмыстары айтарлықтай екенін айта келіп, өткен жылдың қиындықтарын мойымай жеңіп шыққан ел биыл да осы алған бағытынан айнымай алға жылжи беретініне сенім артты. Өзге елдердің қаржы дағдарысы кезінде қандай ауыр сәттерді бастан кешкенін, ал Қазақстан бүкіл әлемді дүр сілкіндірген мұндай сындарлы шақта “Жол картасы” бағдарламасын қолға алып, көп істер тындырғанын, бұл жоба биыл да әрмен қарай жалғасын таба беретінін айтты. Қол жеткен биікті межелеп, бір орында тоқтап қалмай, өзімізді енді алдыңғы қатарлы елдермен салыстырып дамитын кез келді деп ескертті Үкімет басшысы. Бірлесіп тірлік жасалған жерде ғана табыс болатынын еске салды.
Қарашаш ТОҚСАНБАЙ.
ЖҰМЫС ТОБЫНЫҢ ОТЫРЫСЫ ӨТТІ
Кеше Астанада Ел бірлігі доктринасы жобасын тиянақтаумен айналысу үшін құрылған жұмыс тобының мәжілісі болып өтті. Бұл құжаттың өткен жылы Қазақстан халқы Ассамблеясының сессиясында жұртшылық назарына ұсынылғаны белгілі. Нұрсұлтан Назарбаев жоба егжей-тегжейлі қоғамдық сараптаудан өтуі тиіс екенін атап көрсеткен болатын.
Енді, міне, доктрина жобасы талқыланғаннан кейін арнайы құрылған жұмыс тобы оны тиянақтау үдерістеріне кірісіп кетті. Оның құрамына мемлекеттік органдар өкілдері, Парламент депутаттары саяси партиялар жетекшілері мен қоғам қайраткерлері кіреді. Бүгінгі таңда ел азаматтарынан аса маңызды осы құжат жобасына орай 500-ден астам ұсыныс келіп түсті. Олардың арасында тұжырымдамалық сипаттағы ұсыныстар да бар. Олардың барлығы жұмыс тобында қаралатын болады.
“Егемен-ақпарат”.
САНДЫҚ ХАБАР ТАРАТУ ЖҮЙЕСІ – УАҚЫТ ТАЛАБЫ
Кеше Парламент Мәжілісінің “Жаңа Қазақстан” депутаттық тобы, Ақпараттандыру және байланыс агенттігі және “Арна Медиа” Ұлттық ақпараттық холдингінің ұйымдастыруымен “Қазақстанның телекоммуникациялық рыногын әрі қарай дамытудың негізі – радиобайланыс және сандық хабар таратудың келешектегі технологияларын енгізу және дамыту” тақырыбында халықаралық конференция өтті.
Уақыт та, технологиялар да бір орнында тұрмақ емес. Алғашында ақ-қара болып екі-ақ түсті көрсететін көгілдір экранды қызықтаған жұрт, бара-бара түрлі-түсті теледидарға көздері үйренсе, енді оның өзін жақсартатын жаңа технологиялар өмірге келді. Бүгінгі күні Батыс Еуропаның алдыңғы қатардағы Ұлыбритания, Германия, Франция, Финляндия, т.с.с. бірқатар елдері теле және радиохабарларды таратудың жаңа үлгісі – сандық форматқа көшкен. Біздің елімізде де бұл іске жоғары дәрежеде мән беріліп, осы технологияны енгізу жолында Үкімет тапсырмасымен жұмыс тобы құрылған болатын.
