Тапсырмалар уақтылы орындалуы тиіс

Көрсеткіштері төмен облыстар анықталды

Алдымен Ұлттық экономика министрі Руслан Дәленов аталған мерзім аралығындағы елдің экономикалық жағдайын баяндады. Онда өнеркәсіптегі, құрылыстағы және көрсетілетін қызметтер саласындағы оң көр­сеткіштер орын алғанын, сон­дай-ақ ауыл шаруашылығы мен негізгі капиталға салынған ин­вес­тициялардың тұрақты қарқы­нымен қамтамасыз етілгенін атады. Аталған министрлік келтірген дерек бойынша инвестиция тарту үдерісі әдеттегідей қарқынмен жүзеге асуда.

Ауыл шаруашылығына тар­тыл­ған инвестициялар көлемі − 61,4%-ға, құрылыс саласында − 46,3%, сауда саласында − 23% және өнеркәсіпте 8,9%-ға өскен. Ұлттық экономика министрі 7 айдың қорытындысы бойынша көптеген көрсеткіштерде оң қарқын сақталғанын атап өтті. Десе де назарға алар мәселелер де бар­шылық. Р.Дәленовтің айтуынша, орталық және жер­гілік­ті атқарушы органдар алдағы уақытта экономикалық көрсет­кіш­тердің өсуін, инвести­циялық жобаларды бақылауды қам­тамасыз етуге, құрылыс және ауылшаруашылық жұмыс­тары­­ның маусымын барынша пысықтауға және инфляцияны ба­қы­лауды күшейтуге назар ауда­руы тиіс. Сонымен қатар министр баяндамасында көрсеткіші төмен өңірлерді де жіпке тізді. Белгілі болғандай, өнеркәсіп саласы бойынша Қызылорда облысы – 9,6%, Батыс Қазақстан облысында – 3,8%, Маңғыстау облысында 1,4% төмен динамика байқалады. Аталған өңірлерде мұнай және газ конденсатын өндіру қысқарған. Ал өнеркәсіп, өңдеу, кен өндіру, ауыл шаруашылығы, құрылыс, тұрғын үйлерді пайдалануға беру және инвестиция тарту бо­йынша көш ілгері келе жатқан өңірлердің қатарында Қостанай, Түркістан, Шығыс Қазақстан, Атырау, Қарағанды, Қызылорда және Батыс Қазақстан облыстары бар. Сондай-ақ керісінше атал­ған салалар Маңғыстау облысы, Нұр-Сұлтан және Шымкент қала­лар­ында тұралап тұрғаны белгілі болды.

Жиында сөз алған Қаржы ми­нистрінің бірінші орынбасары Берік Шолпанқұлов осы жыл­дың 7 айындағы мемлекет­тік бюджеттің орындалу қоры­тын­дысы туралы есеп берді. Баян­дамада айтылғандай, осы мерзім аралығында мемлекеттік бюджет кірістерінің өсімі 14,5%, рес­публикалық бюджет өсімі 18% және жер­гілікті бюджет өсімі 6% болды.

− Есепті кезеңде мемлекеттік бюд­жетке 4 трлн 984 млрд теңге көлемінде немесе жоспарға шақ­қанда 103,6% кіріс түсті. Соны­мен қатар республикалық бюд­жет шығыстары 98,9%-ға иге­рілді. «Нұрлы жол» мемлекет­тік бағдарламасы бойынша 2019 жылға 555 млрд теңге қарас­ты­рылған, оның 272,5 млрд теңгесі игерілді, – деді Б.Шолпанқұлов.

Инфляцияның өсу себебі белгілі болды

Үкімет отырысында көтерілген тақырыпты тарқату үшін сөз алған Ұлттық Банк төрағасы Ерболат Досаев биылғы шілде айында айлық инфляция 0,2%-ды құрағанын, жылдық инфляция 5,4% деңгейінде сақталғанын айтты. Инфляцияның туындауына шілдеде 8,7%-ға жеткен азық-түлік тауарлары бағасының өсуі негізгі себеп болыпты.

−Азық-түлікке жатпайтын тауарлар бағасы қалыпты өсу қар­қынын көрсетті. Ал ақылы қыз­меттер бағасының серпіні тарихи минимумда сақталды. Халықтың нақты ақшалай кірісінің өсуі аясында тұтынушылық сұраныстың кеңеюі инфляцияның жылдам өсуінің негізгі себебі болып қалады. Осыған орай Үкіметтен ин­фляцияның өсуіне көбірек ық­пал еткен жекелеген тауарлар бағасын бақылау шараларын күшейтуді сұраймыз, – деді Е.Досаев. Сонымен қатар Ұлт­тық банк төрағасы ішкі валюта нарығындағы ахуал көп жағдайда сыртқы факторлардың ықпалында екендігін хабарлады.

