Баға өсімі баяулады: Құрылыс компаниялары демін ішіне тартып отыр

Қазақстан риэлторларының бірік­кен қауымдастығы президентінің кеңесшісі Нина Лукьяненко нарықтың тоқырау жағдайында екенін, транзакциялар шектеліп қалғанын айтады. Ұсыныс пен сұраныс арасындағы үйлесімділік бұзылды. Дегенмен сарапшылар көктем мен күз аралығы нарықтағы қозғалысқа дем беретінін де жоққа шығармайды.  

Сарапшының айтуынша, алдағы айларда транзакциялар саны 30-35 мыңға дейін жетіп қалуы мүмкін. Бұл көрсеткіш 2023 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда өте аз. Өткен аптада тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін біржолғы зейнетақы төлемдерін (БЗТ) пайдалану ережелеріне өзгерістер енгізілетіні белгілі болды. Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі азаматтарға «Отбасы банкінде» БЗТ-ны пайдалануға мүмкіндік беруді ұсынады. Оның аясында тұрғын үй қарызын рәсімдеу мақсатында алушылардың жеткілікті соманы жинақтауы үшін ақшалай қаражатты сақтау мерзімін сегіз жылға дейін ұлғайту ұсынылады. Қазіргі уақытта бұл мерзім – үш жыл.

«Салымшыға шарттық соманы төлеу тұрғын үй құрылысы жинақтары туралы шарт күшіне енгеннен кейін кемінде үш жыл өткен соң жүргізіледі. Ереже­де көзделген БЗТ нысаналы мақса­тын растау мерзімі тұрғын үй қа­ры­зын алу үшін жеткіліксіз, бұл са­лымшылардың жаппай наразы­лығының туын­дау қаупін тудырады», деп түсіндірді министрлік.

Сарапшылар мемлекеттің БЖЗҚ салымы арқылы нарыққа енуі жағдайға айтарлықтай өзгеріс енгізе қоймайтынын айтады. Себебі БЖЗҚ салымшылары бұл мүмкіндікті алғашқы науқанда пайдаланып қой­ған. Ендігі қалған ұсақ-түйек әрекет нарықтың бет­­алысына әсер ете алмайды. 2021 жылдан бастап зей­нет­­ақы қорынан үй сатып алуға шамамен 3,3 трлн теңге жұмсалған. Шамамен 1,4 млн өтініш келіп түскен.

Н.Лукьяненконың айтуынша, нарықтағы бағаны ұсыныс анықтайды. Қазір пайдалануға берілетін тұрғын үй кешендерінің басым көпшілігінің құрылысы осыдан екі-үш жыл бұрын басталған. Құрылыс компания­лары қауымдастығы талдау жүргізіп, құрылыс компаниялары ай сайын ең көбі 12 жаңа жобаны сатуды бастайтынын анықтады. Сарапшылардың пікірінше, бұл әжептәуір аз. Өткен жылы 15,5 миллион шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Бірақ 2024 жылы одан да азырақ салынады. Бірқатар компания жаңа жобаларға қаражатының жоғын айтып жатыр. Жағдай осы бағытта жалғаса берсе, жыл аяғында жаңа баспана тапшылығы сезіліп, тиісінше бағаның өсіп кетуіне себеп болуы да әбден мүмкін. Өйткені нарық­тағы құбылмалы ахуал алдағы жағдайдың бет­алысын болжауға мүмкіндік бермей тұр.

Құрылыс компаниялары на­рық­тың қалай құбы­латынын барлап, жаңа құрылыс нысандарын бастауға асықпай отыр. Жақын болашақта баға тұрақталады деген болжам бар. БЖЗҚ мен нарық интеграциясы кезінде үйдің құны асыра бағаланды, халықта оның ақырын күтуге мүмкіндік болмайды. Лукьяненко сөзінше, БЖЗҚ интег­ра­циясы да, мемлекеттік бағдар­ламалар да  транзакция санына әсер ете алмайды. Басқаша айт­қан­да, делдалдардың бағаға әсер ету мүмкіндігі шектеліп қалды.

