Ел болашағына арналған бағдарлама

Ұлттық банк деректеріне сүйенетін болсақ, өткен жылдың жарты­жы­л­дығында Ұлттық қордың валюталы активтер қоры 53 млрд долларды құраған. Алдағы уақытта бұл көрсеткішті 100 млрд долларға дейін көтеру көзделіп отыр. Қалай болғанда да инвестициялық кірісті жыл сайын жақсарту туралы айтуға оңай болғанымен, валюта бағамы, мұнай бағасы, акциялар құны сияқты тізбектеле беретін факторлардың ел экономикасына әсері болмай қоймайды. Дегенмен балалардың болашағына бағытталған бағдарламаны жүзеге асыруға байланысты қоғам позитивті пікірде. Ал еліміздегі 17 жасқа дейін 6 миллионнан аса баланың жарқын өмірін қамтамасыз ету баршаға ортақ міндет екенін әрбір азамат сезінуге тиіс.

Осы орайда Мемлекет басшысы Ұлттық қор активтерін ұл­ғайтуға, сауатты басқаруға және макроэкономикалық тұрақ­ты­лықты қамтамасыз ете оты­рып, экономиканы әртараптан­дыру және цифрландыруды іске асы­руға тапсырма берді. Прези­дент атап өткендей, «Шикізатқа әлі де тәуелді елміз. Еңбек өнім­ді­лігі төмен, инновация жеткі­лік­сіз. Ал ұлттық табыстың игілі­гін жұрттың бәрі бірдей көріп отырған жоқ».

Қазіргі кезде «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасын іске асырудың тетіктері пысықталып жатыр. Парламент Мәжілісі­нің VII шақырылым депутаты, Қаржы және бюджет комитетінің мүше­сі бол­ған Ирина Смирнова­ның ай­туынша, «Ұлттық қор – ба­лаларға» бағдарламасының қа­был­дануы – әділетті шешім. Ал­­дағы уақытта зейнеткерлер, мүге­дектерге қолдау көр­сету сияқ­ты әлеуметтік бағдар­лама­лар­мен жалғасын тауып жатса, мем­ле­кеттік қолдаудың халық игілі­гі­не жұмыс істегенінің кепілі болмақ.

«Ендігі кезекте шығынға батып келген ұйымдар Ұлттық қор­дың табысын арттыруға үлесін қосуға тиіс. Сонда ғана балалардың шотына түсетін қар­жы да ұлғая бермек. Осы орайда мемлекет байлығы халықтың қазы­насы екеніне басымдық беріп отырған Президент әлеу­мет­­т­ік бағдарламаларды іске асы­­руда дені мықты, салауатты ұлт қалыптастыруды басшы­лық­қа алып отыр. Қазақстанның әр­бір азаматы өзінің әлеумет­тік, құ­қықтық тұрғыдан кепілді­гін сезі­ніп, сапалы білім алуына, ла­йықты баспанаға қол жеткізуіне көзі жететін болса, болашаққа деген сенімі де арттыра түсетіні сөзсіз», дейді И.Смирнова.

Ал әлеуметтану ғылым­дары­­ның докторы, профессор, ҰҒА кор­­­рес­пондент-мүшесі Ләззат Нұр­­­қатованың айтуынша, бала­лар­ға қам­­қорлық жасау – кез кел­­ген мем­лекет саясатының ба­сы­м­дығы.

«ХХІ ғасырда орта білім алған­нан кейін өзін-өзі құрмет­тейтін азамат қандай да бір мамандық, біліктілік алуға тырысуы қажет. Ал балаларға – қамқорлық жасау, болашағын қамтамасыз ету кез келген ел­дің басымдық беретін бағыты. Президент Жолдауынан туындайтын заманауи әлеуметтік бағдарламаның парадигмасы: Біз ашық бәсекелестікке негіз­делген және әркімнің тең мүм­кіндігімен Әділетті Қазақ­станды құру. «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасы әмбебап базалық табыс идеясының бір бөлшегі болып саналады әрі ешкім назардан тыс қалмайды идеясына саяды. Алдағы уақытта еліміздің экономикалық дамуымен әрбір азамат кедейшіліктен, әлеу­мет­тік теңсіздіктен қорғалады. Қазір­­гі экономикалық жағдай­да Қазақстан әлеуметтік мемлекет ретінде құрылымданған деп айта алмағанымызбен, респуб­ликаны әлеуметтік мемлекет ретінде жариялау азаматтардың, әсіресе, балалардың мүддесі, қажеттілігі қоғамдық өмірді қайта құрылымдаудың басымдығы­на айналып отыр. Әлеуметтік жұмыс, білім саласындағы кәсіби маман, ғалым ретіндегі біздің міндетіміз – «Әділетті Қазақстан» негіздерін және «әмбебап база­лық табыс» идеясын әлеуметтік жұмыс барысындағы білім бағ­дар­ламаларына енгізу. Отбасы, білім, саясат, денсаулық және әлеу­меттік қамсыздандыру саласында бұл идея азаматтарға әлеу­меттік қызметтердің қолжетім­ділігін және назар аудару сапасын күшейтуді білдіреді. Бұл идеяның цифрлық экономика жағдайында тиімді болуымен қатар «Әділетті Қазақстанды» құруда үлкен әлеуетке ие екеніне ерекше назар аударамыз», дейді Л.Нұрқатова.

