Израиль, Оңтүстік Корея сынды дамыған мемлекеттерде жасалатын абатмент дей-тұғын тіс қаптамасының тетігі енді Өскеменде зерттеліп, шығаруға дайын. Күрделі іске Д.Серікбаев атындағы техникалық университеттің ғылыми қызметкерлері білек сыбана кіріскен.
Жоғары оқу орнының қабырғасында ашылған «Материалдарды прототиптеу және өңдеу» ғылыми-өндірістік кешенінің мамандары 3D баспа арқылы титан, кобальт-хром қорытпаларынан имплант өнімдерінің де түр-түрін жасап жүр. Жуықта олар тіс қаптамасын да модельдеп, сызып, 3D принтер арқылы жонып көрген. Алғашқы сынақ ретінде шығарылғанымен, бәрі сәтті аяқталған. Зерттеу жұмыстарын одан әрі жетілдіру үшін Өскемен, Алматы, Нұр-Сұлтан қалаларындағы стоматологиялық орталықтарымен де қоян-қолтық жұмыс істесе бастаған. Тіпті Өскеменде өндірілген тіс қаптамасын пациенттерге пайдаланып та үлгеріпті. Кешеннің ғылыми қызметкері Бағдат Азаматовтың айтуынша, тіс қаптамасы мен абатмент сүйекке бекімейтіндіктен клиникалық сынақтан өтпейді. Тек ғана, арнайы сертификат қажет.
– Стоматологтармен бірлесіп жұмыс істеп жатырмыз. 3D принтермен тіс қаптамасын жасап көрдік. Әзірше бәрі сәтті жүзеге асты. Жұмыс барысына тоқталар болсам, емханадан пациенттің тісінің өлшемін бізге жібереді. Мұнда біздің мамандар моделін жасап, басып шығарады. Қаптама кобальт-хромнан лазер күшімен басылып шығаратындықтан өнімде кернеу пайда болады. Пайда болған кернеу, кері әсерін тигізеді. Сондықтан келесі тенологиялық процесс – термиялық өңдеу. Бұл процесс арнайы вакуумды пеште 11500С өтеді. Кейін тіс технигі эмальмен қаптап, дәрігерге ұсынады, – деп түсіндірді кешеннің ғылыми қызметкері Бағдат Азаматов.
3D принтерде жасалған тіс қаптамасы, бұрынғы құйып жасаған әдістен анағұрлым сапалы. Ұсақ-түйек ақау да болмайды. Әдетте, қаптаманы қалыпқа құю әдісімен жасағанда жұқа жерлері сынып кететін көрінеді. Оны техник қайта өңдеп-жөндейді. Ал заманауи құрылғы бір демде 100 пайыз өлшемге сай етіп шығарады. Тіс қаптамасы әбден дайын болған соң абатмент арқылы сүйекте тұрған имплантқа бекиді. Атап өткендей, абатментті Бағдат Азаматов бастаған ғылыми қызметкерлер алдағы уақытта жасап көрмек. Тетік өте ұсақ болғандықтан, жасалу технологиясы күрделі. Сондықтан көп жерлерде жасала бермейді. Дейтұрғанмен, Д.Серікбаев университетінің қызметкерлері нар тәуекелге бел буып, бұл іске де кіріспек. Олардың алаңсыз жұмыс істеуіне оқу орынның ректоры Жасұлан Шаймарданов жан-жақты қолдау көрсетіп отыр.
– Әлемде технологияның қарыштап дамыған заманында техникалық ғылымға көңіл бөлмеске болмайды. Заман көшіне ілесуіміз керек. Сондықтан да оқу орнымызда әр түрлі ғылыми сынақтар жүргізіліп жатыр. Білікті мамандарымыз жеткілікті. Жастардың талпынысы да жоғары, – дейді Д.Серікбаев атындағы университеттің ректоры Ж.Шаймарданов.
Айтқандай, «Материалдарды прототиптеу және өңдеу» ғылыми-өндірістік кешенінде инженер зерттеуші Дмитрий Догаткин, Ақбота Кәсенова, Сергей Руденко, Мұхаметбек Жақсылық сынды жастар тынымсыз еңбек етіп жүр. Заман көшінен қалыспайық десетіндер де солар. Білікті, білімді жастардан құралған топқа бас-көз болып, бағыт-бағдар беріп жүрген ғылыми қызметкер Бағдат Азаматтың еңбегі зор. Біле-білсек, Қазақстан бойынша 3D модельдеу арқылы тіс қаптамасын жасау Өскеменде ғана бар.
Осы орайда ғылыми кешен мамандарымен бірге еңбектеніп жүрген алдыңғы қатарлы стоматология зертханасына да бас сұғып көрдік. Мұнда да заманауи аппараттар тұрғанымен, университет қабырғасындағы құрылғылардың қауқары анағұрлым жоғары екен. Мамандар солай деседі.
– Ғажайып станок тісті өзі-ақ жасап береді. Бұйрық берсе болды. Жалпы біз қолға алып жатқан тіс тетіктері көп елдерде өндіріледі. Ертеңдері «Made in Kazakhstan» деп өндіріп жатсақ, несі жаман?! Университет мамандары тіс қаптамасын жасап жатқандарын естіп қуандым, – дейді тіс емханасындағы зертхана меңгерушісі Дмитрий Нушерванов.
Оның айтуынша, 3D принтерде өсірілген тістер пациенттерге салынды. Артықшылығы, баспа жоғары дәлдікте, модельмен сәйкес келтіріп жасайды. Механикалық қасиеті де жоғары, сапалы. Бір сөзбен айтқанда, адамның өз тісіндей.
Д.Серікбаев атындағы оқу орнының ғылыми қызметкерлері жоғарыда аталған жұмыстарды зерттеу ретінде жасап жатқандықтан, ешқандай ақы сұрамайды. Пациенттер дәрігерлермен ғана есептеседі. Оның үстіне университеттің мақсаты – ғылымға үлес қосу. Сондықтан жасаған өнімдерін сата алмайды. Ал Ресейде 3D принтерде имплант жасау, тіс тетіктерін шығару коммерциялық жолға қойылған. Бізде де өнімдер нарыққа шығатындай болса, кобальт-хромның сертификаты бар, құрылғылары халықаралық стандартқа сай.
Шығыс Қазақстан облысы