Шектеулі мүмкіндікке ілкімді қамқорлық

Аталған мәселе бойынша Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Серік Шәпкенов баяндама жасады.

«Заң жобасы мүгедектігі бар адам­дардың, мүмкіндігі шектеулі балалар­ды тәрбиелеп отырған отбасылар, еңбек ардагерлері және басқа да санаттарды қоса алғанда, азаматтардың жекелеген санаттарын әлеуметтік қорғау мә­селелері жөніндегі заңнаманы жетіл­діру мақсатында әзірленді. Бұл нормаларды Nur Otan партиясы қолдағанын және сайлауалды тұғырнамада көрініс тапқанын атап өту қажет», деді министр. Оның айтуынша, құжатта бірқатар негізгі тұжырымдамалық жаңалық қа­растырылған. Біріншіден, I топтағы мү­гедектігі бар адам­дарға күтім көрсету­ші­лерге жаңа жәрдемақы түрін енгізу қа­рас­тырылған.

«Қазіргі таңда I топтағы 66 мың мүм­­кіндігі шектеулі жан­ның арасынан әрбір үшіншісі жеке көмекшінің қыз­метімен  қам­тылмаған. Яғни олар – бас­қа адамның көмегіне зәру, өз бетімен жү­ріп-тұра алмайтын мүгедек жандар. Осылайша, заң жобасын қабылдау нә­тижесінде сыртқы қамқорлыққа мұқ­таж 24 мың адам қосымша күтім бойынша жәрдемақымен қамтылады. Қа­зіргі уақытта жәрдемақыны енгізу бо­йынша да­­йындық жұмыстары жүргізіліп жатыр», деді министр.

Бұдан бөлек, бала ден­сау­лығының бұзылу дәрежесін және тыныс-тіршілік әрекетінің шектелуін ескере отырып, заң жобасында 7 жастан 16 жасқа де­йінгі балаларды мүгедектік топтары бойынша бөлу көзделеді. Бұл қадам ба­лалар ауруының дәрежесіне қарай оңалту іс-шаралары мен әлеуметтік көмекті, оның ішінде жәрдемақылар мөлшері бөлігінде саралауға мүмкіндік береді. Бұл ретте мүгедектігі бар бала­лардың барлық тобы үшін жәрдемақы мөлшері 16,7 пайыздан 37 пайызға де­йін ұлғайтылады. Соның аясында 30 мың­нан астам мүмкіндігі шектеулі бала қамтылмақ.

«Мүгедектігі және асыраушысы­нан айырылу жағдайы бойынша жәрдем­ақыларды бір мерзімде алу құқығын бе­ру көзделеді. Бүгінгі таңда мүмкіндігі шектеулі бала ата-анасы ажырасқан кезде алиментке қоса, мүгедектігі бойынша жәрдемақыны қатар алып отырады. Алайда, ата-анасының, асыраушысының біреуіне екеуі де қайтыс болған жағдайда бала тек мүгедектігі бойынша немесе асы­раушысынан айырылу жағдайы бо­йынша жәрдемақы алады. Аталған нор­ма енгізілген кезде 2 мыңнан астам мүм­кіндігі шектеулі бала мүгедектігі үшін жәрдемақыдан бөлек, асыраушысынан айырылу бойынша да жәрдемақы ала алады», деді Серік Шәпкенов.

Заң жобасында жұмыс беру­шінің өз міндеттемелерін орындау мүмкін бол­маған жағдайда, еңбек жарақаты­нан мүгедек бол­ған адамдарды мемле­кет ес­ебінен оңалтудың техникалық құрал­дарымен (ОТҚ) және қыз­мет­терімен қам­тамасыз ету көз­дел­ген.

«Қазіргі уақытта кәсіпорын қызметі тоқтап тұрған кезеңде немесе банкрот­тық рәсімдерін жүргізу кезінде мүмкін­дігі шектеулі жандар оңалтудың техни­калық құралдарын алу мүм­кіндігінен айырылған. Көбінесе банкрот жұмыстары 1,5 жылға дейін созылуы мүмкін», деді Серік Шәпкенов. Жаңа норма 2 мыңға жуық адамды техникалық құ­ралдармен және оңалту қыз­мет­терімен қамтуға мүм­кіндік береді.

