Жетімдерді жылатқан жандар

Жұма, 4 қаңтар 2013 7:17

Жетімдерін жылатқан жандар оңа ма? Әрине, жоқ. Бірақ қолдағы мәліметтерге қарап отырсақ бала­лар­дың, оның ішінде мүгедек, же­тім, түрлі ауыр дертпен ауыратындары бар дегендей, жалпы жасөс­пі­рімдердің құқын таптайтын үлкен­дер­дің ісі кісілік шектен шыққан­дығы айқын көрінеді. Дегенмен, ондай адамдар арамызда көп деп қол қусырып отыру елге жараспайтын­дығы тағы белгілі. Сондықтан Елба­сының «Қазақстан-2050»

Жұма, 4 қаңтар 2013 7:17

Жетімдерін жылатқан жандар оңа ма? Әрине, жоқ. Бірақ қолдағы мәліметтерге қарап отырсақ бала­лар­дың, оның ішінде мүгедек, же­тім, түрлі ауыр дертпен ауыратындары бар дегендей, жалпы жасөс­пі­рімдердің құқын таптайтын үлкен­дер­дің ісі кісілік шектен шыққан­дығы айқын көрінеді. Дегенмен, ондай адамдар арамызда көп деп қол қусырып отыру елге жараспайтын­дығы тағы белгілі. Сондықтан Елба­сының «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында балалар құқығы туралы ерекше айтылды. «Бейбіт өмірдің өзінде бізде мыңдаған жетімдер бар – балалар үйлері толы. Ерлердің әйел­дер мен балаларға мүлдем жауапсыз көзқарас танытқан оқиғаларының саны өсуде», деді Президент.

Расында, Бас прокуратураның ресми мәліметтеріне сүйенер бол­сақ ересек адамдардың балаларға, әсі­ресе, жетімдерге деген жауапсыз­ды­ғы жүрек сыздатады. Мемлекет же­тім қалған балаларды сеніп тап­сыр­ған балалар үйінің қызметкер­ле­рі ойларына келгенін жасайды. Олар кәмелетке толмаған балаларды ба­ғып-қағып, қорғаудың орнына ұрып-соғып, тіпті өлтіріп, одан қал­са жүкті болуына жол берген. Мұн­дай сорақылықтан кейін жауапты адамдардың жауапсыздығын қалай түсінуге болады? Оларға заңға сәй­кес қандай жаза қолданса да артық етпейді, дейді құқық қорғаушылар.

Өйткені, Президент жоғарыда­ғы­дай әрекеттердің біздің дәстүрі­міз­ге, мәдениетімізге тіптен жат екен­дігін, балалар – қоғамымыздың ең әлсіз және қорғансыз бөлігі және олар құқықсыз болуға тиіс еместігін айта келе «Елбасы ретінде мен әрбір баланың құқығы қорғалуын талап ететін боламын», деді. Алайда, прокуратура органдары балалар­дың құқы үнемі тапталатынын, тіп­ті олардың қорлауға түсетінін де әшкерелеуде. Мәселен, Маңғыстау облысындағы отбасылық үлгідегі балалар ауылында тәрбиеші бала­ның басына еден жуатын ағаш таяқпен ұрған. Ондағы тапқан сылтауы сәби бөлмедегі заттарды жинамапты. Соққының қатты болғаны соншама баланың денсаулығына ай­тарлықтай зақым келген. Ал адамға сәби кезінде тиген соққының зардабы өмір-бақи жазылмауы да мүм­кін­дігін дәрігерлер жасырмайды. Сонда мына баланың болашақ тағ­дыры қандай болатындығына кім жауап береді? Тәрбиеші-анасынан қорлық көру үшін ол балалар үйіне түскен жоқ қой. Әрине, тағдыр тәл­кегіне ұшыраған шығар, бірақ оның елі, жері бар, соған сай Ата Заңы­мызда жазылғандай қорғалуға құқы бар. Ендеше, Президент айтқандай, біздің топырағымызда туған кез келген сәби – қазақстандық. Және мемлекет оны қамқорлығына алуға тиіс. Ал жоғарыдағыдай мысалдар елімізде аз емес.

