Фермерлердің көңілі әлі де күпті

Редакциямызға Қазақстан фермерлер одағының президенті Жигули Дайрабаев­тан хат келді. Хаттың жалпы мазмұнында қазіргі күрделі кезеңдегі шаруалардың жай-күйі мен жанайқайы айтылыпты.

Ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі буыны фермерлік шаруа қожалық­тары екені белгілі. Оның дамуының нәтижесінде мемлекет бір мезгілде екі міндеттен құтыла алады. Біріншісі – азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету болса, екіншісі – экспорттың әлеуетін арттыру. Былайша айтқанда, бір оқпен екі қоянды атып, өкшелеп келе жатқан экономикалық дағдарыстан құтылуға сеп. Алайда өнімділік көрсеткішінің төмен­дігі шаруашылықтардың шығы­нын жабуға жетпей отыр. Шаруа қожалық­тарының қалтасы жұқарған сайын саны да күннен күнге кеміп барады. «Баяғы, баяғы Байқожаның таяғы» дегендей, себеп – қолжетімді несиеге қолдың жетпеуі. Аталмыш хатта Ж.Дайрабаев осы бір түйткілді мәселенің әлі де маңыздылығын жоғалтпағанын жеткізген.

– Президент Қасым-Жомарт Тоқаев  еңбек адамына нақты адресті көмек жасау керек деп айтқанымен, сол көмек «ҚазАгроның» тарапынан бол­май тұр. Олар өзінің майлы жілігі­нен айрылмау­дың амалын ойлайды. Осын­дай күрделі кезең­де талаптарды жеңілдетіп, несиені әрбір шаруаға қол­жетімді етуі керек. Оны ең арзан бағамен, ұзақ мерзімге беруі тиіс емес пе? Кепілдік несие саясатын, жалпы ауыл шаруашылығын қаржыландыру саясатын түбегейлі өзгертпесе, мұндағы түйткілді мәселе шешімін таппайды. Ауыл шаруашылығы қашанғы жетім баланың күйін кешеді, – дейді Фермерлер одағының басшысы.

Хатта айтылғандай өз меншігіндегі материалдық және қаржы құралының жетіспеуі, материалдық-техникалық және жем-шөп базасының нашарлығы бизнес өкілдерінің бас ауруына айналғанына көп болды. Ескірген технологияны пайдалануды әдетке айналдырған шаруалардың жұмысының ілгерлемеуі де содан. Осын­дай олқылықтардың кесірінен ауыл шаруашылығы дақылдары мен мал шаруа­шылығының өнімділігі көршілес елдерге қарағанда анағұрлым төмен.

Ж.Дайрабаев хатта «ЕС АГРО» шаруа қожа­лығының иесі Татьяна Еринойдың «ҚазАгро» мекемесінің несиелік саясатына қарсылығы туралы пікірін мысалға алған.

– Банкте ешқандай қарызым жоқ. Оның үстіне бұған дейінгі несиемді кешіктірген емеспін. Мемлекет 30 млн теңгенің затын кепілдікке қойғанның өзінде 10 млн ғана несие берді. Құжаттарымды рет­теп жібердім, бірақ қаржы әлі есепшоты­ма түскен жоқ. Былтыр бізге дизель отынын сатып алу үшін шамамен 2 млн теңге қажет болды. Aуыл шаруашылығын несиелендіру корпара­ция­­сы қосымша қауіпсіздік жарнасын сұра­ды. Бізде жеделдетілген  кепілдік болма­ған­дық­тан, әкем 12 млн теңге тұратын дү­кені­нің құжатын тапсырды. 2 млн несие үшін – 12 млн кепіл. Бұл шаруаларға сенімсіздік таныту ма сонда, – депті кәсіпкер.

Хатта өз шығынын өтей алмай отыр­ғандардың бірі – Меркі ауданына қарасты «Совет» шаруа қожалығы көрсетілген. Қожалық жылыжайға зәру. Өнімнің көлемімен өлшейтін болсақ, 300 тонна алма сақтайтын жылыжайды салу үшін 28 млн теңге қажет екен. Бақтағы өнім қысқа жетпей шірігенінің себебі – алма сақтайтын орынның болмауы. Ал Үкімет беретін субсидияның мөлшері 1 мың тоннадан басталады. Енді еңсесін тіктеп келе жатқан ұсақ шаруа қожалықтарына бұл өте үлкен соққы. Бұл елдегі шағын және орта бизнес өкілдерінің барлығының мұң-зары.

Біз осы ретте Меркі ауданының фер­­мерлер одағының төрағасы Совет Қал­мамбетовке хабарласып, мән-жайды сұра­дық. Ол қожалықтар делдалдардың шарттарына амалсыз көнетінін айтты.

– Пайданың көбін алыпсатарлар көреді. Бағаны реттейтін де солар. Со­дан кейін шаруаларды қатты ой­лан­­дыра­тын – сақтандыру компания­сы. Осы сақтандыру компаниясының кыз­метіне Ауыл шаруашылығы министрі көңіл бөлсе екен дейміз. Жеміс-жи­декке қолданылатын тыңайтқыштарға субсидия неге төленбейді? Өнім жақсы болуы үшін тамшылатып суару технология­сын пайдалану қажет. Бұл әлемдік тәжі­рибеде бар. Бірақ тағы да мемлекет бағдар­ла­ма­сында жер асты суын пайдалану қарас­тырылмаған, – дейді ол.

Статистика комитетінің мәліметіне сүйенсек былтыр мал шаруашылығы өнімі 4%-ға артқанымен, ауыл шаруашылығы дақыл­дарының егіс алқаптарының құры­лы­мын әртараптандырылғанына қарамастан өсімдік шаруашылығы өнімі 1,7%-ға азай­ған. Жыл сайын саланы дамытуға мем­ле­кет тарапынан қыруар қаржы бөлін­ге­ні­мен, ішкі нарықты өз өнімімізбен то­лық­тай қамти алмай отырмыз. Себебі ауыл шаруа­шылығы тауар өндірушілеріне бері­ліп жатқан субсидиялар мен несиелер не­гі­зінен ірі шаруа қожалықтарына ғана тиеді.

Осы шетін мәселелердің шешімін табу үшін «Алқаптан сөреге дейін» ауыл­дардағы кооперациялық тізбекті дамы­ту жөніндегі қанатқақты жобасы қолға алынған болатын. Алайда оны жү­зеге асыру механизмі әлсіз. Өңір бас­шы­лары­ның осы мәселеге келгенде әңгімесі өзгеріп шыға келетін көрінеді. 

– Республикалық бюджеттен «Еңбек» бағдарламасы бойынша «Тараз» ӘКК» АҚ арқылы жылдық 2,5%-бен 7,2 млрд теңге көлемінде несие беріліп жатыр. Ауыл шаруашылығы кооперативтерін қажетті техникамен және жабдықтармен қамтамасыз ету үшін 1,38 млрд теңгеге 192 бірлік әртүрлі техника сатып алынды. Нәтижесінде, республикада бірінші  рет іске асырылып жатқан қанатқақты жоба ауылдағы халықтың табысын арттыруға, өзін-өзі жұмыспен қамтуға, ауыл шаруа­шылығы өндірісінің көлемін 4,3 млрд теңгеден 9,3 млрд теңгеге дейін ұлғайтуға мүмкіншілік береді. Осындай бастамалар, Алматы, Түркістан, Батыс Қазақстан облыстарында өз жалғасын табуда. Жамбыл облысының қанатқақты бастамасын басқа өңірлерде жалғастырса игі еді, – деп хатын түйіндеді Ж.Дайрабаев.