ОРТАҚ МҮДДЕЛЕР ҮНДЕСТІГІ

Қанат Саудабаевтың Жапонияға сапары екі елдің өзара қызығушылық танытатын салалары көп екенін көрсетті Қанат Саудабаев Жапонияға ресми сапары аясында 23 наурыз күні осы елдің Премьер-министрі Юкио Хатоямамен кездесті. Сапардың бірден Жапонияның Үкімет басшысымен жүздесуден басталуында үлкен мән, айтар­лық­тай салмақ бар. Өйткені, мақ­сат Жапонияның жаңа әкім­шілігімен ұтымды үнқатысу ор­нату, екіжақты қарым-қаты­нас­тың стратегиялық сипатын бе­кемдеу болып отыр. Жалпы, стратегиялық әріп­тес­тіктің негізгі қозғалтқышы бел­сенді сауда-экономикалық өз­ара іс-қимыл болуы тиіс. Өкі­нішке қарай, қазіргі кезде Жа­по­ниямен атал­ған бағыттағы ын­ты­мақтастық деңгейі өзге Азия ел­дерімен са­лыстырғанда көңілде­гі­ден көп төмен жатыр. Жапо­ния­ның құрлықтағы ғана емес, әлемдегі дамыған мемлекеттердің алғашқы сапынан орын алаты­нын ескере келгенде, Қазақстан үшін бұл олқылықтың орнын толтыру аса маңызды. Сондықтан еліміздің ресми делегациясы құрамына бірқатар жауапты адам­дар енгізілген. Жапония да Қазақстанмен ынтымақтастыққа аса мүдделі ел­дер­дің бірі. Бұл Токионың Ота­ны­мыздың тәуелсіздігін әлемдегі алғашқы елдер қатарында – 1991 жылдың 28 жел­тоқ­санында та­ны­ғанынан көрі­не­ді. Ал екі ел арасындағы дип­ло­матиялық бай­­ла­ныс та көп ке­шік­­пей, 1992 жыл­дың 26 қаң­тарын­да орнады. Қазақстан-Жапония саяси үн­қатысуы 1992 жылдың мамы­рында Жапония Премьер-ми­нистрінің орынбасары – Сыртқы істер ми­нистрі М.Ватанабэнің Қазақстанға сапарынан бастау алды. Араға екі жылға жетер-жет­пес уақыт салып, Жапонияға са­пар­мен Қазақстан Президенті Н.На­зарбаев келді. Бұл сапар екіжақты қарым-қатынасқа негіз қалады. Қазақстан басшысы­ның Жапонияға 1999 жылғы сапары барысында Достық, әріптестік және ынтымақтастық туралы бір­лес­кен мәлімдемеге қол қойылды. 2006 жылдың тамызында Қа­зақ­стан Президенті Н.Назар­баевтың шақыруы бойынша елі­мізге ресми сапармен Жапония­ның сол кездегі Премьер-министрі Д.Коидзуми келді. 2008 жылдың маусымында Қазақстан басшысы Н.Назарбаев Жапонияда ресми сапармен үшінші рет болды. Бұл жолғы са­пар екі ел арасындағы страте­гия­лық әріптестікті нығайтуға оң ық­пал етті. Бұдан кейін де Үкі­мет, Парламент, министрліктер жетекшілері деңгейінде бірқатар сапар алмасулар жүзеге асты. Қазақстанның статистикалық деректеріне сүйенсек, екі ел арасындағы тауар айналымы 2009 жылы 882,6 млн. АҚШ долларын құрады. Бұдан бір жыл бұрын бұл көрсеткіш 1,78 млрд. долларға жеткен болатын. Соңғысына әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыс кері әсер еткені бай­қалады. Жалпы, екі ел арасын­дағы сауда-экономикалық ынты­мақтастық, жоғарыда да атап өткеніміздей, мүмкіндіктерден айтарлықтай төмен жатыр. Сауда-экономикалық ынты­мақ­тастықтың тиімділігін арт­ты­ру үшін өткен жылы Бірлескен комиссия құрылған. Былтырғы күзде Астанада аталған комис­сия­ның 1-ші мәжілісі ұйым­дастырылды, бірқатар құжаттарға қол қойылды. Онда, әсіресе, Жапониядан инвестициялар мен жоғары технологиялар тартуға баса назар аударылды. Екі ел арасындағы мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық, әсіресе, соңғы жылдары оң бағыт ала бастады. Мысалы, Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың Жа­по­нияға алғашқы сапары барысында Қазақстан аумағында көз жұмған жапон әскери тұтқындарының тізі­мі жазылған “Естелік кітабын” тап­сырғаны әлі ұмытыла қоймаса керек. 2008 жылдың желтоқсанында Токиода “Отырар сазы”, “Қазақ­стан камератасы” ұжымдарының, опера және әншілік өнердің таны­мал шеберлері Н.Үсенбаева мен Ж.Тапиннің қатысуымен Қазақстан мәдениетінің фестивалі өтті. Қазіргі кезде Жапонияда “Бо­лашақ” бағдарламасы бойынша 21 қазақстандық жас білім алып жүр. Ал ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы, Қазақстан Республи­ка­сы­ның Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Сауда­баев пен Жапония Премьер-ми­нистрі Юкио Хатояма арасын­да­ғы кездесу достық, іскерлік жағ­дайда өтті. Сұхбаттастар екі жақтың да мүддесіне сай келетін, эконо­ми­калық тұрғыдан бірін-бірі толық­ты­ратын ортақ мәселелер бар екенін атап көрсетті. Мәселен, Қазақ­стан­да табиғи байлықтар мол болса, Жапония жағында жаңа техноло­гия­лар мен инвестиция беруге мүм­кіндік