Бюджет тиімді жұмсалуы тиіс

Мәжіліс Спикері Нұрлан Нығ­ма­тулиннің төрағалығымен өткен алқалы жиында алдымен де­путаттардың қарауына «Қазақ­стан Республикасының Ұлттық қорынан 2020-2022 жылдарға арналған кепілдендірілген транс­ферт туралы» заң жобасы ұсы­нылды. Бұл құжаттың жай-жап­сарымен таныстырған Ұлттық экономика министрі Руслан Дә­ленов Ұлттық қорды қалып­тас­тыру және пайдалану тұжы­рым­дамасына сәйкес республикалық бюджетке кепілдендірілген транс­фертті 2020-2021 жылдары 2 трлн 700 млрд теңге мөлшерінде, ал 2022 жылы 2 трлн 600 млрд тең­геге дейін төмендетумен айқын­далғанын айтты.

Сондай-ақ министр «Респуб­ликалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қалалар, астана бюджеттері арасындағы 2020-2022 жылдарға арналған жалпы сипаттағы транс­ферттердің көлемі туралы» заң жобасы жөнінде егжей-тегжейлі баяндады. Оның айтуынша, 2020-2022 жылдарға арналған жалпы сипаттағы трансферттерді есептеудің ерекшеліктері бар. Біріншісі –жергілікті атқарушы органдарды шағын және орта бизнесті дамытуға ынталандыру. Ол үшін шағын және орта биз­нестен түсетін корпоративтік табыс салығын 2020 жылдан бастап жергілікті бюджеттерге беру қарастырылды. Екіншісі – өңірлердің ерекшеліктерін ескеру. Ол үшін жаңа коэффициенттер енгізілді. Бұл – мектептер шағын жинақтылығы, ауыл шаруашылығының әлеуетті өнімдерінің көлемі, аумақ ауданы, тұрғын үй саны, өңірдің жалпы өңірлік өнімінде шағын және орта бизнестің үлесі. Үшіншісі – жергілікті кірістердің өсу әлеуеті. Бұл тұрғыда даму бюджетіне екі жаңа компонент енгізілді. Жергілікті бюджеттердің кіріс­тері өскен кезде даму бюджеті ұлғаяды. Үш жылдық кезеңде жалпы өңірлік өнімнің өсуі жылдамдаған жағдайда субвенциялы өңірлер қосымша коэффициент алады.

Мәжілістің жалпы отырысында Премьер-Министрдің бірінші орынбасары – Қаржы министрі Әлихан Смайылов баяндама жасап, үш жылдық бюджет туралы заң жобасына бірқатар түзетулер енгізілгенін айтты.

–Мәжілісте заң жобасын талқылау барысында бірқатар түзетулер енгізілді және бюджет жобасының параметрлері қайта қаралды. Түзетулердің бір блогы Мемлекет басшысының Жол­дауын, сондай-ақ оның жеке­ле­ген тапсырмаларын қаржы­лық қамтамасыз етуге бағыттал­ған. Шығыстардың негізгі бөлігі мұғалімдер мен мәдениет қыз­мет­керлерінің жалақысын ұлғайтуға арналды. Бұл – үш жылға шамамен 1,1 трлн теңге. Микро жә­не шағын бизнесті табысқа салынатын салық төлеуден босатуды ескере отырып, субвен­циялар көлемі өзгертілді. Түзетулердің екінші блогын депутаттар ұсы­нып, бұлар халықтың өмір сүру деңгейін жақсартуға және ай­мақ­тарды дамытуға бағытталды. Мәселен, ауылдық елді мекен­дерді таза ауызсумен, су жеткізу қызметтерімен қамтамасыз етуге, сондай-ақ тұрғын үй-комму­налдық шаруашылығы нысандарын және көлік инфрақұрылымын дамытуға қосымша қаражат көзделген. 2020 жылы өңірлерге рес­публикалық бюджет қаража­ты есебінен 3,8 трлн теңге бөлі­неді. Бұл – бюджеттің жалпы шы­ғыстарының 29%-ы. Енгізіл­ген түзетулер аясында Есеп комитетінің бірқатар ұсынымы ескерілді. Үкімет жергілікті атқарушы органдардың қаражатты жұмсауына мони­то­рингті және бақылауды күшейту тетіктерін пысықтауда, – деді Әлихан Смайылов.

