Ұлттық ғылымның биылғы төл мерекесі Қаныш Имантайұлы Сәтбаевтың туғанына 115 жылдығымен сәйкес келіп, Алматыдағы «Ғылым ордасы» РМК ғимаратында салтанатты оқиғаларға ұласты.
Жыл сайын 12 сәуірде еліміздің ғылыми қауымдастығы өзінің төл мерекесін атап өтеді, өткен жылға есеп беріп, алдағы жылдың жұмыстарын саралайды. Ғылым саласының бетке ұстар ғалымдары мен оқымыстылары тоғысқан биылғы шара мерекелік концерт пен марапаттаулардан басталып, Білім және ғылым вице-министрі Т.Балықбаев пен бірқатар ғалымдар Қ.Сәтбаевтың ғылыми мұрасы мен қазақ ғылымына қосқан үлесі жайлы баяндама оқыды.
Салтанатты жиында ғылымға еңбегі сіңген, елдің құрметіне бөленген аяулы жандардың қатарында Сәтбаевтың немересі – Жармағанбетова Әлима Қайнекейқызы да болды.
– Атам Қаныш Сәтбаев сынды ғалымдар ілуде бір кездеседі. Ондай тұлға дарыған қазақ халқы қандай бақытты. Ол кісінің ғылымға, білімге деген құштарлығы бізге де сіңген болуы керек. Өйткені, оның үш қызы да ғылым докторы болған. Үш қызынан тараған ұрпақ та ғылым айналасында жүр. Бұл бізге берілген аманат сияқты. Мен бүгінгі шара барысында еңбегім бағаланғанына өте қуаныштымын, – деді «Д.В.Сокольский атындағы органикалық катализ және электрохимия институты» АҚ зертхана меңгерушісі, химия ғылымдарының докторы, профессор Әлима Қайнекейқызы.
Салтанатты оқиғалар кезінде Қаныш Сәтбаевтай нар тұлғалы қазақ жайлы тамаша естеліктер төгілді. «Сәтбаев феномені» деректі фильмі көрсетіліп, академиктің ізін жалғастыра отырып, Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін еліміздегі ғылым саласын дамыту қажеттігі талқыланды.
Ғалымдардың төл мерекесі қарсаңындағы жиында Білім және ғылым вице-министрі Т.Балықбаев:
– Алдағы уақытта жаңа жобаларға байқаулар жариялайтын боламыз. Сондағы сараптама және ұлттық ғылыми кеңестер жүйесін толығымен қайтадан қарап, оны бүгінгі таңның талабына ыңғайлаймыз. Ғылым нәтижелерін өндіріске, индустрияға қажетті болуын қарастырамыз. Соған байланысты бүгінгі таңдағы үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасының негізінде арнайы қажетті ғылыми-зерттеулерді жеке жоба ретінде бекітеміз деп отырмыз. Тағы бір мәселе, бүгінгі таңда ғылымға жас мамандар қажет. Соларды тәрбиелеп, дайындау үшін арнайы бағдарламалар жасалуда. Биылғы жылы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, әлеуметтік ғылымдарға байланысты институттар және Қазақ ұлттық техникалық университеті «Парасат» холдингінің ғылыми институттарымен бірігіп, ғылыми, қызметкерлер дайындау жүйелерін енгізбек. Қазақ аграрлық университеті мен Астанадағы С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінде де осындай үрдіс болады. Мұндағы негізгі мақсат – бүгінгі ғылым мен білімді және өндірісті ұштастыру болып табылады. Сол арқылы институттардың негізінде мамандар дайындау жүйесін іске асырамыз деп отырмыз, дейді.
«Ғылымсыз мемлекет болмайды, егер бізде ғылым болмаса, біз бір елге рухани тәуелді боламыз. Ал тәуелді болмас үшін өз ғылымымыз болып, ол әлемдік ғылымның аясында дамуы тиіс. Сондықтан Қазақстан ғылымын, ғылымның негізінде технологияны дамыту ауадай қажет», дейді академик Әбдімәлік Нысанбаев.
Қазіргі күні елімізде ғылымды басқару мен қаржыландырудың жаңа тетіктері қызмет етеді. Мәселен, 2011 жылы ғылымға – 26,9 миллиард теңге, 2012 жылы – 46,6 миллиард теңге бөлінсе, 2013 жылы 52,9 миллиард теңгеге жеткен.
Ілкімді жобаларды іріктеу үшін Ұлттық мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама орталығы және бес Ұлттық ғылыми кеңес (ҰҒК)жүргізетін тәуелсіз сараптама жүйесі іске қосылды.
Сол сияқты әлемдік ақпараттық ресурстарға қолжетімділік қамтамасыз етіліп, ғылымға жоғары оқу орындарының қатысуы кеңейтілуде. Олардың ғылыми жобаларды орындауға қатысу үлесі 67 пайызға дейін өскен.
Екі жақты негізде халықаралық ынтымақтастық даму үстінде. Ғылым және техника саласында Ұлыбритания, АҚШ, ҚХР, Корея, Жапония, Египет, Германия, Италия, Франция, Польша, Ресей және тағы басқа елдермен 30 мемлекетаралық келісім жасалыпты.
Сонымен, мерекелік шарада ғұмырын ғылымға арнаған ізденімпаз жандар Мемлекеттік сыйлықпен, атаулы сыйлықпен наградталады. Үздік ғалымдар мен талантты жастар стипендиямен мадақталатыны айтылды.
Қазіргі таңда Президент тапсырмасына сәйкес серпінді ғылыми-зерттеулері және инновацияларды енгізгені үшін ғалымдарға әл-Фараби атындағы мемлекеттік сыйлық тағайындауға қатысты жұмыстар жүргізілуде. Сол сияқты биыл да Ғылым қызметкерлерінің күні айтулы шаралармен басталып, ғалымдарымыз «Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісімен марапатталды. Аталған құрметті белгіге үстіміздегі жылы еліміздің химия, математика, физика, биохимия, биология, тарих, философия ғылымы саласында тер төгіп жүрген 11 ғалым лайық деп танылған. Олардың қатарында алда айтқан Әлима Жармағанбетова, ғылым докторлары Рауза Қонаева, Марат Молдахметов, Григорий Мун, Юрий Нужнов, Станислав Харин, Марат Саятов, Бақытжан Ахметов, Амандық Төлешов бар.
Айнаш ЕСАЛИ,
«Егемен Қазақстан».
АЛМАТЫ.