Мамандықтар «майданы»

Болжам 9 негізгі сала бойынша қарастырылған. Яғни энергетика, тау-металлургиялық кешені, мұнай және газ, ауыл шаруашылығы, ақпараттық технологиялар, туризм, транспорт және логистика, машина жөндеу, құрылыс салаларын қамтиды.

Энергетика саласында жаңа маман­дық – 32 болса, өзгеретін мамандық – 5, ал жойылатын мамандық – 10. 2025 жылдан кейін call-орталық операторы, кассир, диспетчер, менеджер секілді мамандар қызметі қажетсіз болып қалса, жасанды интеллект құру және енгізу инженері, биоэнергетик, қалалық модератор, автономды энергожүйелерді жобалаушы, энергоменеджер, энергетика нарығы бойынша маркетолог, өндірістік психолог сияқты мамандар сұранысқа ие бола бастайды екен.

Тау-металлургия саласында жаңа мамандық – 47, өзгеретін мамандық – 20, сондай-ақ жойылатын мамандық саны 31 көрінеді. Кеншілер мен металлургтердің еңбегі жүздеген жыл бойы ең ауыр және қауіпті деп саналды. Кеншілер жер астында жұмыс істеп, өмірін үнемі қатерге тігіп отырды: метанның жарылуы, тау жыныстарының құлауы, кенет су басу жүздеген кеншінің өмірін қиды. Ал келешекте жоғары температура, ылғалдылық, жазатайым оқиғалар қаупі жағдайындағы жұмыс істеу артта қалады.

Ауыр және қауіпті учаскелерде роботтар мен машиналар жұмыс істейді, оларды операторлар қауіпсіз кеңседе басқарады. Жақын болашақта бұл салада 3D басып шығару шебері, аналитик-технолог, big-data архитекторы, блокчейн желілерінің администраторы, қалдықтар мен екінші ресурстарды пайдалану және ауыстыру профилінің конструкторы сияқты мамандықтар пайда болмақ. Ал аккумуляторшы, ұста, бульдозер машинисі, бункерші, концентраторшы, контроллер технологы секілді мамандар келешекте қажетсіз болуы мүмкін.

Сол сияқты мұнай-газ бойынша 37 жаңа мамандық пайда болса, 7 мамандық өзгеріске ұшырауы, 13 мамандық жо­йылуы ықтимал. Болашақта мұнай-газ саласындағы өндірістік процестер айтарлықтай өзгеріске ұшырайды. 10-15 жылдан кейін мұнай өндіру үшін шалғай даладағы вахталық ауылда тұрудың қажеті болмайды. Кен орындары қаңырап бос қалады. Жұмыстың көп бөлігін қалада басқаруға болатын машиналар немесе оларға енгізілген басқару бағдарламасы бар роботтар орындайды. Мұнай-газ қызметкері каска мен күртеше киген адамға қара­ғанда геймерлерге ұқсайды. Мұнай-газ саласының инженері ең алды­мен ұңғымалардың, кәсіпорындар­дың, өндіріс процестерінің цифрлы модельдерін құрастыратын IT-маман болады. Ол көптеген ақпаратты өң­дейді және басқару орталығынан өріс­те орналасқан объектіге қарағанда көбірек басқарады. Кен орындарын құру жөніндегі инженер-дизайнер, ІТ-диспетчер, Big-Data архитектор, дрондарды басқару жөніндегі мамандар (геология, геодезия, маркшейдерия) пайда болып, бұл сала есепші, маркшейдер, өндіру операторы, сынама алушы, ауысым басшысы сияқты мамандар көмегінен бас тартуы мүмкін.

Ал ауыл шаруашылығында 18 жаңа мамандық пайда болуы, 19 маман­дық өзгеруі, 10 мамандық жойылуы әбден мүмкін. Ел экономикасының басты драйверіне айналуы тиіс салада келе­шекте агрогенетик, агроном-экономист, синтетикалық биоло­гия саласындағы биотехнолог, аква­жүйелердің биотехнолог-микробиологы, цифрлы агроном, экожүйелерді басқару жөніндегі технолог, экотехнолог, жер ресурстарын басқару жөніндегі АТ-инженер іспетті мамандар пайда болады. Ал автоматты жүйе жуық арада жем беруші, жұмыртқа қабылдаушы, жүк тиеуші, жинаушы-ораушы, сұрыптаушы сияқты мамандар міндетін өзіне алмақ.

