Беннің былығы

ХХ ғасырдың сексенінші жыл­дары теңдессіз өнерімен төрткүл дүние жұртшылығын тамсандырған тағы бір Джонсон бар. Ол – Бен Джонсон. Ең қысқа қашықтыққа жүгірген бұл жігіттің бағындырмаған белесі жоқ. Бен қандай жарысқа қатысса да үнемі алдыңғы лектен көрінді. Тіпті Олимпиаданың 9 және әлемнің 8 дүркін чемпионы деген дардай атағы бар аты аңызға айналған америкалық Карл Льюстің өзі көп жағдайда басты қарсыласының көлеңкесінде қалып қойып жүрді. Бұл жайтты спорт десе ішер асын жерге қоятын шынайы жан­күйерлер ұмыта қоймаған болар. Бүгінгі әңгімеміз сол саңлақ жайында.

Бен Джонсон 1961 жылдың 30 желтоқсанында Ямайканың Фал­мут қаласында дүниеге келді. Жел­аяқтар жарысында ал­дына жан салмаған ол 15 жа­сында Канадаға қоныс ауда­рып, жаттығуын сол жақта жал­ғас­тырды. Бірте-бірте Бен Үйеңкі жапырақтар еліндегі ең мықты жеңіл атлеттердің біріне айналды. 1984 жылы Лос-Анджелес Олимпиадасында 100 метрге жүгіруде және 4х100 эстафеталық сайыста қола медальді мойнына ілді. Ең қысқа қашықтыққа жүгіруде ол тек АҚШ-тың қос саңлағы – Карл Льюис пен Сэм Грэддиден ғана қалып қойды. Есесіне 1985 жылы Карл Льюис, Рэй Стюарт, Линфорд Кристи, Сэм Грэдди, Кэлвин Смит сынды желмен жарысқан желаяқтардың барлығын артқа тастап, әлемнің ең үздік спринтері атанды. 1987 жылы Римде өткен әлем чемпионатында Джонсон 100 метрді 9,83 секундта жүгіріп өтіп, дүние­жүзілік рекордты жаңартты. Сол жарыста екінші орынды иеленген Льюистің көрсеткіші 9,93 се­кунд еді.

1988 жылы Оңтүстік Корея­ның астанасы – Сеулде Олимпия ойындарының алауы тұтанды. Ғаламдық додада Бен Джонсон төрткүл дүние жұртшылығын там­сандырып, 100 метрлік қашық­тықты 9,79 секундта жүгі­ріп өтті. Бұл – әлемнің жаңа рекорды еді! Жер-жаһанның мақ­таулы спортшыларының бірі де оның шаңына ілесе алмады. Тіптен, «Ұлы Карл» атанған Карл Льюистің шарасыздықтан басын шайқаудан басқа амалы қалмады.

Алайда жеңістің буына мас­танып, абырой мен атақ­қа кенелу бақыты Бенге бұйыр­мады. Олимпия ойындары аяқтал­ғанынан небәрі үш күн өткен соң Джонсонның допинг қолданғаны анықталды. Алғашында атақты спортшы өзін «сүттен – ақ, судан – таза» етіп көрсеткісі келді. «Мен ешуақытта рұқсат етілмеген дәрі-дәрмек ішкен емеспін. Бә­ріне кінәлі – америкалық Карл Льюис. Басты бәсекелесін құрту үшін өзінің досы арқылы менің ішетін тамағыма бір нәрсе қосып жібер­ген», деп ақталды. Бірақ Льюис­тің бұл іске еш қатысы жоқ еді.

Көп ұзамай Джонсон өз айыбын толықтай мойындады. Дүйім жұрт­тың алдында сөз сөйлеген Беннің «Мен ұзақ жылдар бойы се­нім артып, тілеуімді тілеп, мені пір тұтқан миллиондаған адам­ды алдап келдім. Кәріні де, жасты да, барлығын да алда­дым. Қазір соны ойласам, өкініш­тен өзегім өртенеді. Сол үшін қатты өкінемін. Бірақ енді бәрі кеш. Енді қалай ақталсам да мені ешкім кешірмейді», деп еңіреп тұрып жылағаны күні бүгін­гідей көз алдымызда. Осы­лайша, Джонсон қатаң жазаға ұшырап, бірнеше жылға спорттан шеттетілді. Сонымен қатар байрақты бәсекелерде жеңіп ал­ған жүлделерінің көбінен айырылды.

Жазалау мерзімі аяқталған соң 1991 жылы Бен Джонсон үл­кен спортқа қайта оралды. Қыс­қа қашықтықта жүгіріп, қайта абы­ройға кенелгісі келді. Бірақ ол ескі әдетінен арыла алмады. Көп ұзамай Джонсонға қайта «допинг қолданды» деген айып тағылды. Бұл жолы қазылар оны кешірмеді. Тым қатаң үкім шығарып, Үйеңкі жапырақтар елінің өкілін үлкен спорттан мүлдем шеттетті.

Иә, кезінде Канаданың намысын қорғаған жігіттің өнеріне төрткүл дүние жанкүйерлері там­санғаны рас. Алайда ол алаяқ­тыққа барып, арам­за жол­мен абыройға кенелуді жөн көр­ді. Бірақ WADA-ның (Дүние­жү­зілік допингке қарсы агент­тік) көзі қырағы, құрығы ұзын екені мәлім. Олар алаяқты тұ­саулап, барлық былықтың бетін ашты. Сөйтіп Джонсон чемпион­дық атақтарының барлығынан айырылды. Рекордтық көрсет­кіш­тері де есепке алынбады. Оның еншісінде тек 1984 жылы Лос-Анджелесте өткен Олимпия ойындарында жеңіп алған қос қола медалі ғана бар.

АЛМАТЫ