Бала қауіпсіздігі – өзекті мәселе

Оқу-ағарту министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитетінің төр­ағасы Насымжан Оспанова биыл елі­мізде Бала құқықтары туралы конвенцияның қабылданғанына 30 жыл толғанын атап өтті. Осы уақыт ішін­де еліміз балалардың қауіпсіздігі мен әл-ауқатын арттыру жобасы үлкен жолдан өтті.

«Балаларға жасалған жағдайлар мен ұлттық саясаттың тиімділігін бағалау мақсатында 2021 жылы Балалар әл-ауқаты индексі жасалып, енгізілді. Мемлекет басшысының тапсырмасымен биылдан бастап «Ұлттық қор – бала­ларға» жобасы іске қосылды. Жоба аясында Ұлттық қордың инвестициялық табы­сының 50%-ы барлық бала арасын­да бөлінеді. Кәмелетке толғаннан кейін бұл қаражатты білім алуға немесе тұр­ғын үй сатып алуға пайдалануға болады. Қазір республикада 6,9 млн бала бар. 2027 жылға қарай олардың саны 8 мил­­лион­ға дейін жетеді деген болжам жа­сал­ды», деді ол.

Оқу-ағарту министрлігі өкілі елімізде мектеп­ке дейін­гі және орта білім беру сала­ларындағы мәсе­лелерге де тоқталды. Оның айтуынша, қазір елімізде 7 849 мектеп бар, онда 3,8 млн бала білім алып жатыр. «Дегенмен осы сала­дағы негізгі мә­селе – мек­­тептердегі орын тапшы­лы­ғы, үш ауы­сымдылық және мек­теп­тердің апатты жағдайы болып отыр. Оны шешу үшін «Жайлы мектеп» ұлттық жо­­басы іс­ке асырылып жатыр. Жо­ба то­лық жүзеге ас­қан сәтте жо­ғарыда аталған мәсе­ле­лер толық шешімін таба­­ды. Бұл іс-шаралар бала­лар­­дың сапалы білім алу құ­­­- қы­ғын қамтамасыз етуге ба­ғыт­талған», деді спи­кер.

Қазіргі таңда елімізде Ба­­лаларды зорлық-зомбы­лық­тан қорғау, олар­дың құ­қық­тары мен әл-ауқа­тын қамта­масыз ету және суи­цид­тің алдын алу жө­ніндегі 2023-2025 жыл­дарға ар­нал­ған кешенді жос­пар іске асы­ры­лып жа­тыр. «Балалар тұратын нысандарда бұрын-соң­ды болмаған кешен­ді қауіп­­­­сіздік іс-шаралары қол­ға алынды. Мемлекеттік бі­лім беру ұйымдарының бар­лы­ғы бейнебақылау жүй­е­­­­ле­­рімен қамтамасыз еті­ліп, Жедел басқару орта­лық­­­та­рына қосылған, сонымен бір­ге лицензияланған күзет­пен қам­тылып, дабыл түйме­ле­рі­мен жабдық­талған. Ми­нистрлік үшін білім беру ұйымдарындағы қауіпсіз орта тек техникалық қауіпсіздік құралдарымен шектеліп қой­май, балалар­дың эмоцио­налдық күйін де қамтиды. Дос­тық, жауап­тылық және өза­ра сый­лас­тық дағдыларын қалып­тастыру негізінде мектепте өзара жақсы қарым-қа­тынас орнату үшін білім беру ұйымдарында «Дос­болlike» акциясы өтті. Енді «Досболlike» буллингке қар­сы бағ­дар­ламасы еліміздің 8 өңірінің 50 мекте­бінде жүзеге асырылмақ», деді ол.

Мемлекет басшысының тапсырма­лары аясында Оқу-ағарту министр­лігі Ғылым және жоғары білім минис­тр­лігімен бірлесіп «Менің бауырым» еріктілер жобасын бастады. Жоба арқылы балалар дұрыс қарым-қа­тынас орнатуды, түрлі мә­селені шешу үшін тіл табысуды үйренеді.

