Алматы тиімді саланың алтын бесігі бола ала ма?

Рас, коронавирус көп жоспарды бұз­ды. Каран­тин. Локдаун. Блок-бекет. Мұн­дай жағдайда турист тұрмақ, жай тұр­ғын­ның өзі аттап шыға алмай қалды. Індет­тің беті қайтқан соң туризм күрт құлпырып сала бере ме, әлде пандемия салдары біразға дейін бұғаудан босатпай қоя ма? Алматы ел туризмінің алтын бесігі болуға дайын ба? Қала билігі қолда барды қаншалықты ұқсата алып жүр?

Қалалық туризм басқармасының дерегінше, әрбір екінші шетелдік турист Алматыға келеді екен. Соңғы бес жылда 301 мыңнан 436 мыңға дейін көбейген. Ішкі туристер ағыны 900 мың­ға дейін жуықтаған. Алайда бұл сала тұтқиылдан тап келген пандемия тыр­нағына алғашқылардың бірі болып ілікті. Қыдырмақ түгіл бас қайғы. 2020 жылдың 11 айында шаһарға келген турист саны 153 мыңға әрең жетеді.

Алматы табиғатына қызығатын негізі­нен еуропалықтар екен. Олар әсіресе, тау-шаңғы кешендеріне қыдырып келуді қалайды. Алматы тауларындағы барлық тау-шаңғы кешендерін қоса есептегенде 46 шақырым шаңғы трассасы бар екен. Қазір әкімдік осы көрсеткішті 456 шақырымға дейін жеткізуді көздеп отыр.

Туристік инфрақұрылымды дамыту аясында мегаполисте соңғы 3 жылда 1 мың шақырымға жуық тау жолы цифр­лан­ды­рылып, жалпы ұзындығы 325 ша­қы­рым болатын 25 тау маршруты тұр­ғызылыпты.

Әкімдік дерегінше, шаһарда қазіргі кезде 2,5 мыңнан астам мейрамхана, 128 сауда орталығы, 50 базар, 19 музей және 20 театр бар. Алайда шеттен келген қонақтар қала ішіне алданбай, тіке тауға тартқанды жөн көреді екен. Қыста шаңғы тебуге, жазда өзен-көл жағасына. Сірә, шыныдан салынған ғимарат пен әдемі тротуар, келісті мейрамхана өзімізде де толып жатыр десе керек. Соны аңғарған Алматы билігі соңғы жылдары тау туризмін дамытуға көңіл бөле бастады. Туристер үшін тау жолдарында арнайы нұсқаулық тақтайшалары орнатылды. TripAdvisor-да тіркелген 39 туристік оператор туристер үшін қолайлы сервистер ұсынып отыр. Әрине, алғашқы орында «Шымбұлақ» тау-шаңғы кешені орналасқан. Әлемде дәл қазір туризм әрбір 10-ы жұмыс орнын құрып беріп отыр. Туризмнен түскен табыс жаһандық ІЖӨ-нің 10 пайызынан асты. Алматы билігі де жалпы аймақтық өнімдегі туризм сервисінің үлесін 2025 жылға таман 6 пайызға жеткізуді көздейді.

Қазақстан туристік қауымдастығының президенті Рашида Шәйкенова Алматы­ның туристік әлеуеті жоғары, тек соны пайдалана білу қажет дейді.

– Біз экотуризмді дамыту бойынша Еуроодақпен белсенді түрде жұмыс істей­міз. Жоба аясында 2005 жылдан бері 60 қонақүй құрдық. Алматыға келген ту­ристер ұзақ уақытқа қалғысы келіп тұра­ды. Қаланың туристер үшін жағымды әсер қалдыра білуі де туризмнің белгісі. Енді осы нәрсемен жұмыс істеп, осы аспектіні жетілдіре түсу қажет, – дейді қауымдастық басшысы.

Жақында Іле Алатауы ұлттық паркін­де визит-орталық таныстырылғаны бел­гілі. Жаңа экологиялық кодекс бойын­ша енді ұлттық парктер мемлекет-жеке­шелік әріптестік негізінде дамуы тиіс: Инвесторлар тартылып, заманға сай жаңартылады. Бұл туристердің бұрын­ғыдан да көп келуіне ықпал етпек. Дәл осы мәселеге байланысты пікір қақ жарылып, экологияны жақтаушы топ бұл бастамаға қарсы шыққаны да белгілі. Десе де мемлекет бастамасы бәрібір жү­зеге асатын сияқты. Әрине, оның бағасын біз бермейміз.

