Көп салалы медициналық кешен салу қажет пе?

Осы жоба аясында Павлодар облысында да көпбейінді медициналық кешені салынуы мүмкін. Бұл жайында өңірге келген сапарында Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой айтқан-ды. «Жаңа көп салалы кешен облыс үшін маңызды нысан болады. Жобада кешеннің заманауи сәулеттік келбеті және медициналық құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етілуі қарастырылған. Тиімділігі мен қажеттілігіне келсек, өңір тұрғындары осы кешен негізінде медициналық көмек ала алады», деген болатын министр. Әрине көп салалы медициналық кешен заман талабына сай қажеттілік болар. Монопрофильді шағын ауруханалардан көпбейінді ауруханаларға ауыс­у әлемдік тәжірибе екені белгілі.

Облыс орталығында түрлі меди­циналық орталықтар жет­кілікті. Мысалы, Кеңес өкіметі кезінде салынған №1 қалалық аурухана мен емхана кешені, об­лыстық аурухана мен емхана кешені әлі де еңселі, сапалы құрылыс ретінде халыққа қызмет көрсетіп келеді. Сондықтан қолда бар дүниені сақтап қалған дұрыс. Облыстық аурухана жанынан инфекциялық бөлім ретінде қосымша ғимарат та салынуда. Ал соңғы жылдары салынған №4 емхана, Павлодар аудандық емханасы, Ақсу қаласындағы жаңа емхана – министр айтқандай, заманауи сәулеттік келбеті жарасқан және медициналық құрал-жаб­дықтармен толық қамтамасыз етілген нысандар. Былтыр Үкі­мет­тің қыруар қаражатына облыс­тық онкологиялық орталық, облыстық, республикалық бюджеттен 7,3 млрд теңгеге қаржыландырылған инфекциялық модуль­ды госпиталь пайдалануға берілді. Әлбетте Пав­лодарда жергілікті халық саны аз болған­дықтан аталған нысандардың өзі тұрғындардың сұранысын өтей алады.

Жергілікті денсаулық сақтау саласына қарайтын қалалық және облыстық деңгейдегі тірек ауруханалар бар. Мысалы, облыс орта­лы­ғында №1 қалалық аурухана өзгелерге тірек болса, ал облыстық аурухана аудандық ауру­ханаларға тірек бола алады. Мәселе үнемділік пен тиімділікте. Қолда бар дүниенің қадірін білу өте маңызды.

Қыруар қаражатқа жаңа ме­дициналық кешен салудың орнына өңірде сусыз, жолсыз отырған Баянауыл, Аққулы аудан­дарының инфрақұрылымын оңалту пайдалы болар еді немесе қыстың суығында тасымалмен оқитын ауыл оқушыларына ша­ғын мектеп-интернат кешенін салу тиімді. Аққулы ауданына кіреберісте жаңа ғимарат бос тұр, ал ауданның ауруханасы болса ескірді.

Ал заманауи талап­тарға сай медициналық кешен пай­далануға берілгенде меди­цина­лық құрал-жабдықтары, инфрақұрылым жүйелері ескір­ген ауруханалар мен емханалар көшіріледі. Сонда жоғарыда атал­ған ауруханалар, емхана­лар қаңырап қалмай ма? Мы­са­лы, Атыраудың әр жерінде ор­наласқан ескі ауруханаларды бірік­тіру бастамасы не болды? Қазір министрлік Атырау облысында салынатын көпбейінді ауруха­на салудан бас тартуға шешім қабыл­дады. Тіпті қаражатты үнем­деу үшін құрылысты тоқ­татты.

Жалпы, Үкіметтің «Медици­налық ұйым­дардың номенкла­турасын бекіту» туралы 2009 жы­­лы №787 қаулысы қабыл­дан­ғаны, қаулыға сәйкес негізгі меди­циналық мекемелер желісін бірыңғай нормативке келтіруге байланысты бірыңғай желі болуы тиіс екені белгілі. Сон­дай-ақ Денсаулық сақтау министрлігінің 2015 жылы «Денсаулық сақ­тау желілері мемле­кеттік нор­мативтерін бекіту» туралы бұй­рығы да шыққан. Министрлік арада он жылдан аса уақыт өткенде ғана өңірлерде көпбейінді ауруха­налар құру жобасын қолға алды.

Былтыр 1 қаңтардан бас­тап «Әлеуметтік медициналық сақ­тан­дыру қоры» КеАҚ Пав­лодар облыстық филиалы бар­лық меди­циналық ұйыммен шарт жасасты. Сондықтан Ден­саулық сақтау министрлігі жал­пы еліміз бойынша өткен жыл­дың 1 шілдесіне дейін бірік­тіруді өткізбеуді ұсынған-ды. Бірақ меди­циналық ұйымдар арасындағы қашықтық аралығы анықталып, дәрігер мамандардың жет­кіліктілігі, аурухана ғимарат­тарының жағ­дайы, жалпы, ин­фрақұрылым жүйелерінің сапасы толық тексерілетінін ескертті.