Егер ұғынықты тілмен айтуға тырыссақ, сандық телерадио хабарларын таратудың қазіргі қолданыстағы баламалы хабар таратудан ең басты айырмашылығы – бір жиілікте бірнеше телерадио компанияларының хабарларын таратуға мүмкіндіктің тууы. Бұл – қазіргі күні елімізде тапшылығы сезіліп отырған радиожиілік спектрінің үнемделуі деген сөз. Сандық форматтың еліміз үшін тағы бір артықшылығы – телерадио компанияларға өздеріне тиесілі радиожиілік спектрінде хабар тарату үшін арнайы құрылғысы керек болатын болса, сандықта оның қажеттілігі жоқ. Бұл орайда кез келген хабар тарататын компания қаржысын үнемдейді. Жаңалықтың және бір қажеттілігі – қала тұрғындары кабельді арналар арқылы бірден 50-100 телеарна хабарларын көріп келсе, ауыл тұрғындары арнайы хабар тарату табақшасын сатып алмаса, ондай мүмкіндікке қол жеткізе алмайды. Осыдан келіп, еліміздің солтүстік өңірінің тұрғындары Ресейдің, ал оңтүстік тұрғындары Өзбекстанның хабарларын көреді. Демек, бұл жерде мемлекеттің ақпараттық қауіпсіздік мәселесі алға шығады деген сөз.
Жұмысына көптеген мемлекеттерден осы салада тәжірибе жинаған мамандар қатысқан конференцияны ашқан Парламент Мәжілісінің депутаты Қайрат Сәдуақасов алғашқы сөзді Ақпараттандыру және байланыс агенттігінің төрағасы Қуанышбек Есекеевке берді. Агенттік төрағасы республика аумағында сандық хабар таратудың жаңа технологияларын енгізуге қатысты бірқатар шешімдер қабылданғанын айтып өтті. Төраға баяндамасында көрсеткендей біздің еліміз Халықаралық электрбайланыс одағының шешіміне сәйкес сандық теледидарға көшу кезеңі етіп 2007-2015 жылдарды алыпты. Бұл – Қазақстанда 2015 жылға дейін осы жүйе іске қосылып бітуі тиіс деген сөз.
Мұнан соң сөз кезегі “Арна Медиа” Ұлттық ақпараттық холдингінің төрағасы Ерлан Байжановқа келді. Шешен Үкімет шешімімен құрылған, өзі мүшесі болып табылатын жұмыс тобының атқарған істерін ортаға салды. Алдымен сандық стандартқа көшудің еліміз бойынша тұжырымдамасы мен іс жоспарының жобалары жасалғанын, бұл мәселенің алға жылжуының телекоммуникация саласымен қатар, бұқаралық медиа үшін де аса маңыздылығын атап өтті. Еліміз үшін жаңа стандартқа көшудің саяси және экономикалық сипаты бар деген холдинг төрағасы оны ендіруде мемлекет тарапынан нормативті құқықтық база, институттық даму мен технологиялық тұрғыдан өрістетудің жағдайлары қарастырылып отырғанын айтты. Мұнан соң тұжырымдама жобасы бойынша сандық стандартқа енудің экономикалық тиімділігіне баса мән берді. Жаңа жүйенің жеке бөліктерінің тегін екеніне қарамастан, косымша коммерциялық қызмет көрсету арқылы пайда табу, өз құнын өтеу және басқа да мүмкіндіктеріне тоқталды.
Халықаралық конференцияда оған қатысуға келген меймандар да өз елдеріндегі тәжірибелерді ортаға салды.
Конференцияға Ресей Федерациясы, АҚШ, Франция, Ұлыбритания, Тайланд, Австрия, Италия, Германия, Люксембург және Швейцарияның сандық стандартпен жұмыс жасайтын ірі компанияларының өкілдері мен сарапшылары қатысып жатыр. Оның жұмысы барысында республикада жаңа жиіліктің аумақтық жоспарын әзірлеу үшін алдын ала сандық хабар таратуды енгізген кезде пайдаланылатын хабар таратудың стандарттарын белгілеу қаралды. Түрлі ұсыныс, пікірлер айтылды.
Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ.
ҮКІМЕТТІК ҚОЛДАУ – ІЛГЕРІЛЕУ КЕПІЛІ
Республика Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Өмірзақ Шөкеев бастаған делегация кеше Ақтөбе облысына келді. Үкімет басшысының бірінші орынбасары бастаған жұмыс тобының құрамында Сауда және индустрия министрі, Көлік және коммуникация, Энергетика және минералдық ресурстар және денсаулық сақтау вице-министрлерімен бірге, “Самұрық-Қазына” ұлттық әл-ауқат қоры және “KEGOC” АҚ-тың жетекшілері бар. Делегация мүшелері облыстың экономикалық даму деңгейімен, индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына енген жобалардың жүзеге асырылу барысымен танысты.