Мәселен, Алматы қаласындағы «Жастар үйі» балалар үйінде кә­ме­­летке толмаған тәрбиелену­ші­лер­дің жүкті болып қалғандығы әшке­ре­­леніп, масқара жағдай талай адам­­ның жағасын ұстатты. Өздерінің қателігін жасыру үшін тәрбиелеу­ші­лер аяғы ауыр тәрбиеленушілердің жүктілігін үзіп, іш тастауына қаре­кет жасаған. Бұл шектен шыққан жауапсыздық екендігі айдай ақиқат, дейді прокурорлар. Ендеше, бұл адамдарға ең қатал жаза қолда­ны­луы тиіс. Әйтпесе, жеңіл жазамен құтылған тәрбиелеушілерді көрген басқалар да «әрі кетсе сөгіс естір­міз» деп жауапсыздыққа салына берері сөзсіз. Сондай-ақ, Қарағанды облысында балалар үйінің тәрбие­леушілері міндеттерін дұрыс атқар­ма­ғаны салдарынан спиртті ішімдік ұрттап қойған бала шашалып қай­тыс болған. Бұған енді не дейсіз?

Бұл балалар үйінің жауапсыз тәрбиеленушілері осылай істеп жат­қанда, олардың басшылары, қала әкім­дігі қайда қараған? Қашанда, қай жерде болмасын, ең алдымен, жа­уапсыз қызметкері үшін басшы сотқа тартылуы қажет. Сонда ғана тәр­тіп орнайды. Сонда ғана әр ме­ке­меде міндетін дұрыс атқара біле­тін мамандар болады. Әйтпесе, та­мыр-таныстыққа, жершілдікке, сыбайластыққа жол берілген мекемеде дұрыс қызмет жасалады деген өтірік. Демек, балаларға қатысты қандай болмасын заң бұзушылық орын алған тұста қашанда қатаң шара қажеттігі дәлелденіп тұр. Сондықтан да Елбасы «балаға қарсы бағытталған қылмыс үшін, сондай-ақ, осы саладағы ең ұсақ деген заң бұзушылықтар үшін жазаны күшейтуді» талап етті.

Әйтсе де заң бұзушылықтарды жоюға ат салысады деген адамдар­дың өздері мұндайға жол беріп жатса не дейсіз. Мәселен, Бас про­ку­ра­тураның тексерісіне қарағанда, балалар үйіндегі тәрбиеленушілердің бас­пана құқығы да сақталмайды екен. Өйткені, Петропавл қаласын­дағы балалар үйінің қызметін тексерген прокурорлар онда полиция мен білім беру басқармасы қызметкер­лерінің заңсыз тұрып жатқандығын ашыпты. Ал осыған қарамастан балалар үйінің әкімшілігі осы балалар үйінің тәрбиеленушісіне бос орын жоқ деп шығарып салған. Содан прокура­ту­ра­ның араласуының арқа­сын­да ғана бөтен адамдар шыға­ры­лып, тәрбие­ленушілер құқы қайта­рылған. Демек, бұдан шығатын қорытынды, балалар мекемелерінің әкімшілігі бала­лар­дың баспана құ­қын толық сақ­та­майтындығы айқын аңғарылады.

Жергілікті билік өкілдері жетім­дердің жалғыздығын пайдаланып «жалғыздың үні шықпас» дегенді берік ұстанады. Олар қолдарындағы билікті пайдаланып «Жетім көрсең – жебей жүр» дегенді мүлде ұмыт қалдырып, керісінше сол жетімдер­ді жемтікке айналдырып, барын тар­тып алып, бөлісуге әрекет етеді. Ақтөбе облысындағы Алға балалар үйінің тәрбиеленушісі қайтыс бол­ған анасынан қалған үйіне орал­ға­нымен қоныстана алмаған. Себебі, оның үйіне белгілі тұрағы жоқ адамдар кіріп алыпты. Жергілікті билік мұны білсе де, өздері рұқсат берген соң білмегендей болса керек. Ал мұндай сорақылықтар елімізде аз емес көрінеді. Тіпті жетім, мүге­дек балаларға мемлекеттің беретін жәрдемақысына, көмегіне қолсұқ­қандар қатары мүлде көп көрінеді. Солардың бәрі қолында билігі барлар, жағдайы келістілер екен. Бұған енді не дейсіз? Осының бәрін прокурорлар анықтап отыр. Айта берсе, заң бұзушылық өте көп.

Александр ТАСБОЛАТОВ,

«Егемен Қазақстан».