Қоғамды үлкен өзгерістер күтіп тұр

Депутат Ирина Унжа­кова­ның сөзінше, алдағы референдумда ел тұрғындары респуб­ли­каның Негізгі Заңын қабыл­дайтын болады. Бұл – аса маңызды міндет. Ата Заңдағы 98 баптың 33-іне, яғни үштен біріне өзгерістер енгізілмек. Мұндай ауқымды реформа ре­фе­рендум өткізуді, атап айт­қанда, азаматтардың пікірін білуді талап етеді.

Референдум бюллетенінде «Конституцияға енгізілгелі отыр­ған өзгерістерді қолдайсыз ба?», деген сауал болады. Аза­матқа «иә» немесе «жоқ» деген екі таңдау ұсынылады.

«Конституцияға енетін өз­герістердің бәрі маңызды және әрбір азаматтың тұрмыс-тір­шілігіне тікелей әсер етеді. Айталық, жоба бойынша жер халыққа тиесілі болады. Осы ретте «Жерасты байлықтарынан түскен қаржы енді азаматтар­ға тең бөлініп беріле ме?», деген сауалды көп қояды тұрғындар. Атап өтерлігі, мұндай тәжірибе әлемнің бір ғана елінде бар, ол – Біріккен Араб Әмірліктері. Онда мұнайдан түскен қара­жат тек ұлты араб тұрғындар­дың есепшотына түсіп отыра­ды. Ал біздің елде Ұлттық әл-ауқат қоры бар. Қара алтыннан түскен ақшаның бір бөлігі сон­да жинақталады. Мемлекет ол қаржыны 2006-2008 жылдар­дағы дағдарыс кезінде пайдаланды. Пандемия кезінде тағы да Ұлттық қорға қол сал­дық. Жуырда тағы 4 млрд теңге алынды, ол қаражат экономиканы қолдауға, атап айтсақ кәсіпкерлікті сусбсидиялауға, шағын несиелендіруге қарас­­ты­рылып отыр. Яғни мұнай­дың ақшасы ел игілігіне жұм­салу­да», деп түсіндірді депутат.

Реформа аясында елімізде Конституциялық кеңестің орнына Конституциялық сот құрылады. Бұрын ол органға тек Президенттің өзі және Пар­ламенттегі депутаттардың үштен екі бөлігі бірлесе оты­рып қана жүгіне алатын. Ал келешекте құрылуы тиіс Конс­титуциялық сотқа еліміз­дің кез келген азаматы жүгіне алады. Сондай-ақ адам құқығы жөнін­дегі уәкіл институты күше­йе­ді. Сайлау жүйесін де үлкен өз­герістер күтіп тұр.

«Мажоритарлық жүйенің енгізілуі ел арасында танымал, бірақ еш партияның қатарында жоқ азаматтарға де­путат атануға, жұрттың мәсе­лесін шешуге мүмкіндік ту­ғыз­бақ. Пропорционалды жүйе­нің сақталуы да маңызды. Пар­ламент депутаттарының 70 па­йызы, облыстық мәслихат­тар­дағы депутаттардың 50 па­йы­зы партиялық тізім бойынша сайлана береді. Бұл маңызды мәселелерді тиімді шешу үшін қажет», деп ойымен бөлісті Ирина Унжакова.

Облыс әкімдерін тағайын­дау ісіне де өзгеріс енбек. Енді Президент облыстық мәсли­хатқа кем дегенде екі кандидатты ұсынады. Мәслихат депутаттары солардың ішінен лайықтысын тағайындауы тиіс.

Кездесуге қатысып отырған медициналық қызметкерлер депутаттардың айтқандарымен келісіп, реформалардың расында да қажет екеніне көз жеткізгендерін атап көрсетті. «Қаңтар қасіретінен» кейінгі орнаған қазіргі тыныштықты мызғымас деп ойлау – қателік. Қауіп әлі де толық сейілген жоқ. Еліміздегі олигополия әлі де мықты. Сондықтан Жаңа Қазақстанды құрудағы үл­кен реформалар осы референ­думнан, яғни Негізгі Заңды өзгертуден басталмақ. Прези­денттің ұсынысын қолдай­сыздар деп сенемін», деді И.Унжакова.

Ал З.Қамасова мажори­тарлық жүйенің қайтарылуына үлкен үміт артып отырғанын жеткізді. Атап өтерлігі, сайлаушылар өздері қалаған депутатқа көңілдері толмаған жағдайда оны қайтарып алу құқығына ие. Сонымен қатар партиялар да өз міндеттерін дұрыс орындамаған депутаттарын қайтара алады.

«Сіздердің референдумға өз еріктеріңізбен баруларыңыз маңызды. Әдеттегідей, мекеме басшысының нұсқауымен, мәжбүрлі түрде дауыс беру дегенді ұмыту керек. Әлеуметтік желіде «Референдумның қажеті қанша? Қазына қаржысын шығындаудан не пайда?», деген секілді пікірлерді оқып жүрміз. Бұған айтарым, тіпті ұсынылып отырған реформалар ұнамаса да, дауыс беру учаскесіне барып, бюллетеньге «жоқ» деп белгілеңіз. Референдумның әділ өтуі – маңызды», деді жи­нал­ғандар алдында сөйлеген Зарина Айдарханқызы.

Депутат Игорь Панченко Ата Заңға енгелі отырған өз­герістердің ешқайсысы аза­маттың бірде-бір құқығын шектемейтінін, керісінше құқық­тарды кеңейтетінін атап өтті. «Мәжіліс депутаттары бір аптадан асты облыстың аудан-қалаларын аралап, жер-жерде тұрғындармен кездесіп жүр. Әр бапқа жеке-жеке тоқ­талып, өзгерістердің әр адамға нақ­ты қандай пайдасы бар еке­нін ұғындырып келеді. Ре­фор­маның қажеттілік екенін түсі­ніп, алдағы саяси науқанға бір кісідей қатысуымыз керек», деді Арайлым Есімбекова.

Кездесу соңында дәрігерлер депу­таттарға өздерінің мәселе­лерін де жеткізді. Олар мемлекет тарапынан полицейлер мен дәрігерлердің құқығын қорғайтын арнайы заңдардың бар екенін айтып, дәрігерлер­ге де өз дәрежелерін нақтылай­тын құжаттың қажеттігін атап көрсетті. «Науқастар тарапынан, өзге азаматтар тарапынан түрлі балағат, қорқыту сөздерін естиміз, соққыға да жығылатын кездеріміз болады», деген олар осы мәселеге жіті көңіл бөлуін сұрады. Ал депутаттар бұл мәсе­лені құзыретті органдарға жеткізетіндерін айтты.

Шығыс Қазақстан облысы