Жол сораптарының пайда болуы Алматы қаласы үшін өткір мәселенің біріне айналып отыр. Әсіресе соңғы жылдардың бедерінде бұл проблеманы еңсерудің тың тәсілдері қарастырылғанымен, оңды шешім табыла қойған жоқ. Соңғы зерттеуге сәйкес, отандық ғалымдар ойлап тапқан көміртекті нано ұнтақтың жол сапасын жақсартуға айтарлықтай септігі байқалған.
Жол сораптары дегеніміз – қарапайым тілмен айтқанда, асфальт бетінде айырықтар мен ойықтардың пайда болуы һәм жолдардың беріктік қуаты төмендеп тез бүлінуі. Бұл – ауа ылғалдығы жоғары аймақтарға тән құбылыс. Көшесінен бір сәт көлік үзілмейтін шаһардағы транспорттық ағыннан болған шамадан тыс жүктеме аталған жайды тіптен күрделендіріп отыр. Әсіресе жүк көліктері жүйткитін айналма жолдарда көктем шыға осы көрініс белең алады. Мамандар жол сораптарының пайда болуымен күресудің тың жолы ретінде нанотехнологияға иек артқан жөн деп есептейді.
Біз тілге тиек етіп отырған проблеманы ертерек еңсерген елдерде нанотехнологияны әр салада кәдеге жарату мықтап қолға алынған. Бұл тұрғыда АҚШ, Қытай, Ресей мен Еуропа елдерінің тәжірибесі ерек.
Өткен жылдың қазан айында Алматыда бұл бағыттағы алғашқы тәжірибе жүзеге асып, Төле би көшесінің бойына асфальтбетонды жабынның жоғарғы қабатына көміртекті нано ұнтақ қосылған тәжірибелік алаң салынған болатын. Жүз метрге төселген тың тәжірибені ҚазжолҒЗИ мамандары іске асырған.
– Кәдімгі жолда қолданылатын битумға Қазақстанның көмірінен алынған нанокөміртек ұнтағын қостық. Салмағы бойынша 0,5 пайыз қосқанның өзінде кәдімгі битумның физикалық қасиеті өзгергенін байқадық. Ал енді біз оны 2 пайызға арттырып, мықты битум және қасиеттері жоғарылатылған асфальтбетон алдық. Бұл битумды отандық нанобитум, ал асфальтбетонды қазақстандық наноасфальтбетон дейміз. Бұл – таза, әрі түбегейлі Қазақстанның нанотехнологиялық өнімі болып саналады. Себебі біріншіден, мұны қазақстандық ғалымдар іске асыруда, екіншіден, тек қана отандық материалдар қолданылған, – дейді Қазақстан жол ғылыми-зерттеу институның президенті Бағдат Телтаев.
Қала билігіндегі жолға жауапты мамандар жақсартылған асфальтбетон формуласы мәселені оңтайлы шешуге көмектеседі деген болжам айтып отыр. Ведомство басшысы жолдардың бүлінуін қозғалыс қарқындылығының артуымен, әсіресе бөлінген жолақтар бойымен жүретін қоғамдық көлік қозғалысымен байланыстырады.
– Алматы жолдарында ойықтардың пайда болуы өзекті мәселеге айналды. Жақсартылған асфальтбетон формуласы мәселені шеше алады деп ойлаймыз. Үлкен күштің тротуарға ұдайы әсер етуі сораптардың пайда болуына әкелуде. Бізді 2009 жылы жөндеу жұмыстары жүргізілген Абай даңғылындағы жолдардың жоғары қарқыны алаңдатады. Қуанышқа орай, қаламызда ҚазжолҒЗИ мен құзыретті жеке жол зертханалары бар. Олармен бірлесе отырып, асфальтбетон қоспасының физика-механикалық қасиеттерін жақсарту бойынша жұмыс жүргізіп жатырмыз. 2022 жылы жол саласы ғалымдарымен бірлескен ізденістер жалғасады. Осы жылы біз не істеуге болатынын көреміз. Ең жақсы сипаттамалары бар материал болашақта қала құрылысында қолданылады. Биыл осы мәселемен күресудің шешімін табуымыз керек, – деп мәлімдеді қалалық мобильділік басқармасының басшысы Ғани Мұрзаханов.
Жергілікті ғалымдар жаңа асфальтбетонның сапасы кәдімгі асфальбетоннан жоғары болатындығына сенімді. Жаңа технологиядан күтілетін нақты шешім – төменгі температуралық сызаттанулар мен жаз айларында орын алатын сораптарды азайту.
Миллиондар тоғысқан мегаполис жолдарына тиімді технологиялар ұсынуға бағытталған басқосуда нанотехнология жолдың қызмет көрсету мерзімін ұзартып, ірі экономикалық тиімділікке әкелуге тиіс деген пікір айтылды. Жаңа технологияларды енгізу мақсатты түрде қолға алынатынын мәлімдеген ғалымдар, бұл тәсілді арнайы стандарттар арқылы бекітетіндіктерін де баса айтты.