Азаттық жырының ақтаңгері

Конференцияның ашылуында университет рек­то­ры, академик Ерлан Сы­дықов Абай бастаған қазақ ақындарының шығарма­шылығына ықпалы тиген Дулат Бабатайұлының жырлары  тағылым мен тәрбие мектебі екенін жеткізді.

«Қазақтың дүниетаны­мына тән отбасы тәрбиесі, ұлт­тық салт-дәстүрлер Ду­лат Бабатайұлының шығар­машылығында көрініс тап­қан. Ақын сөз құдіретінің, көркем ойлау жүйесінің жаңаша үлгісін паш етті. Өз дәуірінде ұлттың әлеуметтік үнін жеткізіп, елдің бірлігін жырлады. Ал қазіргідей алма­ғайып заманда ұлт бірлі­гінің өзектілігі жоғары еке­нін баршаңыз білесіздер. Сондықтан біз бүгінгі шараны Дулат Бабатайұлының саф алтындай жырларын жас ұрпаққа насихаттау үшін ұйымдастырып отырмыз. Оның өрімдей өріліп, таспадай таралған көркем туын­дылары қазақ әдебиеті тарихында темірқазық жұлдыздай мәңгі жарқырап, ғасырдан ғасырға жалғасын таба береді, – деді ол.

Одан кейін Ұлттық ғылым академия­сының академигі Бауыржан Омарұлы «Дулат Бабатайұлы және зар заман поэзия­сындағы образдар жүйесі» атты баяндамасында айтулы ақынның сөз өрнегіндегі көркемдік туралы салмақты сөз өрбітті.

«Дулат өлеңдерінде дәуірді сипаттайтын «кер заман», «азған заман» тіркестері қолданылса, Шортанбай Қанайұлы кейін тұтас бір ағымды санаға сіңірді. Дулат­тың: «Осындай заман кез болды, Ер деге­нің ез болды», деп түйіндеген ойын Кер­де­рі Әбубәкір сол үлгі, сол мазмұнмен «За­ма­ның түгіл ел азды, Ел ішінде ер азды», деп жал­ғайды. Дәуір ахуалы, заман өзгерістері адам санасына, мінез-құл­қына әсер етпей қоймайды. Міне, осы тұс­та заманына лайық адамның психологиясы қалыптаса бас­тады. Мұны зар заман поэзиясындағы образдар галереясынан көреміз», деді ғалым.

Сондай-ақ келелі жиында белгілі ға­лымдар Шәкір Ыбыраев пен Тұрсын Жұрт­­бай да азаттық жырының ақтаңгерінің шы­­ғар­машылығы туралы парасатты ой қо­­рыт­­са, белгілі ақын Несіпбек Айтұлы арқа­­лы ақынның әдебиетімізде орны бөлек екен­дігін ерекшелеп айтты. Сонымен бірге бас­қа да ғалымдар таланты тұлғаның туындыларын жан-жақты сараптаған баяндама жасады.

Мазмұнды іс-шара барысында ақын мерейтойына байланысты конференция жұмысына жолдаған Мемлекеттік хатшы Ерлан Қариннің құттықтау хаты оқылды. Сондай-ақ Америкада тұратын классик жазушы Мұхтар Мағауин де конференция қатысушыларына хат жолдапты. Онда: «Осы ретте қазақтың үш ұлы ақынын бөліп атау керек. Бұлар: Шортанбай, Дулат және Мұрат. Бұл үшеуі де сол заманның өзінде қазақ халқының жүрегінен өздеріне лайықты орын алған еді. Жатталды, жалпы жұрттың көкейінде бекіді. Мұрат сәл кейінірек баспа бетіне шықса, Дулат пен Шортанбай сол ХІХ ғасырдың өзінде-ақ кітап болып әлденеше қайтара басылды. Атап айтайық, царизм кезінде. Ал орыс отаршылдығының жаңа кезеңі – кеңестік қызыл билік тұсында Дулат пен Шортанбайға және Мұратқа қатаң тиым салынған еді. Өз халқына жау, кертартпа, зиянкес деп жарияланды. Әйткенмен, халық рухын мүлде жаныштап, басып ұстау мүмкін емес. Бұл азаткер поэзия, оның ішінде Дулат шығармалары да әртүрлі жолмен там-тұмдап басылып, қадарынша зерттеліп жатты. Ал Қазақстан тәуелсіздік алған кезде бұрнағы барлық сөзге кеңінен өріс ашылған және кеңінен зерттеле бастады» жазылған.

Пленарлық мәжілістен кейін конферен­ция жұмысы «Дулат Бабатайұлы поэзия­сындағы ұлттық мұрат тақырыбы», «Дулат Бабатайұлы тұлғасының зерттелуі және жаңа ізденістер» атты екі секция бойын­ша жалғасын тапты.