Нобель кімге бұйырады?

Энн Карсон. Мың да тоғыз жүз елуінші жылы Торонтода өмірге келген Карсон британдық әдебиетші Кеннет Доверден сабақ алған. Поэзия мен эссеистикада сәтті жазып жүргендіктен, бүгінде оны ағылшынтілді оқыр­­ман тірі классикке балайды. Карсон Геродотты көп оқуға һәм елік­теп-солықтаудан тұра қа­шуға үндейді. Және әр жазушы delete пернесін қорықпай, ра­хат­тана басу керек, дейді. Сөз-ақ.

Энн Карсонның атын шы­ғар­ған – өлең түріндегі «Қызыл­дың автобиографиясы» («Автобио­графия красного») романы. Ал орыс оқырманына эсселері мен өлеңі арқылы танымал.

Мариз Конде. Бұл француз жазушысы романист қана емес, қоғам қайраткері ретінде де атақты. Ол, әсіресе әйелдер құл­дығы тақырыбына жиі араласып, қаузап жүр. Конде кез келген зомбылық қоғамды құртып, моральдық шекараны түбегейлі жояды деп санайды.

Конденің «Мен Титуба, Са­лем­нің мыстаны» («Я, Титуба, ведьма из Салема») атты романы орыс тілінде оқылып жүр. Бұл қаранәсілді күңнің Салемде өткен қасіретті оқиғасына құ­рылған.

Джан Сюэ. Лақап атымен та­нылған қытайлық қаламгердің шын аты Дэн Сяохуа. 80-жыл­дардан бастап оның шығар­малары «Жэньминь вэнсюэ» және «Чжунго» беделді журналдарында жарияланған. Сьюзан Зонтаг Джан Сюэні Қытайдағы Нобель сыйлығына лайық жалғыз қаламгер деп ба­ғалады. Ол АҚШ пен Еуропада Франц Кафканың дәстүрін жал­ғастырған автор ретінде аса та­нымал (былтыр оның романы Букер сыйлығының лонг-парағына енген). Ал Ресейде оның «Таудағы лашық» («Хи­жина в горах») атты бір ғана әң­гімесі аударылған.

Харуки Мураками. Жапон­дық әйгілі қаламгерді бүгінде білмейтін адам жоқ шығар, сірә. Нобель сыйлығына бұрыннан үмітті Мураками бәрі-бәрінен ма­рапатқа бір табан жақын жүр­ген автор. Еуропалық кел­беттегі қоғамды жазатын ол  жапон мәдениетінің шеңберінен шығып, батыстық стильде қала­мын еркін сілтейді. Заманауи пост­модернизм ағымында әйдік атанған Мураками осы күнге дейін 14 роман, 12 әңгімелер жи­нағы, балаларға арналған бір кітап һәм нон-фикшен жанрында бес шығарма жазды. Әлем­нің 50-ден астам тіліне аударылған автор шығармалары мил­лион­даған тиражбен басылып шық­ты. Бүгінгі оқырманның тілін тауып, талғамына сай жазатын Мураками жетпіс бірінде Нобель сыйлығын алып жатса, таңғалмаңыз.

Людмила Улицкая. «Руский Букер» сыйлығын алған тұңғыш әйел жазушы Улицкая 1992 жылы жарияланған «Сонечка» повесінен соң аса танымал болды. Кейін «Медея мен оның балалары» («Медея и ее дети») романы да қатты оқылды. Улиц­каяның кейіпкерлері көбіне өзін өзі қамшылап, өзін өзі алға сүй­реп отыратын адамдар. Ар сотының алдына жиі баратын кейіпкерлер. Тіпті кейде ұзақ үн­сіздікте жүреді: мәңгілік сұ­рақтардың жауабын іздейді.

Өзіндік әңгімелеу мәнерімен ерекшеленетін ресейлік жазушы әлемнің 25 тіліне ауда­рылған. Бүгінде Улицкая шығар­­ма­шы­лық­тан бөлек қоғамдық жұмыс­тармен де айналысып жүр.

Маргарет Этвуд. Канадалық ағылшынтілді жазушы, ақын, сыншы һәм феминист Этвуд алғашқы көлемді марапатты 1987 жылы антиутопиялық «Малайдың әңгімесі» («Рассказ служанки») атты романы үшін алған (бұл шығарманың же­лісімен 2017 жылы сериал тү­сірілген). Шығармашылық жолын 16 жасынан бастаған ол бү­гінге дейін түрлі жанрда қалам тартты. Саяси һәм экологиялық тақырыптағы эсселерімен де көзге түсті. Табиғат-ананы қор­ғауда жазуымен белсенділік танытып жүрген Этвудтың да Нобельден үміті бар.

Джордж Р.Р.Мартин. Өткен жылы Нобель сыйлығына үміт­керлердің тізіміне абайсызда қосылған Мартин «Мұз бен оттың әні» атты эпикалық цик­лымен атақты болған еді. За­манауи фантаст жазушы осыған дейін «Хьюго», «Небьюла» және «Локус» секілді көптеген әде­би сыйлықтарды иеленді. Мартин творчествосы жапондық һәм испандық сыншылардың қаламына да іліккен. Ал 2011 жылы Time журналы оны әлем­дегі ең ықпалды адамдардың қа­та­рына қосты. Егер Мартиннің қоғамдағы абыройын ескерсек, Нобель сыйлығын аяқасты алып кетуі де әбден мүмкін.

Біздің болжамымыздан бө­лек,биылғы Нобель сыйлы­ғы­на лайықты фантастика, фэнтези жанрындағы жазушылар да жиі ауызға алынып жүр. Әсіресе Нил Гейман, Стивен Кинг һәм Джоан Роулинг. Күзде жарияланатын қасиетті қағазда кімнің аты жазылып, кімнің бағы жанатынын кім білсін?! Дегенмен, соңғы уақытта әлемдік аренада жазушылық қуатымен көзге түсіп жүрген ақын-жазу­шы­ларды қадари-халімізше тү­гендеп, ба­ғам­дап көрдік. Ен­ді­гісі уақыт еншісінде...