«Мүгедектігі бар баланы тәр­биелеп отырған отбасыларға бала кәмелеттік жасқа толғаннан кейін де тұрғын үй ке­зегінде тұру құқығын сақтау қарас­ты­рылған. Іс жүзінде мұндай отбасылар тұр­ғын үй кезегінде 10 жылға дейін тұрады. Егер бала 18 жасқа тол­ғанға дейін тұрғын үй алмаса, онда олар мүгедектігі бар азамат ретінде қайта кезекке тұруы қажет. Бұл норма 20 мыңнан астам отбасына тұрғын үй кезегін сақтауға мүмкіндік береді», деді министр.

Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығма­тулиннің пікірінше, енді ата-аналар балаларының мүгедектігін дәлелдеу үшін кабинет жағалап, құжат жинамай, цифрлы технологияның игілігін кө­рулері қажет. Осыған орай, Палата Спи­кері Еңбек және халықты әлеуметтік қор­ғау министрлігінің Денсаулық сақтау ми­нистрлігімен бірлесіп, іс-қимыл жос­па­рын жасауы қажеттігіне назар аударды.

Жалпы отырыста депутаттар «Қа­зақ­­­­стан Республикасының кейбір заңна­- малық актілеріне рей­дерлікке қарсы кү­ресті күшейту, кә­сіпкерлік қызметті мем­лекеттік органдар мен лауазымды адам­­дардың заңсыз араласуынан қорғау және бағалы металдардың заңсыз айналымына кедергі келтіретін шараларды күшейту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады.

Мәжілістің Заңнама және сот-құ­қық­тық реформа комитетінің мәлі­ме­тінше, аталған заң жобасына сәйкес биз­нес субъектілеріне мемлекеттік ор­ган­дардың лауазымды тұлғалары­ның олар­­дың қызметіне заңсыз араласу фак­­­тісі бойынша тікелей проку­рату­раға жүгіну құқығы беріле­ді. Сон­дай-ақ кәсіпкерлерді салық­тық құқық бұзу­шылықтар үшін қылмыстық жауапқа тар­ту­дың қолданыстағы шектері қайта қа­ралады. Тіркелген кәсіп­кер­лерге қа­тысты тергеу әрекеттері сот­тың немесе прокурордың санкция­сымен ғана жү­зеге асырыл­мақ. Рейдерлік пен құ­қық қорғау және бақылаушы орган­дар­дың кәсіпкерлерге қатысты заңсыз әре­кеттеріне қарсы күресті күшейту, сон­дай-ақ бағалы ме­тал­дардың заңсыз айна­лымына тосқауыл қоятын шаралар қам­тылады. Атап айтқанда, Қыл­мыстық кодексте бағалы металдар мен асыл тас­тардың, құрамында бағалы металдар бар шикізат тауарларының, сондай-ақ зергерлік бұйымдардың заңсыз айналымы үшін қылмыстық жауаптылықты көздейтін жеке бапты көздеу ұсынылады.

Құжатты талқылау барысында Нұр­лан Нығматулин жуық арада ға­на  Еура­зиялық эко­но­микалық одақ шең­­­берін­де бағалы металдармен және асыл тастармен операцияларды жүзеге асыру ерекшеліктері туралы келісім қа­рал­ғанын, сол кезде Қазақстанда ЕАЭО бо­йынша серіктестерімізден – Ре­сей мен Беларусьтен айырмашылық бар­лығы, яғни «Біздің елімізде бағалы метал­дардың заңсыз айналымы сала­сында жасалған қылмыстар үшін неге қылмыстық жауап­кершілік жоқ?» де­ген сұрақ туындағанын атап өтті. Нәти­жесінде, тек әкімшілік жауап­кер­ші­лік қа­рас­тырылғаны анықталды.

«Бұл осы саладағы қылмыстық бел­сенділіктің кең көлемде өсуіне әкелгені анық. Мәселен, тек Степногорск өңі­рін­де 2015-2020 жылдар аралығында құра­мында алтыны бар заңсыз өндірілген 6 357 тонна шикізат тәркіленді», деді Палата Спикері. Соның салдарынан ел экономикасына, оның ішінде салықтардың, бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық түспеуі түрінде елеулі залал келтірілгенін атап өтті. 

Жалпы отырыста депутаттар бір­қа­тар заң жобасын екінші оқылымда ма­құл­дады. Олар –  Еңбек кодексіне қа­шықтықтан жұмыс істеуді құқық­тық рет­теуді жетілдіру, «Мемлекеттік фельдъе­герлік байланыс туралы» және оған ілес­пе заң жобалары. Сондай-ақ жиында Әкім­шілік құқық бұзушылық туралы ко­декске және биржалық сауданы дамы­ту және жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтыру­лар енгізу туралы заң жобалары жұмысқа алынды.