Қаратөбедегі халық қалауы

Алаш съезі өткен жер

Қаратөбе – қара шаңы­рақ, киелі биік деген ұғым­ды білді­ретін байырғы қа­­зақ атауы ғой. Еліміздің жал­пыұлттық қасиетті ны­сан­дары тізіміне енген сақ заманы ескерткіштері – Се­гізсай патша обалары ал­қа­бы осы Қаратөбе мен Шың­ғырлаудың шекарасын­да жа­тыр. Оңтүстігін­де Аты­рау­дың Қызылқоғасымен, шы­ғысында Ақтөбенің Ойыл, Қоб­дасымен жапсарлас жат­қан киелі топырақта талай та­рихи оқиға өтіпті.

1918 жылы ақпан айында Жа­һанша мен Халел баста­ған қазақ зиялылары дәл осы Қаратөбеде съезд өткізіп, аласапыран уақытта Алаш үшін аса маңызды милиция құ­ру, салық жинау мәселелерін талқылаған екен. Арада он жыл өткенде, 1928 жылы 17 қаңтарда Қазақ автономия­лы социалистік кеңес республикасы орталық атқару комитетінің шешімімен құра­мында 15 ауданы бар Орал округі құрылды. 15 ауданның бірі – Жақсыбай, Қалдығай­ты, Сабынкөл, Байғұтты, Бұл­дырты және Өлеңті болыс­тарынан құралған Қаратөбе ауданы болатын. Сол кездегі ауданның жер көлемі – 10,255 шаршы километр болыпты. 1928 жылы ауданда 34072 халық болса, 8116 бас жылқы, 87868 бас ірі қара, 1694 бас түйе, 127939 бас қой мен ешкі есепте тұрған.

Тарихқа көп тереңдемей қыс­қа қайырсақ, бүгінгі Қаратөбеде кешегі Алаштың ізі сайрап жатыр. Аға буынның ел алдындағы ерлігін кейінгі ұрпақ ұмытпаған. Алаш сиезі өткен мешіт орнында бүгінде ескерткіш белгі орнатылған. 2021 жылы мұнда Алашорда және Қайыржан Хаса­новтың мемориалдық музей ке­шені ашылды. Ардагер журна­лист, Махамбет атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік уни­верситетінің құрметті профес­соры Қайыржан Хасанов ағамыз бүкіл ғұмырын осы Қаратөбе өңі­рінің тарихын жинауға, тұлға­ла­рын ха­лық­қа таныстыруға ар­наған өл­кетанушы еді. Ол өмір­ден өт­кенде ұлдары Ержан мен Нұржан әке мұрасын шашыратпай, өз қаржысына үлкен музей тұрғызып, ауданға тарту жасады. Бүгінде бұл музей жас ұрпаққа патриоттық тәрбие беретін, өңірдің өз тарихымен терең таныстыратын рухани орталыққа айналған.

Айтпақшы, өткен күзде ерекше бір оқиға болды. Қа­ра­төбе ауданының құрыл­ғанына 95 жыл толуына және Күнбатыс Алаш­орданың Қа­ра­төбедегі съезінің 105 жыл­дығына орай «Алтын ғасыр» жартылай марафоны өт­ті. Марафоншылар Жым­питы аулындағы Алаш му­зейінде тұр­ған Алаш туын бір-біріне та­быс ете отырып, Қаратөбе ауда­­нын­дағы музейге жеткізді. Бұл ел­дің көңі­лін селт еткізген, ерекше әсер­­ге бөлеген оқиға болды. Му­зей­де тұрған Алаш туын кө­руге ауылдық округтерден мектеп оқу­шылары топ-тобымен келіп, түрлі іс-шара өткізді.

Тәуелсіздік тартуы

Қаратөбе бүгінде толығы­мен табиғи газдың қызығын кө­ріп отыр. Аудан бойынша 22 ел­ді ­мекеннің 13-інде орталық­тандырылған ауыз су құбыры бар. Бұл аудан халқының 91,3 пайызын құ­райды.

Бүгінде ауданда тіркел­ген 421 агроқұрылымда 515 тұрғын жұмыс істейді. Жал­пы саны 49 273 бас ірі қара, 102 132 бас қой-ешкі, 16 523 жылқы, 19 бас түйе тір­келген. Ауданда асыл тұ­қымды малмен айналыса­тын 44 шаруашылықта 7671 сиыр, 120 бас жылқы, 1739 бас қой өсі­ріледі. Бұның сыртында биылғы жылы «Ауыл аманаты» жобасы бойынша 113 бас симентал тұқымды сиыр сатып алынды.

«Кейінгі 5 жыл ішінде аудан шаруалары 118 трактор және бас­қа да 247 техника сатып алды. Сөйтіп, техника­лық парк мемлекет тарапынан көрсетілетін қол­даудың арқасында 35%-ға жа­ңарды. Ауданда соңғы мәліметтер бойынша 1031 кәсіпкерлік нысан тіркеліп отыр. Өткен 9 айда кәсіпкерлер 196,7 млн теңге жеке инвестиция құ­йып, 12 жобаны іске қосты. Жаңадан 23 адам жұ­мыспен қамтылды», дейді аудан әкімі Қадыржан Сүйеуғалиев.

Қаратөбе ауданында «Қолже­тімді тұрғын үй – 2020», «Нұр­лы жер» бағ­дар­ламалары аясын­да 2006-2020 жылдары 136 тұр­ғын үй салынып, 139 отбасы бас­паналы болған. Тұрмысы төмен отбасылардың тұр­мыс жағдайын жақсарту мақ­сатында аудан өз күшімен 13 пәтер салып, мұқтаж жан­дар­ға беріпті.

