Қара құрдым шекарасының суреті түсірілді

The Event Horizon Telescope жобасының мамандары бес құрлыққа орналастырылған 8 радиотелескопты екі жыл бұрын тұтас бір құрылғы тә­різді жұмыс істетіп, 2017 жыл­дың сәуір айында Құс жолы галактикасындағы Мер­ген А және Messier 87 галак­тикасындағы Қара құрдымды бақылаған. Нәтижесінде адамзат тарихында алғаш рет Қара құрдымның фотосы түсірілді. Әрине, жұртшылыққа таныс­тырылған фото біздің ұғы­мымыздағы сурет емес. Бұл радиотелескоптар арқылы жи­налған деректер негізінде жасалған дүние. Өйткені, Жерден 500 квинтиллион ша­қырым немесе 53 млн жарық жылындай алыста орналасқан Қара құрдымның стандартты фотосын түсіру мүмкін емес. Сондықтан, The Event Horizon Telescope командасы бірнеше телескопты пайдалануға бе­кінген. Жобаның авторы Шеп Доулман Қара құр­дымды бақылауға қажет теле­скоптың көлемі тым үлкен болуы тиіс екенін еске­ріп, бес құрлықтағы 8 телескопты атом сағаттары ар­қылы бір мезгілде жұмыс істету бастамасын ортаға тас­­­­тады. Осылайша Messier 87 галактикасындағы Қа­ра құрдымды көру үшін диа­метрі 12 мың шақырымды құрайтын виртуалды телескоп пайда болды. Яғни, 8 телескоп бір ғана нысан тәрізді жұмыс істеген. Бұл телескоптардың әр­қайсысы 500 террабайт ақ­парат жинағандықтан, оны интернет арқылы обсер­ва­торияларға жіберу мүмкін болмады. Сондықтан, деректер 1024 хард-дискге көші­ріліп, АҚШ-тағы Хайс­так обсерваториясы мен Гер­маниядағы Макс Планк инс­титутына жіберілді. 

Сәуірдің 10-ы күні жария­ланған жаңалықтың адамзат баласы үшін ең құнды тұсы – Эйнштейннің жалпы салыстырмалық теориясын дәлелдеуге ықпал етуінде. Әрі тартылыс күші теориясын жетілдіруге де жол ашады. Өйткені, Қара құрдымдардағы тартылыс күші орасан зор болады. 

Messier 87 галакти­касын­дағы Қара құрдымның массасы Күннен кем дегенде 6,5 млрд есе ауыр, біз Қара құрдымның жиегі ретінде баға беріп отырған шеңбер­дің диаметрі 100 млрд шақы­рым­ды құрайды. Сонымен қатар бұл фото астрономия оқулықтарындағы бұрынғы су­реттерді алмастыратыны айтылуда. Өйткені бү­гінге дейін Қара құрдым ре­тінде көрсетіліп келген фо­толардың көбі иллюстра­циялар еді. Ал Қара құрдым дегеннің өзі ғарышта «отыны таусылған» жұлдыздардың жойқын тартылыс күшінің әсерінен материяны да, жарықты да «жұтып қоятын» аса ауыр дене. Кез келген жұлдыз Қара құр­дымға айнала алмайды. Массасы Күннен үш есе ауыр болатын жұлдыз ға­на Қара құрдымға айналуы мүмкін.