Кезінде «Жалынның» жабық бәйгесі қазақ әдебиетіне талай мықтыны әкеліпті, байқасақ. Тынымбай Нұрмағанбетов, Оралхан Бөкей, Несіпбек Дәутайұлы, Жұмабай Шаштайұлы... бәрінің шығармасын сүйсіне оқыдық, бәрінің есімі бүгінде классиктердің қатарында.
Әлем әдебиетіндегі шебер суреткерлердің шығармашылық зертханасына үңілсек, әр қаламгердің әдеби дебюті оқырманнан бірден жақсы пікір ала алмапты. Мәселен, парасат әлеміне ақын болып келген Гогольдің алғашқы өлеңдері сынға ұшырап, оларды көз көрместей қылып отқа жаққан қаламгердің «Ревизорды» жазарына сол уақытта ешкім сенбеді. Ал Чехов ақсақалдың ерекше ықыласын алған («Толстойдан ғана қорқамын. Ойлап қараңызшы, Аннаның қараңғыда көзінің жарқылын сезіп, көргенін жазған сол емес пе?») Лев Толстойдың алғаш жазған «Балалық шақ» («Детство») повесінен оның шебер суреткерлігі бірден аңғарылғандай. Жазушының осы қарқынынан «Соғыс және бейбітшілік» («Война и мир») романының туары да сезілді. Француз әдебиетіне ғажайып шығармалар сыйлаған Оноре де Бальзактың әдеби дебюті саналатын «Шуандар» («Шуаны») тарихи романы (1829 жыл) айтарлықтай сынға ілікпеді. Бұл сәтті қадам авторды әдеби үдеріске жаңаша қалыппен келген «Адамзат комедиясы» («Человеческая комедия») эпопеясын тудырды. Әйгілі «Шал мен теңіз» повесінің авторы Эрнест Хемингуэй болса, алғаш рет ертегі жазып жазушылық қабілетін шыңдаған екен. Ал түрік әдебиетінің мықтысы Орхан Памук шығармашылықтағы қадамын «Джевдет-бей мен оның балалары» («Джевдет-бей и сыновья», 1979) романымен бастап, бүгінге дейін біршама повесть-роман жазды. Қазір Памукты қазақ оқырманы, жалпы әлем халқы еш жарнамасыз-ақ оқиды.
Сүбелі сөз бен жүйрік ой жарысында автор мен оның жазғандарына қатысты кейде әділ, кейде асқақ билік айтып, төрелік етер күш – қоғам мен уақыт. Мәселен, қазақ әдебиеті қоржынына мол мұра қалдырған Мұхтар Әуезовті, әлем халқы демей-ақ қояйық, өз оқырмандарымыз «Абай жолы» роман-эпопеясымен ғана таниды. Жиырма бір жасында «Еңлік-Кебек» пьесасымен дүйім жұртты таңғалдырған жазушы қаламынан «Қорғансыздың күнінен» бастап қаншама көркем туындылардың жарық көргені мәлім. Бірақ кей көзқарастарға сүйенсек, М.Әуезов «Абай жолынан» басқа ештеңе жазбағандай. Халыққа Аян образымен жақсы таныс Сайын Мұратбеков оқушыларының Сайын дегенде жаңылыспай айтар шығармасы – «Жусан иісі» ғана. Ал Бердібек Соқпақбаев есімін халық жадында жаттатқызған «Менің атым Қожа» шығармасы екеніне ешкім дау тудыра алмас, сірә. Көп оқырман біле бермейтін автор Баққожа Мұқай әдеби ортаға көрерге көз, танымасқа сөз қылып «Өмірзаясымен» өзгеше қалдырып кеткендей. Автордың «тәтті тамұғын» бір шығармасымен өлшеп жүрген мына қоғамды түсіну қиын-ау.