– 2019 жылы ұлттық паркке 300 мың­нан астам адам келді. Әрине, пандемияға байланысты былтыр турист саны аз бол­ды. Туристер ағымын арттырып, инфра­құрылым жасау керек. Визит-орталық экотуризмнің дамуына жағдай жасайды. Мұнда табиғат, парк ерекшелігі жайлы барлық ақпарат қолжетімді бола­ды. Балалар үшін флора мен фауна жайында сабақтар өткізудің де мүмкіндігі туады, – деген еді Іле Алатауы мемлекеттік ұлт­тық паркінің директоры Дамир Малгелдиев.

Kazakh Tourism ұлттық компания­сы Алматыдағы өкілдігінің директоры Ерке­бұлан Хасеновтің айтуынша, экотуризм әлемде трендке айналған. Сондықтан бұл бағытта жұмыс істеу заман талабы болып тұр.

– Мұндай визит-орталық туристерді парк бойынша саяхатқа аттандырып салатын нүкте іспетті. Мәдениет және спорт, Экология, геология және табиғи ресурс­тар министрліктерінің, қалалық туризм басқармасы мен Kazakh Tourism-нің тізе қосып жұмыс істеуінің нәтижесінде біз ұлттық парктердегі инфрақұрылымды жақсы жағына қарай өзгертудеміз. Биыл инвестор Үлкен Алматы көлінде, Бутаковкада және Түргенде осындай 3 визит-орталық салады, – деді Е.Хасенов.

Орталық коммуникациялар қызметін­де өткен брифингте Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиев те Қазақстандағы экотуризм әлеуетінің аса жоғары екенін атап өткен болатын.

– Біздің ұлттық парктерде көлік тұ­рағы, кемпинг, заманауи санитарлық кабинкалар жоқтың қасы. Осы мәселені шешу үшін халықаралық тәжірибені ескере отырып маршруттар мен соқпақ­тарды дамытуға күш саламыз, заманауи визит-орталық, медициналық бекет, кемпинг, этноауылдар құрылады. Қазір аталған бағытта жоспар жасалып жатыр. Елімізде жалпы саны 13 ұлттық парк бар. 2019 жылы оларға 1,5 млн адам барған, – деді министр.

Қалалық туризм басқармасының басшысы Сәбина Амангелдінің айтуынша, қалада туризмді дамыту бойынша ин­вестор тарту жұмысы қарқынды жүріп жатыр. 2020 жылы жеке қаражат есебінен 2 визит-орталық салынып, глэмпингтік аймақ құрылысы аяқталуға жақын. Жеке инвесторлар есебінен үш жобаға салын­ған қаражат 1 млрд теңгені құраған.

2020 жылы Кіші және Үлкен Алматы шатқалында жалпы ұзындығы 171 ша­қы­рым болатын 11 тау жолы бағыты құ­ры­лысы жүргізілген. Жол бойына ақпараттық тақтайша, стенд, нұсқаулық, скамейка және беседкалар қойылған. Тауға серуендеуге шыққан туристер қай­да бағыт алғанын аңдап, адаспай, емін-еркін жүре алады. Қысқасы, Алматы­ның туризмдегі басты көзірі тау екенін түсінген шаһар билігі заманауи игіліктер мен қажеттіліктердің барлығын тау жолына топтастыруды жөн көрген сияқты. Ұзамай мұның жемісін көреміз дейді билік өкілдері.

Туристерге қала жайлы толық әрі ұғынық­ты ақпарат берілуі үшін Vizit Almaty деп аталатын мобилді қосым­ша жасалмақ. Мұнда offline-карта түрін­дегі навигатор көрікті орындар туралы ақпарат топтасады, туристік турға, түр­лі іс-шараға және әуе, теміржол билет­терін сатып алуға, қонақүйлерге брон жа­сауға, валюта конвертациялауға мүм­кін­дік береді. Мобилді қосымша бағдар­ламасына ауа райы туралы ақпарат, онлайн-аудармашы, онлайн-консультант (чат-бот) сервистері де енгізілмек. Қазір қалада туристерге ақпарат беретін 8 орын жұмыс істеп тұр.

– City Guide интерактивті туристік дүң­гіршектер, санитарлық-гигиеналық қондырғылары бар бес модульді кешен орнату жоспарда бар. Жергілікті ұялы байланыс сим-картасы, қоғамдық көлікпен жүруге арналған «Оңай» картасы, аудиогидпен жабдықталған жаяу жүру маршруты, туристік нұсқаулық және powerbank функциясы бар wi-fi роутері бар «турист пакетін» енгізуді де жос­парлап отырмыз, – деген еді қалалық туризм басқармасы басшысының орынбасары Қалибек Ақылбеков.

Осыншама уәде биыл шешімін табады деп үміттенеді көпшілік.

Былтыр қалаға келген турист саны 100 мыңнан әрең асты дедік сөз басында. 2019 жылмен салыстырғанда 72 пайызға аз. Ішкі туристер саны 400 мыңға жеткен. Туризм басқармасы эпидемиялық ахуал жақсарса, биыл қалаға 1 млн турист келеді деп болжайды.