«Асқар таулар» асқақтай түседі

Халқымыздың «Отан – отбасынан басталады» деген нақыл сөзінің мәні тереңде жатса керек. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев: «Берекелі әрі бақытты отбасы – қуатты елдің тірегі», дегені белгілі. Осыған орай күнтізбеміз жаңа мерекелермен толықты деген ақжолтай жаңалықты Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдырәлі бөліскен еді. 

Аталған мерекелер отбасы институтын нығайтуға, аналар мен әкелер мәртебесін көтеруге, отбасы құндылықтарын дамытуға, әулеттегі жақындықтың, құр­мет-ықыластың берік орнауына және отбасындағы береке-бірліктің артуына ықпал етпек.

– Бұл мереке отбасын нығай­татын факторлардың бірі – әулет мүшелерінің бірге уақыт өткізуі, ортақ қуанышты бірге атап өтуі екені анық. Министрлікке қарасты Қазақстандық қоғамдық даму институтының «Қазақстан отбасылары» ұлттық баяндама­сын­да көрсетілгендей, еліміздегі отбасы­лық дәстүрлердің діңгегі – әулет мүшелерінің туған күнін атап өту екен. Бұл – сауалдамаға қатысқан 86%-дан астам респонденттің ой-пікірі. Сондай-ақ отбасылардың жартысынан көбі Жаңа жыл, 8 наурыз, 22 наурыз, тағы басқа мемлекет­тік мерекелерді атаған. Сол себепті бекітілген әзіз әкелер мен ардақты аналарға арналған бұл атаулы мерекелер ұлттық болмысымызға сай жаңа мазмұнда тойланып, жалпыхалықтық сипат алады деген ойдамыз, – деді министр.

Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдыр­әлі­ге Республикалық «Әкелер ода­ғы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Мақсұтбек Атма­ған­бет бұл мерекенің тойлануын­ қол­дап, атсалысқаны үшін алғы­сын білдірді.

Айта кетейік, «Әкелер ода­ғы» қоғамдық бірлестігі елі­міз­де 2012 жылы тамызда құрыл­ған. Ұйымның негізгі мақ­са­ты – әкелердің бала тәр­биесіне белсенді болуын наси­хат­тау және оқу орындарының қызметіне белсенді атсалысуға тарту, сондай-ақ әке беделін өсіру.

– VII республикалық фо­рум­­­­да әкелер күнін атап өтеу­ мәсе­­лесін көтердік. Үкімет бұл мәсе­лені Ашық норма­тив­­тік құқық­тық­ актілер порталына жүктеп, халық­тың тал­қы­лауына ұсынды. Қоғам­нан қол­дау тапқаннан кейін, Үкімет бас­­шысы Әлихан Смайылов жа­қында қаулыға қол қойып, ме­реке күнін бекітті. Бұл мере­ке­нің ең бірінші мақсаты – елімізде әкелер институтын қайта қалып­тастыру. Олай дей­тініміз, «Әке – асқар тау», «Әке­лі бала – жаужүрек», «Әке көрген оқ жонар» деген секіл­ді­ ұлағатты сөздер көп, оның бәрі бекер айтылмаса ке­рек­ті. Сол себепті әке­лер бала тәрбиесіне, білім бе­руге көбірек атсалы­су­ға тиіс. Бұрын әке мен бала арасында байланыс көп еді. Ал урбанизация басталғалы әкелер тек күні-түні сыртта жұмыс істеп, ақша табатын тұлғаға айналды да, оның отбасындағы рөлі төмендеді. Ол тәрбие бермейін деп жүрген жоқ, әлеуметтік жағ­дай соған мәжбүрледі. Біз осы мәселені жаңғыртуды көз­деп­ отырмыз. Қалалық өмірде де әке мен бала­­ның арасын жа­қындататын нәрселер көп. Мы­салы, балалармен бірге спорт­пен айналысуға болады. Сондықтан бұл жай ғана бір күнді белгілеп, әкелер күнін атап өту емес, әкелер инс­титутын қайта жаңғырту, – дейді Мақсұтбек Атмағанбет.

