Өмірдің түрлі жағдаяттарында һәм әдебиет пен өнерде «Сананы тұрмыс билейді», деген тәмсіл жиі айтылады. Ақиқатында, бұл өте ауыр сөз, ауыр ұғым.
Ал хакім Абай осы ұғымды Жетінші қара сөзінде былай тарқатады: «Тәннен жан артық еді, тәнді жанға бас ұрғызса керек еді. Жоқ, біз олай қылмадық, ұзақтай шулап, қарғадай барқылдап, ауылдағы боқтықтан ұзамадық. Жан бізді жас күнімізден билеп жүр екен. Ер жеткен соң, күш енген соң оған билетпедік. Жанды тәнге бас ұрғыздық, ешнәрсеге көңілменен қарамадық, көзбен де жақсы қарамадық, көңіл айтып тұрса, сенбедік. Көзбен көрген нәрсенің де сыртын көргенге-ақ тойдық».
Лажы болса, сананы тұрмыс билемесе керек-ті. Әр жан қоңыр тіршіліктің, уақыттың құрсауында кетпей, өз еркіндігін, өз ақылын, өз талантын толық қолдана алатындай өмір сүрсе дейсің... Дегенмен, қазіргі қоғам «сананы тұрмыс билейдінің» нақ өзі болып отыр. Оған халықтың әлеуметтік жағдайы, білімі, ой деңгейі, тіпті кейінгі қымбатшылық та дәлел. Бүгінде жұрт тек қалай күн көрсем деп уайым қылады. Алақандай екі-үш бөлмелік үйді армандайды. Сол себептен де, халық театрға бармайды, кітап сатып алмайды, ғылымға қызықпайды. Сол үшін де «жұмысбасты» жұртты кінәлай алмаймыз.
Өнерде де солай. Жалпы елдің руханиятына мемлекеттік деңгейде дұрыс көңіл бөлінбеген соң һәм халықтың да қызығушылығы көл-көсір болмаған соң ақын-жазушылар жазуын кәсіпке айналдырмайды, әнші-күйшілер тойға шығып, тойда билеуге ыңғайлы ән жаздырып ақша табады. Шығармашыл жандарды да жазғыра алмаймыз. Жалғыз ақтау – «сананы тұрмыс билейді».
Солай бола тұра біз мерейтой тойлаудан, ескерткіш ашудан, жаттанды жиындар өткізуден, науқаншылдықтан жалықпайды екенбіз. Қызық.