Осы қашықтық, жақындық деген мәселеге келсек, облыс­та ме­дициналық мекемелерді оң­тайландыруда біраз даудың бол­­ғаны бар. Облыс орталы­ғында, Екібастұзда бір-бірінен алыс орналасқан ауруханаларға «оңтайландыру жасаймыз» деп керісінше медициналық қыз­меттерді қиындатып жіберген еді. Яғни асығыс шешім нәтижесінде ауруханалар бір қосылып, бір ажырады. Медициналық ұйымдар арасындағы қашықтық анықталған соң қосылу керектігі ескерілмеді. Тіпті облыстық кар­диология ор­талығының дә­рі­герлері басқа ауруханамен бірік­кен жағ­дайда қызметтен кетеміз деген болатын. Дәрі­герлер наразылығынан соң өңірге келген сол кездегі Денсаулық сақтау вице-министрі Ләззат Ақтаева кардиоорталықты №3 қалалық ауруханамен емес, №1 қалалық ауруханамен біріктіру қажет деп қайтадан өзгеріс енгізді.

Расында, кардиоорталық ғима­ратының аумағы өте үлкен. Жо­балау кезінде сарай салып жат­қандай асыра өлшеп жібер­ген секілді. Бұл – шығын. Алып ғимарат Кардиология орталы­ғы­ның емделушілеріне ғана емес, басқа да қан тамырлары ауру­ларын емдеуге қажет. Жергілікті тұр­ғындарға қолжетімді болу үшін кардиоорталықтың әлеуетін барынша пайдалану керектігі түсінікті. Көпбейінді аурухана де­геніміз – осы. Дайын тұрған жа­ңа ғимарат бос тұрмасын, есігін аш та пайдалан. Екіншіден, маман тапшы. Облыс әкімі Әбілқайыр Сқақов көпбейінді аурухана пайдалануға берілген кезде дәрігерлер тапшылығы болмас үшін өңірде медицина кадрларын даярлау мен қайта оқыту туралы ұсыныс жасады. Үшіншіден, министрлік назар аударған «ескірген аурухана ғимараттарының жағдайы, жалпы, инфрақұрылым жүйелерінің сапасы толық тексерілетіні», әрине қуанышты жағдай. Аудан орта­лықтарында аурухана ғи­мараттары ескірді. Монопрофильді шағын ауруха­на­ларды біріктірудің нақты мысалы осы. Өңірде жаңа ауруханалар Май, Железин аудандарында бой көтерді, Баянауылда туберкулезден емдейтін алып кешен салынды. Қыруар қаражатқа салынған бұл ауруханалардың бірінші қабаттары болмаса, қалғаны негізінен бос. Май аудан­дық ауруханасының қалған бөлігі облыстық мүгедектер орталығына берілді. Баянауылдағы үлкен медициналық кешеннің қандай күйде тұрғанын облыстық ден­саулық сақтау басқармасы анық­тайтын болар. Облыс, аудан ор­талықтарындағы басты мәселе, инфрақұрылым жүйесінің тозуында болып тұр. Ауылдарды оң­тайландыру барысында ауылдық жерлерде біраз медициналық пункт­тер жабылып қалды. Мысалы, Ақсу қаласына қарасты 8 ауылды біріктіру арқылы Алғабас ауылдық аумағы, 6 ауылды қосу арқылы Сарышығанақ ауылдық аумағы құрыл­ды. Қашықтық мәселесі осыдан шығады. Сондық­тан түрлі медициналық мекемелерді біріктірудің қандай тиімділігі бар? Бұл сауалға байланысты А.Цой ауруханалар мен емханаларды оңтайландыру тәсілдерінің қайта қаралатынын жеткізді.

– Әрине емханалар мен ауруха­наларды біріктіру қажет. Бірақ бір немесе іргелес аумақта болса ғана, деп атап өтті министр. – Сон­дықтан көпбейінді медициналық кешендерді жаңа жо­балар арқылы қайта құру қа­жет. Аудандық ауруханаларға неғұр­лым кеңейтілген қызметтер берілмек. Ауруха­наларды бірік­тіру емдеу бейіндері бір-біріне жа­қын, қосылу бағыты мен ерек­ше­ліктері бірдей ауруханалар арасында ғана жүргізіледі.