Әкелер күнін мерекелеу әлем­­­дік тәжірибеде бар. Бұл мереке бұған дейін – 1929 жылғы 19 маусымда АҚШ-та алғаш рет мерекеленіпті. Айтулы шараны Спокан қаласының тұрғыны Миссис Доддтан деген қыз ұйымдастырған екен. Ол өзінің әкесін және баланы тәрбиелеп жүрген барлық әкелерді жоғары бағалайтынын білдіргісі келген. Ал 1966 жылы АҚШ президенті Линдон Джонсон маусымның үшінші жексенбісін ұлттық мереке деп жариялайды. Дәстүр бо­йынша, жыл сайынғы мерекелік іс-шаралар кезінде мемлекет қарапайым азаматтар бала­ларды тәрбиелеп отырған тұр­мысы төмен әкелерге қолдау көрсетуге атсалысады.­ Уақыт өте келе отбасылық құндылықтарды құрметтейтін басқа елдер де бұл күнді атап өтуді қолға алған. Бұл күннің негізгі мақсаты – отбасылық құндықтарды насихаттау, әкелерді қолдау, отба­сындағы әке рөлін арттыру және бала тәрбиесіне ынталандыру екен.

– Алғаш АҚШ-тағы бір отбасынан бастау алған бұл мереке қазір Түркияда да бар. «Бабалар күні» деп аталады. Сол секілді Малайзияда және басқа да көптеген елде аталып өтеді. Әкелер күнін атап өтуді кезінде БҰҰ да қолдады,  –  дейді «Әкелер одағы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы.

БҰҰ-ның мәліметінше, елі­­мізде мектеп жасына тол­ма­ған­ балалардың күтімі мен тәр­бие­сі­не әкелердің атсалысу үлесі 6,6% ғана екен.

– Бала тәрбиесіне әкелердің қаты­суы баланың жалпы дамуы­на­ ғана оң әсерін тигізіп қоймай, отбасы мүшелері арасында үй жұмысын теңдей бөлу ар­қы­лы оның нығаюына да сеп­тігін тигізеді, – дейді БҰҰ-ның­ тұрақты үйлестірушісі Нори­маса Шимомура.

Оның айтуынша, қазір әке­лердің­ балалар күтімімен және үй шаруасымен айналысуы­ артып келеді. Алға даму бар, алайда өзгерістер өте баяу көрінеді. 1997 жыл мен­ 2012 жылдар арасында әйел­дер мен еркектердің үй жұ­мы­сымен айналысуға бөлетін уақы­тын­дағы айырмашылық күн­де­лік­ті тек 7 минутқа қысқарған.

Әлеуметтанушылардың зер­т­­­­­­­­теуін­ше, әйелдер үйден тыс уа­­қытта ер адамдармен бірдей уа­қыт жұмыс істегенде де, бұл теңсіздік сақталады екен. Қазір елімізде әйелдер ер адамдармен салыстырғанда үй жұмысына екі есе көп уақыт жұмсайды. Сонымен қатар еліміздегі әйелдердің 66% үйден тыс жұмыс істейді. Салыстыратын болсақ, еңбек нарығындағы ерлер үлесі тек 11% ғана артық және жалпы 77% екен.

Әкелерге қатысты әңгіме бол­ғанда, кейінгі кезде жал­ғызілікті әкелердің жағдайы жиі ай­тылады. «Әкелер ода­ғы» қо­ғам­дық бірлестігінің төр­аға­сы­ да­ бұл мәселеге толғанып жүр­ге­нін жеткізді. Оның айтуын­ша­, мұндай әкелерге пси­хо­логиялық көмек қажет екен.

– Жалғызілікті әкелерді «үн­сіз қоғам» деуге бола­ды­. Олар өз проблемаларын ха­лық­қа ашық айтпайды. На­мыс­танады. Психологке бар­ғысы келмейді. Бізге хабар­ла­сады. Кейін біз тағдыры бір­дей жандарды бір-бірімен кез­дес­ті­реміз. Олар өмірде кездескен қиындықтарды қалай еңсергенін бір-біріне айтып, пайдалы ақпарат алады. Оларға психологиялық тұрғыдан көмек қажет, – дейді ол.

Рас, сөзінің жаны бар. Мә­се­лен, жалғызілікті аналар бел­сенді келеді, қоғамдық акция­лар­ға қатысады, өздерінің проб­­­­лемасын мейлінше ашық айту­­дан қымсынбайды. Ал жал­­ғыз­ілікті әкелерде бұл жа­ғы кемшін, на­мыстанады немесе тіпті жиналып акция өткізуге қолы тимеуі де мүмкін. Сондықтан бұл Әкелер күні – мұндай қоғамдық қолдауға мұқтаж әкелерді және әкелер институтын дамытуда өз септігін тигізеріне сенеміз.