Көпвекторлы экономикалық саясаттан айнымау керек

Жуырда ел Үкіметі Қытайдан 112 млрд теңге шамасында же­ңіл­­детілген несие алғаны бел­гілі. Осы­ған қатысты коғамда әжеп­тәуір пікірталас туғаны да рас. Елдегі синофобиялық климат кү­­ше­йіп тұрғанын ескерсек, бұл отқа май құйғанмен пара-пар еді. Не­лік­тен қазақ қоғамы шетелдік инвес­тицияға жатсына қарайды? Өз­ге мем­лекеттен құйылатын қар­жыны – экономикалық экспан­сия ре­тінде қабылдауымыз қан­ша­лық­ты дұрыс? Осы және басқа да өзекті сұрақтарға қатысты са­рап­­шы­­лардың жауабын білуге тырыстық. 

ҚХР-дан алынған 2 млрд юаньға (112 млрд теңгеден астам) 9 автокөлік бекеті мен 1 темір­ жол өт­кізу бекеттерін жаңғырту және техникалық жабдықтау жос­пар­ланып отыр. Семейдегі Шәкәрім атын­дағы мемлекеттік уни­верситеті «Экономика» кафед­расының меңгерушісі, PhD док­торы Жібек Абылқасымова жос­пар­ланған жоба 2022 жылға қарай аяқталуы тиіс екенін айтады. Несиені юаньға шаққанда жыл­дық мөлшерлемесі 2%-ды құ­рай­ды. Өтеу мерзімі – 20 жыл. Алғашқы 5 жылда тек пайыздық төлем аударылмақ. Алтыншы жылдан бастап соңғы мерзіміне дейін қарыздың негізгі сомасы төленеді деп жоспарлануда. 

– Еуразиялық экономикалық одақтың сыртқы шекарасының барлық периметрі бойынша бақы­лау пункттерін жаңғырту, сон­дай-ақ тауарлардың қозғалы­сын толық циклді автоматтандыру – кедендік әкімшілен­діру дең­гейінің сапасын көтереді. Сыбай­лас жемқорлықтың тәуе­кел­дері барынша азайтылады. Бұл тұтас­тай алғанда трейдерлер мен елдің қаржы шығындары­на жағымды әсер етеді, – деді Ж.Абылқасымова.

Finprom.kz агенттігінің ақ­паратына сәйкес, 2018-2019 жыл­дары құны 4,4 млрд АҚШ доллары болатын 11 қазақстандық-қы­тай­лық жоба жүзеге асырылуға тиіс. Биылғы жылдың басында қы­тай­лық инвестициялар­дың көлемі 15,6 млрд долларды құрапты. Соңғы үш жылда ҚХР-дың инвес­ти­циялық ағын­дарының желілік өсуі 6,6%-ды көрсетіп отыр.

Салалық сегментте Қытай елінің инвесторлары үшін ең тартымды 5 сектор қарастырылған. Бұл – тасымалдау және қоймалау (4,9 млрд доллар), тау-кен өндірісі (2,6 млрд доллар), қаржы және сақтандыру қызметі (2,2 млрд доллар), құрылыс, қайта өңдеу өнеркәсібі (2,1 млрд доллар). ТОП-5 саланың үлесі барлық қы­тайлық инвестицияның 88,9%-ын (14 млрд АҚШ доллары) құ­райды. Бүгінгі таңда екі ел ком­панияларының бірлескен жо­ба­ларының ұзын саны 51-ге жетіп, жинақталған инвестиция 27 млрд долларды құрағанын да айта кету керек. Көзделген меже іске асырылса, 20 мыңға жуық тұрақты жұмыс орындары ашылуы ықтимал.

Дегенмен, мына бір жайтты естен шығармаған абзал. Гео­сая­саттағы тектоникалық өз­ге­ріс­­терді назарға алсақ, көр­ші­­­лерімізге жасалған санк­ция­лард­ың салқыны Қазақстанға да тиюі ғажап емес. АҚШ пен Қы­тай­­дың арасындағы сауда соғысы өрши беретін болса, бұл бел­гілі дәрежеде қазақстандық эко­но­микаға да әсер етуі ықти­мал. Өйткені Ресей мен Қытай – Қазақстанның ең ірі сауда әріптес­тері. Тағы бір фактор, АҚШ-тағы ақша-кредит саясатын қатаңдату. Бұған қоса мұнай нарығындағы тұрақсыздық – күн тәртібіндегі мәселенің бірі.

– Сарапшылардың пікіріне жүгінсек, Ресейге қарсы жасалған санкциялардың Қазақстанға тигізетін әсері ірі экономика­лық шығындарға немесе геосаяси шие­леніс­терге әкеледі деген қауіп сон­шалық үлкен емес. Қазақ­стан көпвекторлы саясатын әрі қарай жалғастыра береді. Дипло­матиялық тетіктер арқылы өзінің интеграциялық байланыстарын үдете түседі. Президент белгілеген мульти­векторлық саясат дұрыс, – дейді Ж.Абылқасымова.

Сарапшының пайымдауынша, Қазақстанмен іргелес немесе алшақтау жерде орналасқан экономикалар көп. Олармен де санасып, кез келген жағдайға бейімделе білу қажет. 

Жақсылық МҰРАТҚАЛИ,

журналист

СЕМЕЙ