Елдегі жетім балаларға жағдай жасау мәселесіне де тоқтаған Н.Оспанова жыл сайын ел тұрғындары мың­нан астам жетім баланы асы­рап алғанын да айтты. «Қа­зіргі таңда 21 387 жетім бала­ның 17 600-і отбасыларда тәр­биеленіп отыр», деді ол.

ЮНИСЕФ-тің жаһан­дық есебінде әлемдегі әр­бір үшінші интернет қол­дану­­шы­сы бала екендігі айтыл­ған. Былтыр Оқу-ағар­ту министрлігімен бірле­сіп балалардың онлайн қауіп­сіздігі мен онлайн тәжі­ри­бесіне зерттеу жүргізілген. Бұл дерек­термен дөңгелек үстел­де ЮНИСЕФ-тің бала­лық шақ­ты қорғау бағдарла­мала­рының жетекшісі Айсұлу Бекмұса бөлісті. Оның кел­тірген дерегіне қарағанда, елі­­мізде балалардың 45%-ы интернетті 5-8 жасында, 5%-ы одан да ерте жаста қол­да­на бастайды.

«Ең алдымен, интернет балаларға оқу, даму, шы­ғар­машылық, әлеуметте­ну сынды мүмкіндіктер бе­ретініне на­зар аударғым келеді. Мұны есте ұста­ған жөн, бірақ тәуе­кел бар екенін де түсіну керек. Зерттеу барысында біз балалардың 21%-ы кибербуллингтің түр-түріне ұшырағанын байқа­дық. Бірақ олардың жартысы ғана ата-анасына бұл жайында айтса, қалғаны ешкімге тіс жармайды. Бұл ата-аналар­­дың балаларының интернет­тегі қандай қауіптерге тап болатынын толық түсін­беуін көрсетеді. Бала мен ересек адам арасында сенім деңгейі төмен екенін айқындайды», деп атап өтті ол.

Осындай келеңсіздік­тер­дің алдын алу және ба­ла­­­ның дұрыс дамып же­тілуі мақ­сатында биылдан бас­­тап Оқу-ағарту ми­нистр­­лігі Біртұтас тәрбие бағдар­ламасын енгізді. Бағ­дар­­ла­ма білім беру және жал­пы адам­зат­тық, ұлттық құнды­лықтарға негіздел­ген. Бұл жайында ОАМ Тәрбие жұ­мы­сы және қосымша білім беру департаменті­нің директоры Меруерт Медет­бекова айтты.

«Әр баланың қауіпсізді­гі ата-ана­ның мейіріміне байланысты. Осы жағдайға те­реңі­рек бойлай отырып, барлық білім беру меке­месі, балабақша, мектеп, колледж­де ата-аналармен жұ­мыс өте қарқынды жүріп жатыр. Бар­лық мектепте ата-аналарды қолдау ор­талықтары ашылды. Бұл жерде саналы түрде әр әке, әр ана, әр педагог өзі осы қоғамда жалпы бала үшін не істей аламын, баланың қауіпсіздігіне қандай үлес қосамын деген үлкен мәсе­лені сезіне алуы үшін біз жоғарыда аталған іс-шара­ларды іске асырып жатырмыз», деді спикер.

Дөңгелек үстел басын­да Денсаулық сақтау министр­лігі Ана мен бала ден­сау­лығын сақтау департаменті ди­ректорының орынбаса­ры Әйгерім Оспанова, ІІМ Әкімшілік полиция ко­ми­те­тінің басқарма бас­шы­сы Әсет Оспанов, «Өр­кен» балалардың әл-ауқа­ты­­ның ұлттық ғылыми-прак­ти­ка­­лық институты» КеАҚ пре­­зи­денті Есен­ғазы Иман­ға­лиев, «Құқық» қоғам­дық қо­рының басшысы Ольга Рыль, т.б. мамандар да ой-пікірін ортаға салды.