Қазақстанның жылжымайтын мүлік федерация­сының президенті Ермек Мүсірепов те на­рықтағы жағдай тоқырауға жа­қын екенін айтты. Мұның белгісі соңғы жарты жылда байқалған.

«Қазіргі тоқырау халық сұраны­сының төмендеуі­нен емес, тұрғын үй сатып алуға қаражаттың және ипотекалық несие беру түріндегі қосымша құралдар­дың болмауынан туындап отыр. Халықтың басым көпшілігінің тұрғын үйді өз күшімен сатып алу мүмкіндігі нөлге тең. Себебі табысы күн көрісінен артылмайды. Еліміздегі он транзакцияның тоғызы ипоте­калық несие арқылы жүзеге асты», дейді сарапшы.

Айтуынша, Алматыдағы жер сілкінісі нарықтағы жағдайға әсер еткен жоқ. Адамдар мұндай төтенше жағдайларды тез ұмы­туға бейім. Қолданыстағы инже­нерлік желілерді пайдаланудың шектелуіне байланысты Алма­ты, Астана және Шымкент қала­ларында тұрғын үйді пайда­лануға беруді шектеу бағдарламасы қабылданды.

«Құрылыс индустриясы Қа­зақстан экономикасы­ның негіз­гі қозғалтқыштарының бірі ретін­де танылған. Ол дами береді. Бірақ бұл үшін құрылыс материалдарын өзімізде шығаруды, желілерді жаңарту, жаңғырту жобасын жүзеге асыру қажет. Сондай-ақ орталықтан шалғай аймақтарға да назар аударған маңызды», дейді Ермек Мүсірепов.

Оның  айтуынша, Алматыдағы бизнес кластағы тұрғын үйдің орташа бағасы шаршы метріне 400 мыңнан 550 мың теңгеге дейін ауытқиды. Эконом кластағы баспана сәл арзанырақ. Бірақ қайталама бас­пана бағасы шаршы метріне 800 мың теңгеге жетеді.

Жылжымайтын мүлік нары­ғы­ның сарапшысы Анна Шац­кая әріптесінің тоқырау туралы пікірімен келісіп, кейбір сег­менттердегі (люкс тұрғын үй және бизнес-класс) қайталама на­рық­тағы бағалар баяу төмендеп жатқанын атап өтті.

«Өткен жылдармен салыстыр­ғанда баға төмендеді. Бастапқы нарықта құрылыс салушылар бағаны ұстап тұр, бірақ соңғы уақытта олар да жиі жеңілдіктер ұсынып жатыр. Халықтың сатып алу қабілеті 2023 жылдың соңын­дағы деңгейде қалды. Жаңа «Отау» бағдарламасы транзакциялардың өсуін ынталандырады, на­рық­ты біршама жандандырады деп күтіледі. Алайда «7-20-25» бағ­дар­ламасынан айырмашылығы, «Отауда» шектеулер көп, сон­дықтан тұрғын үй нарығында баға өсе қоймайды деп болжам жасауға негіз бар», дейді А.Шацкая. 

Вest Realty компаниясының басшысы Гүлнәр Түгібаеваның айтуынша, нарық мемлекеттік бағдарламалардан үлкен үміт кү­теді, бірақ оның қызметі  халықтың барлық тобына қолжетімді емес. Сарапшының айтуынша, бағдар­лама шектеулі лимитпен келеді және сол себепті ең көбі сегіз мың отбасына қолжетімді болады.

«7-20-25» бағдарламасы тоқта­ған соң, жобаларды сата алмай қалдық. Сондықтан құрылыс кезеңдерінің кешігуіне байланысты зардап шеккен бастапқы жылжымайтын мүлікті сатып алушылардың саны артып жатыр. Алматыдағы жер сілкінісі нарыққа қысқамерзімді әсер етті, дегенмен еліміздің бас­қа аймақтарынан келген инвес­торлардың біразын шошытты. Қазір алматылықтардан тыныш қалалардан жылжымайтын мүлік сатып алуға өтініштер түсе бас­тады», деді сарапшы.

АЛМАТЫ