Көктемде Тарбағатай тауының бөктерінде қызғылт гүлдері бар бұта енді ғана көгеріп келе жатқан аймаққа керемет көрініс береді. Бұл – Ледебур бадамы. Ледебур бадамы (Amygdalus ledebouriana) раушангүлділер тұқымдасына жататын, ерте гүлдейтін өсімдік.
Биіктігі 2 метрге жететін тармақталған жапырақты бұта. Жапырақтары кезектесіп орналасқан, қарапайым, сызықты-ланцетті немесе кең эллипс тәрізді, қою жасыл түсті. Гүлдері үлкен ашық қызғылт түсті, хош иісті, жапырақтардың ашылуы мен гүлдеуі бір мезгілде. Жемісі құрғақ, сүйекті, сырты киізделген түкті болады. Ледебур бадамы Қазақстан Республикасының «Қызыл кітабының» тізіміне енген өсімдік.
Ледебур бадамы «Тарбағатай» мемлекеттік ұлттық табиғи парк аумағында далалы және бұталы белдеулерде кең таралып, тоғайлар қауымдастығын құрайды. Бұл тоғайлар әртүрлі: тобылғы-бадамды, қараған-бадамды, майқараған-бадамды, бадамды формациялармен орналасқан.
Химиялық құрамы бойынша жемістері 65,97% қабықтан және 34,04% өзектен тұрады. Құрамында бензальдегидке, циан қышқылына және глюкозаға ыдырайтын амигдалин глюкозиді бар. Тұқымның құрамында медицинада және тағам ретінде қолданылатын хош иісті бадам майы бар. Бадамының ерте көктемгі гүлдеуі өздеріне балшырын жинайтын араларды тартады.
Осы әсем табиғаттың туындысын болашақ ұрпаққа сақтап қалу –барлығымыздың міндетіміз!
Баян САДАҚОВА,
«Тарбағатай» МҰТП РММ-нің аға ғылыми қызметкері
Шығыс Қазақстан облысы,
Үржар ауданы