Үстіміздегі жылы жалпы құны 445 млн. АҚШ доллары болатын екі инвестициялық жобаны және 166,7 млн. АҚШ долларына бағаланған бір аймақаралық жобаны іске қосу туралы жоспарланып отыр. Белгіленген жобалардың сәтті жүзеге асырылуы Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауындағы басымдық берілген бағыттарды жүзеге асырып және өңірде мұнай-газ саласын, химия өнеркәсібін, құрал-жабдық және көлік өндірісіне негізделген экономикалық даму орталығын құруға мүмкіндік береді
Индустриялық-инновациялық жобаларды шұғыл жүзеге асыру штабының басшысы Өмірзақ Шөкеевтің алғашқы сапарының Ақтөбе облысынан басталуы тегін емес. Облыс аумағында жалпы инвестиция көлемі 1 037,2 млн. АҚШ долларын құрайтын 26 инвестициялық жобаны жүзеге асыру көзделуде, оның жетеуі – мұнай газ саласына, алтауы – құрылыс индустриясы мен агроөнеркәсіп саласы бойынша, екеуі – тау-металлургия өнеркәсібі мен көлік инфрақұрылымына, біреуі – химия саласына, энергетика және машина құрастыруға қатысты. Осы жобалардың қаншалықты жүзеге асырылып жатқанын инвесторлармен бетпе-бет сөйлесіп, өзекті проблемаларды ортақ ойласып шешуді ұсынған Өмірзақ Естайұлына ешқандай сұрақтың туындамауы өңірдегі өміршең жұмыстардың жүйелі жүргізіліп жатқанын аңғартты. Оның үстіне осы жылы жалпы құны 445 млн. АҚШ доллары болатын екі инвестициялық жобаны және 166,7 млн. АҚШ долларын құрайтын бір аймақаралық жобаны іске қосу туралы жоспарланып отыр.
Сапар барысында Ө. Шөкеев “Ситал-2” ЖШС-нің керамикалық бұйымдар шығару зауытында болды. Жылына 30 миллион дана кірпіш щығаратын зауытта 150 жаңа жұмыс орны ашылған.
Астаналық қонақтар одан кейін “Ақтөбе Центр” ЖШС-нің көлік-логистикалық орталығының құрылысының барысымен танысты. Ауқымдылығы жөнінде Батыс Қазақстанда баламасыз болып саналатын бұл жоба жалпы көлемі 12,4 мың метр қойманы қамтиды. Қойма терминалдары кең көлемді тауарларды соңғы үлгідегі қойма құралдарын пайдалана отырып қабылдауға, сақтауға, өңдеуге және тиеуге арналған. Қойманы басқару жүйесі кешенді бағдарламаны пайдалану арқылы еңбек өнімділігін арттырып, белгілі уақыт ішінде өндірісті жүйелі басқарып, нысандағы атқарылып жатқан жұмыстар туралы толыққанды ақпарат алып отыруға мүмкіндік береді. Бұл жоба облыс экономикасы үшін маңызды, “Батыс Еуропа-Батыс Қытай” халықаралық транзиттік дәлізінің көлік-логистикалық жүйесіне қызмет көрсету кестесіне енгізілген.
Астаналық делегацияның келесі атбасын тіреген нысаны жанар-жағар май сақтау қойма кешені мен “Мұнай сервис ЛТД” ЖШС-нің шағын мұнай өңдеу зауытының құрылысы болды. Шағын мұнай өңдеу зауытының қуаттылығы жылына 150 мың тонна шикі мұнайды өңдеп, түрлі өнім шығаруға және оны өз меншігіндегі жүйе арқылы облыс тұрғындарына таратуға мүмкіндік береді. Мұнай базасында мұнайды құю және төгу кешенді құрылымдары болады. Мұнай өнімдерін құю мен төгудің автоматты есебін қамтамасыз ететін жүйемен жарақтандырылған.
