Жаңа Салық кодексінің бизнеске әсері

Сонымен отандық бизнес-қауымдас­тық жаңа Салық кодек­сінен қандай өзгеріс күтеді? Нен­дей ұсыныс­тары бар? «Ата­мекен» ұлттық кәсіпкерлер пала­та­сы­ның Facebook-тегі ресми парақ­ша­сын­дағы талқылау барысында кә­сіп­керлер қауымы жетілдіруді талап ететін негізгі бағыттарды атады. 

Ұлттық палатаның басқарма төрағасы­ның орынбасары Тимур Жаркенов­тің айтуынша, ел Президентінің салық мәселесіне баса назар аударуы бизнес үшін өте маңызды. Өйткені мемлекет кәсіпкерлік саласындағы проблемаларға айрықша мән беруге дайын. Сондықтан кәсіп­керлер отандық бизнестің дамуы­на кедергі келтіріп отырған мәсе­ле­лерді жоғары жаққа жеткізу үшін осы мүмкін­дікті тиімді пайдалануы керек.

Кәсіпкер Максим Барышев маңызды құжатқа өзгеріс енгіз­бестен бұрын бар­лық салық пен басқа да міндетті төлем­дерге талдау жүргізу керек деп санайды.

– Алдымен салық төлеушілер кім және салықтар қалай әкім­ші­ліктендіріліп жат­қа­нын анық­тап алу маңызды. Өйт­кені әкімшіліктендіруі өзінен қымбат салық­тар бар. Салықтар мен басқа да мін­дет­ті төлемдер санын қысқарту қажет. Бұдан бөлек салықтық кэшбэк енгізуді ұсына­мын. Осылайша, кәсіпкерлер өзінің әр фискал­ды чегі үшін салық әмиянына бонус жинайды да, оның есебінен басқа салық­тарын төлей алады. Бизнестен түс­кен тағы бір ұсыныс – 6 төлем түрін бірың­ғай са­лыққа біріктіру. Төлейтін салығы әр түр­лі азаматтардың түрлі санатын салық мөлшерлемелері бо­йынша бір санатқа бірік­тіру керек. Ал салық төлеудегі ақшалай айыр­машылығын әр санат кэшбэк түрінде кар­тасына алып отырар еді, – деді М.Барышев.

«Қазақстан салық консультант­тарының қауымдастығы» өзін-өзі басқару­шы ұйымының басқарма төрағасы Сәкен Қарин салықтық әкімшілендіру проблемасына тоқталды.

– Салық кодексінде салық төлеушінің адалдық қағидаты көзделген. Кәсіпкердің адалдық презумпциясы Кәсіпкерлік кодексте де бар. Қазіргі кезде салықтық бақы­лаудың бүкіл жүйесі, атап айтқанда, салық төлеуші өзінің адалдығын дәлел­деуіне негізделген. 2020 жылы пандемия кезінде кәсіпкерлерге 240 мыңнан астам камералдық бақы­лау хабарламасы жі­беріл­генін статистика көрсетті. Олардың жартысы түсіндірмемен қайтарылды, яғни іс жүзінде салық төлеуші заңды бұзған жоқ. Бұл мәселені тәуекелдерді басқару жүйесін жақсарту арқылы шешуге болады. Рас, аталған жүйенің жиі сынға ұшырайтыны жасырын емес. Деректер көп жағдайда құпия әрі Кәсіпкерлік кодекстің нормаларына қайшы келеді. Жүйені пысықтап, жұмысқа кәсіби аудиторлар, адвокаттар, салық кеңесшілерін тарту қажет. Сонда салық органдарымен арада даулар аз болады, ал салық міндеттемелерін орындау сапасы артады, – дейді С.Қарин.

Рестораторлар жаңа кодексте тамақ­тану саласы қосылған құн салы­ғы­нан босатылса екен деп үміттеніп отыр. Қазақстан қоғамдық тамақтану қауым­­дастығы төрағасының кеңесшісі Веро­ника Нұрпейісованың айтуынша, рестора­тор­ларда қосылған құн салығына кіретін кіріс жоқ. Сондықтан қосылған құн салығы сатылымдардан түскен са­лық ретінде аударылады. Мұндай жағ­дай­да кәсіпкерлер бағаны көтеруге мәжбүр.

– Экономикалық жағдай жақсарып жатқан жоқ. Сондықтан біз бизнесті бөлшектеуді бастаймыз. Егер бұрын бізде бір мейрамханаға екі-үш заңды тұлға ретінде тіркеу болса, қазір бұл сан еселене түсті. Заңды тұлғалардың кірісі мен шығысын реттейтін бухгалтерлер саны да артты, – дейді В.Нұрпейісова.

«Астана-Нан» ЖШС бас директоры Ырысбек Исаев кәсіпкерлерге көп жағдайда бәсекелестермен емес, заңнама талаптарымен күресуге тура келетінін атап өтті. Мысалы, нарықта пестицидтер өндіру саласында 5 зауыт бар еді, қазір екеуі ғана қалды. Бұл ретте кәсіпкерлер үнемі салық төлейді, бірақ қолдау көрмейді.

– Биыл бізге фермерлер жүгінді. Олар­дың импорттаушы серіктестері қиын­дықтар орын алды деп мін­деттемелерін орындамаған. Біз қиын­дықтар мен шикізат түріндегі қосымша жүктемеге қарамастан өндірісті 80 пайызға ұлғайт­тық, қосымша қызмет­керлерді жұмысқа алдық. Бірақ мемлекет тағы да импортталатын пестицидтерге субсидия енгізіп, отандық өндірісті елемей отыр, – дейді Ы.Исаев.

Қазақстан астық өңдеушілер одағы­ның президенті Әлихан Талғатбек шикізат пен дайын өнім бойынша сара­ланған қайтарылатын қосылған құн салығын қайта енгізуді ұсынды.

– Елде өндірілетін шикізатты қайта өңдеуді ынталандыру және өңделген өнімді экспорттау үшін бұл ыңғайлы әрі тиімді құрал. Өкінішке қарай мұндай мүмкіндік қолданыстағы кодексте қарас­тырылмаған. Елден шикізат арзанға кетіп жатқанын айтып жүргенімізге 5-6 жыл болды. Қазіргі кезде экономика шикізатты экспорттау тиімді болатындай етіп құрылған, – дейді Ә.Талғатбек.

Қазақстанның сауда кәсіпорындары қауымдастығының Қарағанды облысы бойынша өкілдігінің директоры Марина Бошель микро бизнестің тартымсыз кәсіп болып қалғанын атап өтті.

– Егер кәсіпкер өз табысын есептейтін болса, онда кәсіпті тастап, жұмыссыз ретінде жұмыспен қамту орталығына барып тіркелу оңайырақ болады. Қазір біз шағын дүкендерді сақтап, қосылған құн салығының шегін 30 мың теңгеге дейін арттыруға тырысуымыз керек, – дейді ол.