Сондай-ақ А.Цой министрлік тарапынан медициналық пункт­і жабылып қалған ауыл­дарда дә­рігерлік кәсіби тексерулерге назар ауда­рылатынын, «СарыарқаАвтоПром» ЖШС кәсіпорнында жасалған мобильді меди­циналық орталықтардың көшпелі жағ­дайда диагностикалық зерттеулер жүргізуге мүмкіндік бере­тінін айтып өтті. Яғни дәрі­герлер скрининг, тексеру және кәсі­би тексеру жүргізу үшін ауыл­ға барады және барлық қажет­ті көмекті көрсете алады. Бұл меди­ци­на­ның қазіргі тұжырым­дамасына сәй­кес ке­леді және ал­ғашқы медициналық кө­мек көр­­се­тудің қолжетімділігі мен ыңғай­лылығын көрсетеді.

Павлодар облыстық денсау­лық сақтау басқармасының мәлі­метінше, өңірге берілген мобильді медициналық орталықтар қазіргі кезде Баянауыл, Железин, Ертіс, Павлодар және Шарбақты аудандарына жіберілген. Кешендердің негізінде науқастарды қабыл­дауға арналған салалық дәрігерлер құ­ра­мы да бекітілген. Ауыл тұр­ғын­дарының диаг­ностикалық жағ­дайын жақсарту, ауыр нау­қастарды ертерек анықтап, оларды облыс орталығына маман­дандырылған медициналық көмек алуға жіберу маңызды. Бірақ жолы жоқ ауылға жылжымалы кешенді автобустар қалай барады? Аудан орталығы болмаса, қазір ауылдарда адам саны аз, ал аудандағы медициналық мекемелер өз шығындарын толық жаба алмайды. Яғни жоспар түзер кезде алдымен еліміздің әр өңі­рінің әлеуметтік-экономикалық мүм­кіндіктерін, ауыл мен қала халқы­ның санын, ауа райын, жол инфрақұрылымының күйін ескерген дұрыс болар еді.

Ал облыстық көпбейінді аурухананы басқару құрылымы қандай болады? Әуелі ел бойынша арнайы конкурс өтеді. Бірінші басшыға жоғары талаптар: менеджментті, экономика мен қаржылық бас­қаруды, іскерлік басқаруды, дау-да­­­майды басқаруды жақсы білуі, көшбасшылық қасиеттері, кор­поративтік рухқа адалдығы, бірбеткейлігі болуы керек. Яғни қызметкерлерді оқытуды, ұжымды бірік­тіруді, жаңа технологияларды енгізуді ойлайтын жаңашыл адам қажет.

– Жаңа көпбейінді ауруха­наның құрылысы халыққа бір жер­ден медициналық көмек көр­сетуге, жоғары технологиялық меди­циналық қызмет түрлерін мақсатты түрде кеңейтуге мүм­кіндік береді. Ауруханалар мемлекет-жеке­мен­шік әріптестігі және басқа да ұзақ мерзімді келісімшарттар шең­берінде салынады деп жоспарлануда. Науқастарды қарау мен емдеудің заманауи технологияларын енгізуге кететін шығындарды азайтады. Сонымен бірге ауруха­наларды біріктіре отырып, бір тамақтану блогын, бір зертхана, бір кір жуатын бөлме, бір әкім­шілік корпус құрылады. Бұл үл­­кен үнемділік, – дейді облыстық бас­қар­ма өкілдері.

Әрине ауруханалардың жұ­мысын бірден өзгерту мүмкін емес. Тіпті медициналық құрал-жабдықтарды бір ауруханадан екіншісіне жеткізу де оңай емес. Бір-біріне ауысқаны, жеткізілгені жайлы арнайы құжаттардың жасалуына да уақыт қажет. Ауру­ханалары ресми түрде бірік­тіріл­генімен, мамандардың бар­лығы әртүрлі ауруханаларда, қаланың әр жерінде қызмет ететінін де ұмытпау керек.

Көпбейінді медициналық кешендер басқа елдерде де қыз­мет көрсетеді. Бірақ мұндай ке­шен­дер қуатты материалдық-техни­калық негізі бар типтік ғи­мараттарда ашыл­ғаны жөн. Ал облыс орталы­ғындағы кешен қай жерде салы­натыны әлі бел­гісіз. Қала шетіне салынса оған қаты­нау солтүстіктің суығында науқастар мен олардың туыстары, дәрігерлер үшін қиын болары сөзсіз. Сондықтан көпбейінді аурухананы салмас бұрын қар­жыны барынша үнемдеп, ауа райын, жер мен ел жағдайын ескеріп, зерделеп барып шешім қабылдаған дұрыс болар дейміз.

Ал облыс орталығында жаңа көпбейінді аурухана жобасын жүзеге асыруға 60 млрд теңгеге жуық қаржы қажет екен. Сонда қалай үнем жасайтынымыз түсініксіз-ақ.

Павлодар облысы