− Сыртқы сектордағы жағдай тұрақсыз. Мұнай бағасы құбылып тұр. Айта кетерлігі, 31 шілде – 7 тамыз аралығында мұнайдың әлемдік бағасы 1 баррельге 65,2 АҚШ долларынан 56,2 АҚШ долларына дейін күрт төмендеді. Бұл АҚШ Президентінің Қытай тауарларына баж салығын енгізу туралы мәлімдемесінен кейін болған ахуал. 2019 жылғы 9 тамыздағы жағдай бойынша мұнай бағасы бір баррельге 58,5 АҚШ долларына дейін өсті, – деп түсініктеме берді бас банкир. Ұлттық Банк басшысы атап өткендей, Ресей рублі айдың басынан бастап 9 тамызға дейін бір АҚШ доллары үшін 63,4 рубльден 65,1 рубльге – 2,8%-ға әлсіреген. Сондай-ақ Ұлттық банктің алтын валюта резервтері 2019 жылғы 1 тамызда 27,7 млрд АҚШ долларын құрап отыр. Баяндамада елдегі несие және депозит нарықтарының ахуалы турасында да мәліметтер айтылды.

− Банктер несие беру бел­сен­ділігін ұлғайтып келеді. Сәуір-маусым айларында жүргізілген банктерді қалыпқа келтіруден кейін несиелік портфель 3,5%-ға немесе 433,6 млрд теңгеге жет­ті. Яғни, 12,9 трлн теңгеге дейін ұлғайды. Ұзақ мерзімді несиелер – 11,0 трлн теңге, қысқа мер­зімді несиелер – 1,9 трлн теңге­ге тең болды. Бизнес үшін несие­лерге қолжетімділік артуда: маусымда теңгемен берілген несие­лер бойынша мөлшерлеме өткен жыл­ғы маусымдағы 12,5%-бен са­лыстырғанда 11,7%-ға дейін төмендеді, − деді бас банкир.

Бел­гілі болғандай, несие сая­са­тының жақсаруына қор­лан­­дыру базасының сапалы түрде жақ­саруы ықпал етіп отыр. Еу­ро­облигацияларды өтеу, сондай-ақ жекелеген ірі салым­шы­лар­дың валюталық депозиттерді ше­тел­дік қаржы ұйымдарына ау­да­­руы нәтижесінде шетел валю­та­­сындағы депозиттер 19,8%-ға қысқарған. Соның салдарынан, депозиттерді долларландыру мау­сымның соңында 41,6%-ға дейін төмендепті.

Бөлінген қаражаттың игерілмеуіне кім жауапты?