Заң жобасын талқылау кезін­де депутаттар алдағы үш жыл­дағы бюджетке түсетін салық түсім­дерінің негізгі көздері туралы мәселені көтерді. Депутаттық корпус экономиканың нақты секторын қолдау шығындарының жоспарлы түрде азаюына байланысты алаңдаушылық білдірді.

Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығматулин жақында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың мемлекет үшін қосымша кіріс көздерін іздеу қажеттілігі туралы сөз қоз­ғағанына мән берді. Ол бюджет кірісінің үштен бір бөлігі әлі де Ұлттық қор аударымынан және мұнай экспортының салығынан тұратынын айтты.

Сонымен қатар депутаттар жалпы жаңа жұмыс орындарын құруға, атап айтқанда, «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасының тиімділігіне ерекше назар аударды. Ұсынылған үш жылдық бюджет жобасына сәйкес «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасын жү­зеге асыруға 186 млрд теңге бөлін­ген. Ал депутаттардың пікі­рінше, еңбек нарығында жақсару байқалмайды.

–Жұмыспен қамту бағдар­ламасы – бұл атаулы әлеуметтік көмек бағдарламасы емес, жаңа жұмыс орындарын ашуға мүм­кіндік беретін бағдарлама. Бө­лін­ген қаражатқа жұмыс орындары құрылып, тиісінше адамдар жалақы алып, одан табыс салы­ғын төлеуі керек. Егер мұн­дай нәтиже болмаса ақша құмға сің­гендей болады. Адам нәтиже­лі жұмыс істеген кезде ол әлеу­меттік көмек алудан бас тартып, өзі табыс таба бас­тайды, – деді Мәжіліс Төрағасы.

Осы ретте Нұрлан Нығ­ма­тулин Үкімет сағатында «Еңбек» бағдарламасы қалай жүзеге асырылып жатқанын, заңнамалық деңгейде не істеу керектігі туралы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ұсыныстарын тыңдаймыз деді.

–Бүгін мақұлданған бюджет жобасында экономиканың нақты секторын қолдау, денсаулық саласы, баспана және жұмыспен қамту, басқа да әлеуметтік мақсаттарға ерекше көңіл бөлінді. Бұл Тұңғыш Президентіміз – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың маңызды бастамаларын, сонымен қатар Мемлекет басшысы Қасым Жомарт Тоқаевтың сайлауалды бағдарламасы бойынша басым бағыттарды одан әрі жалғастыру екені анық. Енді негізгі міндет – осы бөлінген барлық қаражат­тардың өз уақытында тиімді жұм­салуы. Осыған орай мемле­кеттің әрбір тиыны Мәжіліс депутат­тарының қатаң бақылауы­на алынады. Қазіргі уақытта эко­номикалық өсудің шешуші факторы – бөлінетін қаражаттың мөлшері емес, олардың қанша­лықты тиімді жоспарлануы және игерілуі, сондай-ақ халықтың өмір сүру деңгейінің артуы, жалпы әл-ауқатының жақсаруы, – деді Мәжіліс Төрағасы.

Палата Спикері атап өткендей, республикалық бюджеттің барлық шығыстарының 46%-ы немесе 18,2 трлн теңге әлеуметтік саланы дамытуға бағытталған. Мәжілісте мұғалімдердің жалақысын 2020 жылдың 1 қыркүйегінен бастап 25%-ға, алдағы төрт жылда екі есе арттыруға және мәдениет жә­не өнер қызметкерлерінің жала­қысын 2020 жылдың 1 қаң­тарынан бастап 35%-дан 50%-ға дейін көтеруге бағытталған түзетулер енгізілді.

–Жалпы алғанда, пара­метр­лерін Елбасы мен Президент белгілейтін республикалық бюджет – мемлекеттің экономикалық саясатының тірегі. Мұны нақты түсіну керек. Осыған байланысты депутаттар бюджеттің шығыс бөлігіне айтарлықтай түзетулер енгізді. Белгілі бір нәтижеге жетуді көздемейтін негізсіз шығындар біздің азаматтарымыздың шұғыл шешуді қажет ететін қажеттіліктеріне қайта бөлінеді. Енді қазақстандықтардың өмір сүру сапасын жақсарту үшін бөлінген қаражаттың уақтылы және тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ету – Үкіметтің, сондай-ақ депутаттардың да міндеті. Депутаттық корпус бұл бағыттағы белсенді бірлескен жұмыстарға дайын, – деп сөзін түйіндеді Нұрлан Нығматулин.