Аудан аумағында тек тә­уел­сіздік жылдарында ғана са­лын­ған білім ордаларына тоқ­тала­йық: 1991 жылы Қос­көл ауылдық бала­­бақша­сы, 1994 жылы Ақтай ау­лы­нан 624 орындық мектеп, 1995 жылы Жусандой аулы­нан 324 орындық мектеп, 1995 жылы Қарақамыс аулы­нан 624 орындық мектеп, 2006 жы­лы Шөптікөл аулынан 345 орын­дық мектеп, 2009 жылы Үш­ана ауылдық мектебі­нің ғи­ма­раттары салынған. 2009 жы­лы аудандық саз мек­тебі ­пай­да­лануға берілді. 2010 жылы 300 орындық Қаратөбе мектеп гимназия­сы және 100 орындық «Да­рын» интернатының жаңа ғи­ма­раты, 2012 жылы типтік үл­гі­дегі 108 орындық Үш­ағаш негізгі мектебі жаңа­дан салынды. Ал бүгінде Хан­көл, Соналы, Шалғын елді ме­кен­дерінде жаңа мектеп құ­рылысы жүргізіліп жатыр. Әне-міне пайдалануға бе­рі­­ліп, оқушылардың шат күл­кісіне толғалы тұр.

Кейінгі жылдары ауданда жол құрылысына да жан бітті. Дәл қазір «Қаратө­бе – Жымпиты» тас жолынан Шөп­­тікөл аулына дейінгі 1,7 км, «Самара – Шымкент» тас­жолынан Қоскөл аулына де­йінгі 9 км кірме жолдарға күр­делі жөндеу жасалып жатыр. Ал Қарақамыс пен Сулыкөл­де ауыл­ішілік жолдар салы­нып жатыр. «Ке­шікпей «Қара­тө­бе – Қарақамыс» аудан­­дық маңы­зы бар автомобиль ­жо­лы­­ның 30 км-іне күрде­лі жөндеу бас­­­талады», дейді Қадыржан Орын­басарұлы.

Өңірдің өз ұлы

Биыл қараша айында ­елі­­міздің әр өңірінде қа­нат­қақты ре­жімде аудан әкім­дерін халық тікелей сайлап алған болатын. Мұндай сайлау Батыс Қазақстан облы­сы­ның үш ауданында өтті. Соның бірі – Қаратөбе ауданы.

Саяси додаға үш адам қа­тар түс­ті. Сайлау нәтижесінде Қанат Мұқанов – 557 дауыс, Ермек Сайынов – 448 дауыс, ал Қадыр­жан Сүйеуғалиев ­4 329 дауыс алып, Қадыр­жан Орынбасарұлы әкім бо­лып бекітілді. Елімізде ха­лық сай­лаған тұңғыш аудан әкімі болған соң ба, жаңа бас­шының қимыл-әреке­тін­де өзгеріс бар сияқты. Мұны Қазақ КСР-і­нің еңбек сіңірген мәдениет қыз­мет­кері, «Құрмет» орденінің иеге­рі, «Қаратөбе ауданы­­ның Құр­метті азаматы», дәс­түр­лі айтыс өнерінің ақберені Шолпан Қыдырниязова да анық байқапты.

«Тұрақтылық пен тату­лық­­ты ту еткен, бірлігі бекем, тірлігі тыныш, қасиетті Қаратөбенің мә­дени-руха­ни ахуалы қашан­да қалыпты. Мен сол үшін ту­ған жерімді мақ­тан тұтамын, хал­қының алдында басымды иемін, ниет­теріне, тілектеріне сай адал қызмет етуге тырысып келемін. Салт-дәстүрін сақ­таған, өнерлісін жақтаған, баба сенімін ақтаған небір дүл­дүлдер дүниеге келген ауданда ұрпақ сабақтастығы тамырын тереңге жайып, нә­тижесін көріп отырмыз. Елі­міздегі жаңа бастамаларға жер­лестерім жатсынбай қол­дау білдіріп келеді. Соның бас­тысы – аудан әкімінің сайлауы ұйымшылдықпен өтті. Нәтижесінде, өзінің өт­кен тарихында ауданға тұң­ғыш рет өз кадрымыз би­лікке кел­ді. Бұдан бұрынғы әкім­дер жұмыс жасамады деген ой ­туындамасын, жалпы халқы­ның ауызбірлігінің мықтылығы болар, жаман әкім болған жоқ, бәрі де өсіп кетті. Дегенмен қа­зақтың «Өз балаң өзекке тепсең де кет­пейді» деген мақалының тегін айтыл­ма­ғанын мойындадық. Ха­лық пен билік бірігіп кет­ті. Ойларын ортаға салып, ашық талдау жасалып, ше­шім шығарылатын болды. «Ке­лісіп пішілген тон келте болмас» деген. Халқы се­нім артқан соң, сайланбалы әкім де жауапкершілікпен ба­тылдау болады екен. Жаңа­шыл, ізденгіш, білікті жас­тар билікке келуін қол­дай­мын. Ел болашағының кілті – жастар. Қаратөбеліктер қа­шанда биіктен көрінетініне сенім­дімін, тың талпыныс, ерен еңбек бар жерде жақсылық көп болады», дейді Шолпан Батырқызы.

P.S. Әрине, халық сайлаған әкімнің жұмысына баға беріп, қо­рытынды жасауға әлі ерте. Дегенмен ел ішіндегі оң өзге­рістер көңілге қуаныш ұялатады. Халық сенімі – үлкен мандат. Жаңа сипаттағы басшылар сенім үдесінен шығып жатса, үміт­тің ақталғаны ғой. Лайым солай болсын.

Батыс Қазақстан облысы