Қазір бізге кітап оқығанның бәрі сұлу һәм қадірлі. Кітап қай заманда да мәдениеттің бастауы саналғандықтан, кітап оқу – мәдениеттіліктің белгісі һәм кітап оқыған адам әрқашан мәдениетті. Алайда қоғам ауысып, заман дамыған уақытта оқырманның талғамы да, көзқарасы да өзгереді екен. Бұл сөзімізге бүгінгі халықтың кітап оқушылық деңгейі дәлел.
Сонда не өзгерді? Қазіргідей жаһанданған қоғамда құндылықтар ауысты дейміз. Сол жоғалған, бәлки ұмытылған құндылықтардың ішінде, әрине кітап оқу да бар. Оның негізгі себебін ғаламторға балап жүргендерге әсте қосылуға болмас. Керісінше, ғаламтордың кітап оқуға тигізер пайдасы орасан емес пе?! Көркем дүниеге қажеттілік болмаған соң, оқырман өз аяғымен шығармаға келмеген соң, қобыз сарынға салып, «оқымайды-лап» ұлардай шулаған біздікі не әуре осы?..
Салыстырмалы түрде алып қарасақ, қазір әдеби кітаптардың тұсаукесерінен гөрі мотивациялық, іскерлік, ғұмырбаяндық кітаптардың тұсаукесері жиіледі. Жетістікке жеткен бизнесмен, әнші, биші, продюсерлер осы күні кітап шығаруға құмар-ақ болды. Әрине жалпы кітап нарығында түрлі жанрдағы кітаптардың оқтын-оқтын жариялануы жақсы үрдіс. Дегенмен, нағыз әдебиеттің, классиканың оқырманы бүгінде жеңіл кітаптардың жетегінде кеткені мәселеге айналып отыр.
Мысалы, қоғамда қандай кітаптар өтімді? Қалай бай болуға болады? Қалай бақытты болуға болады? Мықты әйел өзін қалай ұстауы керек? Жақсы өмір сүрудің жолдары қандай? Тағысын тағылар. Яғни адамдар қиындықты кітаптағы дайын ақыл арқылы жеңгісі келеді. Кітаптағы кеңестерді орындап, ақша тапқысы келеді. Тіпті дұрыс өмір сүрудің де, бақытты болудың да сырын біреудің сөзінен, яки өмірбаянынан іздейді. Сонда қазіргі халық (бұл санаттағыларды оқырман деуге болмас) өмірлік қиындықтармен өз бетімен күресе алмайтындай әлсіз болғаны ма? Неге олар осы тақырыптағы кітаптарға мұқтаж? Бәлки, мұның бәрі «оқырманның» материалдық жағдайына, қоғамдағы өзгерістерге байланысты болар... «Сананы тұрмыс билейді» емес пе?! Бір жағынан, қоғамның назарын бірден көркем шығармаға бұратындай әдебиетті насихаттай алмай отырғанымыз тағы бар.
Оскар Уайльд айтады: ертеде кітаптарды жазушылар жазып, оқырмандар оқитын. Қазір оқырмандар кітап жазады, ал оны ешкім оқымайды. Бүгінгі әдеби процесті қарап отырып, ағылшын жазушысының сөзімен үнсіз келісесің. Халықтың жапа-тармағай «бойға қуат» беріп, «алға жетелейтін» жеңіл кітаптарға әуестігінің бір ұшы, әрине бүгінгі ақын-жазушыларға тиеді. Айналамызда нағыз «кітап оқитын сұлу» адамдардың азайғандығына бүгінгі авторлардың жақсы жаза алмай жүргені себеп пе?..
Дегенмен, кейде осы үрдістің бәрі уақытша сияқты көрінеді. Бай, бақуаттылыққа тәрбиелейтін кітаптардың заманы өтеді: ол анық. Өйткені көркем әдебиет қана мәңгілік. Классика ғана ақиқат.