Шындығына келгенде, шартараптағы елдерді шошытып, үрей құшағында ұстап отырған коронавирус індеті жұғуы жылдам, басқа қауіпті кеселдерге қатысты мәселелерді көлегейлеп отыр. Өйткені бүкіл әлемнің назары CОVID-19 пандемиясы мен оның адам өмірі мен әл-ауқатына тигізетін әсеріне ауды. Жаһандық індет баршамызға денсаулықтың басқа маңызды мәселелермен, соның ішінде гендерлік теңдік, әлеуметтік қорғау және экономикалық әл-ауқатпен қаншалықты тығыз байланысты екенін тағы да көрсетті. Сондықтан Дүниежүзілік ЖИТС-ке қарсы күрес күнінің биылғы тақырыбына «Халықаралық ынтымақтастық, ортақ жауапкершілік» мәселесінің таңдалуы бекер емес.
Алдымен ақиқатын айтайықшы, адамзаттың тарихында «ВИЧ/СПИД» ауруынан әлдеқайда қауіпті, одан да оңай жұғатын дерттердің бар екеніне қарамастан, жұрттың оның атын естігенде зәре-құты неге қашады? Неге жұрт қоғам үшін әлеуметтік саяси қатері ЖИТС -тен кем емес, жұғуы тез туберкулез, С немесе В гепатитімен ауыратын жандарға түсіністікпен қарайды? Абайсызда ЖИТС қармағына іліккен жандарды қоғам неге оқшаулайды?
АИТВ жұқтырғандардың бәрі азғындағандар деген түсініктің теріс екендігін уақыт көрсетсе де, қоғам түпкілікті қабылдай алмайды. Осы арада «ВИЧ», асқынғанда «СПИД»-ке ұласатын аурудан жұрттың өлердей қорқып, зәре-құты қалмауына және оны абайсызда жұқтырғандардың қоғамнан оқшаулануына журналистердің қосқан үлесі қомақты екенін мойындауға тиістіміз. Осы аурудың аты шығып, анықталғаннан кейін-ақ оған бүкіләлемдік БАҚ өкілдері «ХХ ғасыр індеті», «Ғасыр обасы» деген ат қойып, оны жұқтырған адамдар санаулы жылдардың ішінде-ақ іріп-шіріп өледі деген түсінік тарата бастады. Тіпті бұл ауруды жазғанда қаншама рет басылымдар қолына орақ ұстаған қара шекпенді жаналғыш әзірейілдің суретін қатар бергені де есімізде.
Осыдан жиырма шақты жыл бұрын БҰҰ-ның арнаулы қызметі теледидар арқылы Оңтүстік Африкада 35 немересімен жалғыз өзі қалған 57 жастағы әйелді көрсетті. Бақытсыз әйелдің барлық ұл-қыздары мен келіндері түгелдей «СПИД»-тен көз жұмған…
Адам ағзасындағы төрт сұйықтықта болатын бұл вирус ине ұшымен, жыныстық қатынаспен де, қан арқылы да, ананың сүтімен де оңай жұғатынын Шымкент оқиғасы дәлелдеп кетті. Бұл вирусты аяғын анықтап басып, адал жүрген адамға тіс дәрігері де, маникюр-педикюр шебері де өз кәсібін дұрыс атқармаса, абайсызда жұқтыруы мүмкін.
Сонымен Алматыда Дүниежүзілік «Жаһандық ынтымақтастық, ортақ жауапкершілік» науқаны аясында Дүниежүзілік ЖИТС-ке қарсы күрес күніне арналған айлық басталды. Бұл шара 1 қарашадан 5 желтоқсанға дейін жалғасады.
– COVID-19 кез келген пандемия кезінде баршаның қауіпсіздігі әркімнің қауіпсіздігіне байланысты екенін айқын көрсетті. АИТВ-мен өмір сүретін адамдарға қатысты таптаурын көзқарас пен кемсітушілікті жою, барлық мұқтаж жандарды қажетті дәрі-дәрмектермен және қызметтермен қамтамасыз ету, адам құқықтары мен гендерлік теңдікке негізделген тәсілдерді пайдалану –
АИТВ және COVID-19 пандемиясын тоқтатудың басты шарты, – дейді Алматы қаласы ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес орталығының бас дәрігері Марат Төкеев.
Науқан күндері Алматы қалалық ЖИТС орталығының дәрігерлері қоғамдастықтармен және үкіметтік емес қоғамдық ұйымдармен бірлесіп, халықтың білімін арттыруға және АИТВ инфекциясы мен COVID-19-дың алдын алу шараларына бағытталған түрлі іс-шаралар өткізеді. Әрбір алматылық әлеуметтік желілерде Ирина Дубцованың «Живи» әнінің ең жақсы кавер нұсқасы байқауына қатыса алады. Жеңімпаздар онлайн-дауыс беру арқылы анықталып, ең үздік каверлер марапатталады. Қала оқушылары Тик-Ток әлеуметтік желісінде «АИТВ-ға қарсы би» челленджінде бақ сынайды. АИТВ-мен өмір сүретін адамдарға (АӨА) стигма мен кемсітушілікке жол бермеу мақсатында орталықтың медициналық қызметкерлері басқа мекемелердегі әріптестерін «Ынтымақтастық танытыңыз!» онлайн-флешмобына шақырып отыр.
Мегаполис назарына АИТВ-инфекциясының алдын алу үшін әлеуметтік желілерде құм шоуының элементтері бар әлеуметтік ролик көрсетілмек.
Тестілеуді танымал ету және АИТВ-ның берілу жолдары туралы хабардар болуды арттыру үшін ЖИТС орталығының қызметкерлері дәрігерлерге, полицейлерге, педагогтерге, әскери қызметшілерге, қылмыстық-атқару жүйесінің қызметкерлеріне, аутрич-қызметкерлерге онлайн режімінде тренингтер мен семинарлар өткізеді. С.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінің студенттері үшін «АИТВ және стигма» атты онлайн-дебаттар жоспарланған. Халықтың негізгі топтары үшін АИТВ-ға жедел тестілеумен «Біз салауатты өмір салтын қолдаймыз» акциясы, ал АӨА үшін «Н=Н» (Анықталмайтын = берілмейтін) вебинары бар.
ЖИТС айлығының Дүниежүзілік науқанды өткізуге мегаполистегі Қоғамдық денсаулық сақтау басқармасы, Алматы қаласының білім басқармасы, ІІД, ҚАЖК, халықаралық, қоғамдық үкіметтік емес және басқа да ұйымдар атсалысады.
2020 жылдың 1 қарашасындағы мәліметтерге сәйкес, Алматы қаласының ЖИТС орталығында 3663 АӨА есепте тұр. Қазақстанда АИТВ жұқтырғандардың басым бөлігін (66%) ер-азаматтар құрайды. Сол сияқты жаңадан анықталғандардың 39,5%-ы 30-39 жас аралығындағылар. Соңғы жылдары бұл инфекцияның жыныстық жолмен жұғуы қайтадан белең алып отыр.