Экономист Мақсат Халық атап өткендей, көптеген дамыған елде, мысалы, араб елдерінде бай­лығының бір бөлігін балалар­дың шотына аударып отыруы мем­лекет саясатының бір тар­ма­ғы ретінде тиімді жұмыс істеп келеді.

«Ендігі кезекте «Ұлттық қор – балаларға» бағдарлама­сын іске асырудың тетіктерінде шот­­тағы қаржыны қалай және қан­дай жағдайда пайда­лану қа­жет­ жетілдіруге байланыс­ты сұрақтардың туындайтыны заң­дылық. Осы орайда бағ­дар­ламаны іске асыруда пысық­­тай­тын тұстары өте көп. Ал Ұлт­тық қордың небәрі екі пайыз кірі­сі жағдайында шот­қа қо­мақты қар­жының түсуі екі­та­лай. Осыған орай Ұлттық банк мамандары­ның қар­жылық білік­тілігін сынай отырып, олардың алдағы уақытта білік­тілігі жоғары болуға тиістігіне де назар аударуға тиіспіз. «Ұлттық қор – балаларға» бағдар­лама­сы қоғамның назарын аударып, азаматтық позициясын кү­шей­теді. Бағдарлама халықтың игі­лігі үшін, келешек ұрпақ бо­ла­шағы деп құрылғандықтан, қор түсімдерінің қоғам тарапы­нан бақылануы да маңызды. Осы ұстанымда болсақ, мемлекет қара­жатының жоғалуы­на, оффшор асып кетуіне тосқауыл қоя аламыз. Халық талабы күшті болып жатса, қорды басқарушылардың да жауапкершілігі артып, оның дамуына бар күш-жігерін салады. Сонда ғана балаларымыз­дың болашағына көбірек қаржы аударуға үлес қоса аламыз», дейді сарапшы.

Көптеген дамыған ел тәжі­рибесінде ана мен балаға ар­налған жеңілдетілген бағдар­ламалар сол ел саясатының ажырамас бөлшегі ретінде жемісін беріп келеді. Бірқатар елде қолдау жеңілдіктері екінші баладан кейін көрсетілсе, Франция, Латвия, Швеция елдерінде бала саны өскен сайын ай сайынғы әлеуметтік төлемдер де ұлғай­тылған. Ал Ұлыбританияда бала 10 жасқа келгенге дейін төлем­дер жасалады. Мемлекеттік бағ­дар­лама бала туған сәттен бастап банк­те есепшот ашылып, оны 18 жас­қа жеткенше жинақтау үрдіс­тері жолға қойылған. Осы орай­да экономист Мақсат Халық біз­дің елімізде де «Ана капиталы» сияқты бағдарламалардың жү­зе­ге асуын қолдайтынын атап өтті.

«Алдағы уақытта еліміздегі әлеуметтік саясатты жүзеге асыру барысында көптеген елде мақұлданған «Ана капиталы» сияқты бағдарламаны да жүзеге асыру артық болмайды. Баланы өмірге әкелгеннен кейін оның күті­міне қомақты қаржының қа­жет екені белгілі. Тәй-тәй басып, аяққа тұрып кеткенше қолдау болып жатса, ол да ұлт саулығының кепіліне айналмақ. Бірқатар елде төртінші бала дүниеге келгенде минивэн сияқты жеңіл көліктер сыйға беріліп жатады. Мұндай қолдау отбасында баланың көбеюіне, дені сау нәрестенің өсіп-өнуіне зор ықпал ететін қадамдар ретінде іске асуда», дейді М.Халық.

Президент тапсырмасына орай елімізде адам капиталына ба­ғытталған әрі әлеуметтік қор­­ғауға арналған жүйелі жұ­мыс­­ іске асып жатыр. Ма­ман­­­дар­дың пікірінше, «Ұлт­тық қор – балаларға» бағдар­ла­масы әлеу­­меттік-эконо­ми­ка­лық сая­сат­та әділетті си­пат­қа ие. Ба­ла­лардың ересек өмір­ге қада­мын қол­дау, дені сау ұлт қалып­тас­тырумен қатар демо­гра­­фия­лық саясатқа үлкен серпін бе­ре­тін қадамдардың біріне айна­­латыны сөзсіз. Қазіргі кезде республика жұртшы­лы­ғы елі­міздегі саяси-экономи­ка­лық рефор­малардың, Конститу­ция­лық өзгерістердің нәтижесіне үміт ар­та отырып, «Ұлттық қор – бала­­ларға» бағ­дарламасы әділет­ті мем­­лекеттегі жарқын қадам­дардың біріне айналады деген сенімде.

АЛМАТЫ