Үкімет басшысы Асқар Ма­мин 7 айдың қорытындысы бо­йынша бюджет қаржысын уақы­тында игермеген министрліктер мен өңірлерден мәселенің анық-қанығын сұрады. Бөлінген қа­ражатты игере алмағандардың көш басында Ішкі істер ми­нис­трлігі тұр. Бұл министрлік 9 млрд тең­гені игермеген. Келесі кезекте игерілмеген 7 млрд теңге Ауыл ша­руашылығы министрлігіне тие­сілі болып шықты. Ауыл шаруа­шылығы министрі Са­пархан Омаров актілерді рәсім­деудің біт­пеуіне байланысты қаражат иге­рілмегенін, осы айда жағ­дай дұрысталатынын айтты. Цифр­лы даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі ми­­нис­трі Асқар Жұмағалиев иге­­ріл­меген 6 млрд теңгенің мәсе­­лесі осы тоқсанда шешімін таба­­тынын жеткізсе, Мәдениет және спорт министрі Ақтоты Райым­құлова 4 млрд теңге бюджет қаржысы жалпы үнемдеу рәсім­деріне және конкурсқа қатысушылардың арыздарына қатысты конкурс мерзімдерінің ұзар­тылуына, гастрольдер шы­ғыстары кестесінің өзгеруіне бай­ланысты игерілмегенін айтып, бір айдың ішінде бұл мәсе­ле шешіледі деп жауап берді. Қаржы министрлігі қаражаттың игерілмеу себебін «уақытында төленбеген актілер» деп көрсетсе, Қорғаныс министрлігі 3,5 млрд теңге жеткізушілермен келі­сім­шарттардың орындалу мерзімі кешіктірілуіне байланысты екенін айтты. Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов 3,3 млрд теңге үнемдеуге байланысты студенттердің контингенті, жазғы сессияларға, стипендияға байланысты екенін, 1 айда тиісті шара қолданатынын жеткізсе, 3 млрд теңге игермеген Әділет министрлігі 2 млрд теңге арбитраж бен соттарға байланысты екенін, ал қалған бөлігі келесі тоқсанда игерілетінін айтып сендірді. Бұл тізімге Нұр-Сұлтан қаласы да еніп отыр. Елорданы дамытуға бөлінген ақшаның 5 млрд теңгесі тиісті жұмыстарға жұмсалмапты. Қала басшысы Алтай Көлгінов инженерлік желілерге байланысты мәселені осы тоқсанда шешілетінін айтты. Сонымен қатар Премьер Түр­кістан облысының әкімі Өмір­зақ Шөкеевтен игерілмеген 3,9 млрд теңгенің есебін сұрады. «Шы­ғыстар 96% игерілген. Игеріл­меген 4 млрд теңгенің басым бөлігі объективті жағдайларға бай­ланысты. Бір айда игереміз», деді өңір басшысы. Ал Қызыл­орда облысының әкімі Қуаныш­бек Ысқақов игерілмеген 2 млрд теңге конкурстардың аяқтал­мауына, сот процестеріне, мем­ле­кеттік аудит орындары тексе­руіне, тауар жеткізушілердің мер­ді­герлерлік міндеттерін уақы­тында орындамауына байланысты деп түсіндірді. Мән-жайға қанық болған Үкімет басшысы игерілмеген ақшаға қатысты мә­се­ле жақын арада оң шешілуге тиіс деп тапсырды.

Оқу жылына мектептердің 85%-ы ғана дайын

Күн тәртібінде қаралған екінші мәселе − жаңа оқу жылының бас­талуына дайындық шараларына қатысты. Тақырыпты тарқатқан Білім және ғылым министрі Ас­хат Аймағамбетовтың айтуын­ша, республика бойынша биыл жаңа оқу жылында оқитын оқушы­лар­дың саны 3 миллионнан асады.

− Білім және ғылым минис­тр­лігі жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, жаңа оқу жылына дайындалу бойынша жүйелі жұмыс жүргізіп жатыр. Осы жерде ең маңызды бағыттарды атап өтсем: оқулықтармен қамтамасыз ету жұмысы, білім беру нысандарын пайдалануға беру, балаларды тасымалдауды ұйымдастыру мәселелері. Мектепке дейінгі тәрбие бойынша айтар болсам, 2018 жылғымен салыстырғанда мектепке дейінгі ұйымдар желісі 279-ға көбейді. Сондай-ақ 3-6 жас аралығындағы балаларды мектепке дейінгі біліммен қамту 95,2 пайызды құрайды. Қабылданған шараларға қарамастан, Нұр-Сұлтан, Шымкент, Алматы қала­­лар­ының, Түркістан мен Ал­маты облыстарының мектепке де­йінгі ұйымдарында кезек әлі де сақталуда, – деді минис­тр. А.Ай­ма­ғамбетовтың айтуына қа­ра­ғанда, мемлекеттік бала­бақ­­ша­ларға ағымдағы жөндеу жұ­мыс­тары жүргізілген. 49 ба­лабақ­шаға күрделі жөндеу жасауды жос­пар­лаған. Оның 33-інде күрделі жөндеу жұмыстары аяқ­талған.

− 2016 мемлекеттік мектеп жұ­мыс істейтін болады. Жаңа оқу жылында мектептерге 3 млн-нан астам бала келеді. 405 мыңнан астам бала мектеп табал­ды­ры­ғын алғаш рет аттайды. Бұл өткен жылғы көрсеткішпен салыс­тырғанда 20 мыңға көп, – деді министр.

Тақырыпты қорытындылау барысында Асқар Мамин 1 қыр­­күйекке дейін білім беру ұйым­­дары жұмысты бастауға 100% дайын болуы керек екенін жет­кізді. «Барлық мектептердің 85%-ы ғана жаңа оқу жылын бас­тауға дайын. Әкімдерге қойы­ла­тын міндет – барлық білім беру ұйымдары жұмысты бастауға 100% дайын болуы керек», деген Үкімет басшысы бұл мәселені шешуді тиісті министрлікке және өңір басшыларына тапсырды.