Одан соң делегация мүшелері “Ақтөбе ТЭЦ” акционерлік қоғамында, “Лад” ЖШС-нің мұнай өңдеу кешені мен битум құрылғысының құрылысымен танысты. Бұл мұнай өңдеу кешені қолданысқа 2004 жылы еніп, дизельді отыны, жермай, жанар-жағармай, мазут шығарып келеді. Бұл кешенді кеңейту туралы жобаны жүзеге асыру арқылы мұнай өңдеу құрылғысының қуаттылығын жылына 360 мың тоннаға дейін жеткізу жоспарланған.
Битум зауытының құрылысы жылына 100 мың тонна битум шығаруға мүмкіндік береді. Алдағы уақытта мұнайды тереңдетіп өңдеу арқылы компания өнім ассортиментін көбейтуді жоспарлаған.
Жобаны жүзеге асыруға құрылыс және мердігер ұйымдардан 200 адам жұмысқа тартылған. Топ мүшелері елдегі бірден-бір медициналық және өнеркәсіптік рентген аппараттарын шығарушы болып табылатын “Актюбрентген” акционерлік қоғамында да болды. Өнеркәсіп ауыспалы және жылжымалы рентгендиагностикалық және флюорографиялық аппараттарды, стационарлық және жылжымалы өндірістік аппараттар шығарады. Жиырма үш жақын және алыс шетелдерде пайдаланылатын рентген аппаратының 28 түрі шығарылады.
Қазіргі уақытта жеделдете индустриалды-инновациялық даму стратегиясы аясында өз қаражаты мен “Қазақстанның Даму банкі” АҚ-тың несиесі арқылы кәсіпорындармен соңғы үлгідегі компьютерлік томографтар шығару жөніндегі жоба жүзеге асырылуда.
Ақтөбе облысында инвестициялық жобалардың жүзеге асырылу жолдарымен танысқаннан кейін, “Ақтөбе Плаза” бизнес-орталығында индустриялық-инновациялық даму, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, қазақстандық мазмұн үлесін көбейту мәселелеріне байланысты жиын өтті. Сондай-ақ, отандық қамтуды дамыту, соның ішінде медициналық жабдықтарды мемлекеттік сатып алу жөнінде бірқатар келісімдерге қол қойылды.
Сатыбалды СӘУІРБАЙ, Ақтөбе облысы.
АҚШ ДЕЛЕГАЦИЯСЫМЕН КЕЗДЕСТІ
“Арна Медиа” ұлттық ақпараттық холдингі басқармасының төрағасы Ерлан Байжанов Американың телекоммуникациялық құрал-жабдықтар өндірісі саласына маманданған “Harrіs Broadcast Corporatіon” компаниясы делегациясымен кездесті.
“Harrіs Broadcast Corporatіon” өкілдері Астанаға радио байланысы мен сандық таратудың перспективалы технологияларын енгізу және дамыту мәселелері бойынша өтіп жатқан халықаралық конференцияға қатысу үшін және іскерлік байланыстарды кеңейту мақсатында келген болатын. Кездесу барысында тараптар сандық телерадиотаратуды енгізу саласындағы ынтымақтастықты арттырудың мүмкіндіктерін талқылады.
“Harrіs Broadcast Corporatіon” – жылдық айналымы 5 миллиард долларды құрайтын аталған сектордағы әлемдік көшбасшылардың бірі. Америка рыногында телевизия және радио құрал-жабдықтарын сату мен монтаждау ісінде компанияның үлесі 70 пайызға тең, деді кездесу барысында “Harrіs Broadcast Corporatіon” компаниясының сандық таратуды дамыту жөніндегі директоры Джон Холл. Сондай-ақ, компания телевизия және радио таратқыштарды әлемнің ондаған мемлекеттеріне саудалап келеді.
“Егемен-ақпарат”.