жеткілікті. Осының өзі екі­жақты ынтымақтастықты дамытуға алғышарт жасай алатын факторлар болып табылады. Энергетика, соның ішінде атом энергетикасы салаларындағы әріп­тестіктің перспективалары жоғары. Оның үстіне жақында осы сала­лар­ды дамытуға тікелей қатысы бар, яғни атом қуатын бейбіт мақсатта пайдалануды көздейтін екіжақты келісімге қол қойылған болатын. Енді осы құжат барынша жедел кү­шіне енген жағдайда ол Қазақстан мен Жапония қарым-қатынасының локомотивіне айналған болар еді. Кездесу кезінде инвестициялар­ды өзара қорғау мен ынталандыру жөніндегі келісімге тезірек қол қою­дың маңызды екендігіне де екпін түсірілді. Қазіргі кезде тарап­тар аталған келісім бойынша келіс­сөздер жүргізуде. Бұл құжат қабыл­данған жағдайда екіжақты ынты­мақтастықтың жаңа перспектива­ларына жол ашылатын болады. Қазақстан мен Жапония әлемде ядролық қарудан аса көп зардап шеккен мемлекеттер болып табы­лады. Осыған байланысты Қ.Сау­да­баев та, Ю.Хатояма да ядролық қарусыздану және оны таратпау мәселесінде күш біріктіруге екі елдің моральдық тұрғыдан құқы бар екендігіне назар аударды. Осы орайда үстіміздегі жылдың 12-13 сәуірінде Вашингтонда болатын Ядролық қауіпсіздік жөніндегі жаһандық саммитке Қазақстан мен Жапония басшылығы қатысуының маңызы зор. Қ.Саудабаев Жапония Премьер-министріне Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың өзіне ыңғайлы кез келген уақытта Қазақстанға келіп-кетуі туралы жеке шақыруын және Қазақстан Президенті Н.Назарбаев пен Түркия Президенті А.Гүлдің 7-9 маусымда Ыстамбұлда өтетін Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨСШК) саммитіне қатысу тура­лы бірлескен шақыруын табыс етті. Осы саммит барысында Қазақстан Кеңеске төрағалық өкілеттігін Түр­кияға өткізетін болады. Ал Жапония АӨСШК-ге бақылаушы ел мәртебесіне ие. Қ.Саудабаев сондай-ақ еліміздің Жапонияның жаңа Үкіметімен ын­тымақтастыққа үлкен үміт артаты­нын жеткізді. Қазақстан Президенті жариялаған ел экономикасын әр­та­раптандыру бағдарламасы шеңбе­рін­де екіжақты ынтымақтастықты арттырудың әлеуеті жоғарылай түсетінін айтты. “Н.Назарбаевтың 2008 жылғы Жапонияға сапары барысында қол жеткізілген уағда­лас­тықтардың толық жүзеге асаты­нына сенім артамыз”, деді осы ретте Қанат Бекмырзаұлы. ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төр­ағасы, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі, сонымен қатар, Жапония тарабына 29 тамызды, яғни Семей ядролық сынақ поли­гоны жабылған күнді Ядролық сы­нақ­тарға қарсы іс-қимылдың ха­лықаралық күні деп жариялау туралы Қазақстан Президентінің бастамасын қолдағаны үшін риза­шы­лығын білдірді. Ал Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассам­блеясы өткен жылдың соңында Қа­зақстан басшысының осы баста­масын ресми бекіту туралы тиісті қарар қабылдағаны белгілі. Сөйтіп, әлем жұртшылығы үстіміздегі жыл­дан бастап 29 тамызды Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдың ха­лықаралық күні ретінде атап өтетін болады. Қ.Саудабаев кездесу соңында Жапония жағына бұрынғы Семей полигоны аймағын қалпына келтіру бағытындағы гуманитарлық көмегі үшін ризашылық білдірді. Мұның жөні де бар. Мысалы, Жапония БҰҰ Бас Ассамблеясының Семей өңірі бойынша қарарының қосым­ша авторы ретінде көрініп қана қоймай, 1999 жылы Токиода бұ­рынғы Семей ядролық полигоны проблемалары бойынша халық­ара­лық конференция өткізудің бас­та­ма­шысы болды. 2006 жылы Жапо­ния Үкіметі БҰҰ-мен бірлесіп “Бұ­рынғы Семей ядролық полигоны аумағында адам қауіпсіздігін кеңей­ту” жобасын жүзеге асыруға 2 млн. доллар грант бөлу туралы шешім қабылдады. Осылардың алдында, дәлірек айтсақ, 2000 жылы Жапо­ния Үкіметі өңірге медициналық құрал-жабдық алу үшін 6 млн. дол­лар бөлсе, 1998 жылдың науры­зы­нан бері Қазақстан аумағындағы ядролық сынақтардың салдарын зерттеу жөнінде бірлескен жұмыс­тар жүргізіп келеді. Атом қаруының зардабын әбден тартқан, оның қасіретін тікелей көзбен көріп, жүрекпен сезінген ел ғана осындай ізгілікті қадамдарға бара алса керек. ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төр­ағасы, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаевтың Жапонияға ресми сапары келесі күні одан әрі жалғасып, ол екіжақ­ты кездесулерге толы болды. Самат МҰСА – Токиодан.