Ақпараттық технологиялар сала­сында жаңа мамандық – 40, өзге­ретін мамандық – 6, жойылатын ма­ман­­­дық 9 кәсіп түрі болмақ. АТ сала­­­­сын­дағы технологиялық және жұмыс про­цестері жедел ғылы­ми-тех­­ни­калық прогресс аясында күрде­лене түседі. Оларды құры­лым­дау және ұйымдастыру маңыз­ды қызмет сала­сына айналады. Келе­шекте квант­тық компьютинг талдаушысы, эко­жүйе­нің АТ сәулетшісі, блокчейн-технолог, кибер тергеуші мамандары сұ­ран­ысқа ие болса, веб-парақ жасаушы, цифр­лы ақпаратты өңдеуші, web-сайт­тар әкімшісі секілді мамандардың жұмыс­тары өтімділігін жоғалта бастайды.

Туризм бойынша да жаңа сынақтар күтіп тұр. Бұл салада жаңа мамандық – 17, өзгеретін мамандық – 8, жойылатын мамандық 17 кәсіп түрін құрауы мүм­кін. Қазір туризм Big Data техноло­гия­­сын ауқымды пайдаланудың, сала­­ның ландшафтын түрлендіретін және жаңа мүмкіндіктер ашатын жасан­ды ин­тел­лектіні енгізу салаларын кеңей­ту­­дің әсерінен белсенді дамып жатыр. Ке­ле­­­шекте бұл салада агротуризм м­енед­­жері, иммерсивті дизайнер, ту­рис­­­тік дестинациялардың бренд-ме­неджері, инновация менеджері (қонақүй бизнесі) секілді мамандықтар пайда болады. Керісінше, билетке тап­сы­рыс қаб­ылдаушы агент, қонақүй таза­­лық­­шысы, консьерж, күзетшілер­дің қа­жет­сіздігі жыл сайын байқалып жатыр.

Транспорт және логистика бойынша 20 жаңа мамандық пайда болып, 9 мамандық өзгеріске ұшырауы және 16 мамандық қажет болмай қалуы ықтимал деген болжам бар. Болашақта трафикті, логистикалық тізбектерді және тіпті көлік құралдарын басқару толығымен цифрландырылады. Соған орай аддитивті техникалық қызмет көрсету инженері, баламалы және экокөлік технигі, биометриялық бақы­лау технологы, ұшқышсыз трафик­ті оңтайландырушы, экологист маман­дықтары нарыққа енеді. Ал багаж сұрыптаушы, кондуктор, бункерші, байланыс операторы секілді мамандар қызметі автоматтанып жатыр.

Бүгінде сұранысқа ие машина жөндеу қызметінде де 11 жаңа маман­дық түрі пайда болып, 13 бұрын­нан келе жатқан мамандық транс­формациялануы, ал 7 мамандық санаттан сызылуы мүмкін. Машина жасау кешенінің тиімділігі мен бәсе­ке­ге қабілеттілігі төртінші өнеркә­сіп­­тік революцияның серпінді техноло­­гия­ларын икемді пайдалану мүм­кіндіктерінің болуымен сипатта­лады. Болашақта бұл салаға 3D-басы­лы­мының материалтанушысы, нанотехнология маманы, big data сарапшысы, киберқауіпсіздік маманы, тұр­мыстық роботтардың инженер-конс­трукторы сияқты мамандар қажет бола бастайды. Мұндай жаңа си­пат­ты мамандарға есепшілер мен бухгал­терлердің көмекшілері, жүр­гізу­ші (цех ішіндегі және қойма­дағы), түгелдеу жөніндегі қызметкер, таңбалаушы және қойманың есепке алушысы сияқты маман иелері орын босатады.

Құрылыс саласында 17 маман­дықтың жаңа түрі қолданысқа енсе, 8 мамандық қажетке жарамай қалуы, ал 16 мамандық түбегейлі жойылуы ықтимал. Біз ХХІ ғасырда құрылыс жобасында және жалпы құрылыс индустриясында қалай тез, сапалы, тиімді жұмыс жасау керектігін білдік. Айналаңызға қарап, қораптан тыс ойлана бастайтын уақыт келді. Біз нені меңзейміз? Өнеркәсіптің экологиялық тазалығы. Саланың тұрақты дамуы. Бұл салада жақын арада генеративті дизайнды қолдану шеберлігі бар жобалаушы, Big Data талдаушысы, инновациялар жөніндегі менеджер, реновация жөніндегі маман, қалдықтарды қайта өңдеу жөніндегі инженер-технолог секілді мамандар жұмысқа араласуы мүмкін. Сонымен қатар тас қалаушылар және ұқсас қызметтегі жұмысшылар, бетоншылар және соған ұқсас жұмысшылар, құрылыс суретшілері, еден төсеушілер, оқшау­лағыштар біртіндеп нарықтан ығысып қалады деген болжам бар.