Әдебиет • Кеше

Жақсыдан ғапыл қалмайық

Философия тарихынан біз адамға арқау болатын даналықтың, түсініктің, ғылыми және күнделікті танымның, қайшылыққа толы өмір тәжірибесінің сан қилы үлгісін таба аламыз. Есті адамға философия, әсіресе философия тарихы, көркем әдебиет сияқты өмір оқулығы сияқты. Философия тарихында өлмес, өшпес, ешуақытта мәнін жоймас рухани қазына бар. Мен, міне, алпыс жылдай күн сайын, бір кезде Лев Толстой айтқандай, Сократпен, Конфуциймен, Монтеньмен, Руссомен, Кантпен, Гегельмен, өзінен өзі түсінікті, өзіміздің би-шешендермен, Абаймен, Шәкәріммен ақылдасып, тәлім алып келемін. Мен үшін бұдан артық қарым-қатынас жоқ сияқты. Мен философия тарихынан кандидаттық және докторлық диссертация қорғадым. Батыс, Шығыс, орыс, қазақ философиясының даму жолын қарастырған, Білім және Ғылым министрлігі жоғары оқу орындарына ұсынған, жер-жерде студенттер оқып жүрген 500 беттік «Философия тарихын» жаздым.

Әдебиет • Кеше

Қобызды тірілткен тұлға

Әйгілі қобызшы, ұлт өнерінің қайраткері Дәулет Мықтыбай (1904-1976) – қазақ музыка мәдениеті тарихына есімі алтын әріппен жазылатын тұлға. Ол – Қорқыт (VII-VIII ғасыр), Қетбұға (XII ғасыр), Қойлыбай (XVII-XVIII ғасыр) сынды қобызшылардан үзілмей жалғасып келе жатқан мың жылдық дәстүрді жаңғыртып, ұрпаққа жеткізген, осы музыка саласын ұлттық консерваторияда биік деңгейге көтерген біртуар.

Әдебиет • 25 Шілде, 2024

Құмнан қашып қайда барасың?

Әңгіме құм дегеннен шығады. Әйгілі жапон жазушысы Кобо Абэнің Ники Жумпэй атты 31 жастағы энтомолог кейіпкері сирек кездесетін жұмбақ жәндікті іздеп жүріп, теңіз жағалауындағы құм-шағылдардың қуысына қоныстанған бейтаныс ауылдан бір-ақ шығады.

Әдебиет • 25 Шілде, 2024

«Өнерде кісіліктен асқан мақсат жоқ»

Еліміз тәуелсіздік алған сонау 90-жылдардың бас кезінде әдебиетімізге бір топ талантты жас келді. Қоғамдық формацияның ауысуы алдында тұрған күрделі шақта «жыл келгендей жаңалық сезіндіріп» келген осы буынның ішінде жазушы, философ Дидар Амантай ерекше көзге түсті. Ұлттық көкжиекті әлемдікпен еркін ұластыра білген Дидар қаламынан классикалық формадан бөлек шығармалар дүниеге келді – жаңа бір танымдар, жаңа тіл, Мүсіреповше қисындар болсақ, «жаңа әуен» туды.

Әдебиет • 24 Шілде, 2024

Чеховтың хаты

Чехов – ой алыбы, ізгілік шырақшысы. Жазушының өмір жолы адамгершілікке, жақсылық нұрына толы. Әр шығармасынан адамға деген махаббат, жанашырлық есіп тұратын қалам­гердің ағасына жазған хаты бір төбе.

Әдебиет • 24 Шілде, 2024

«Түркі дүниесінің рухани мекенінде» туған тұғырлы туынды

Башқұрт тілінде «төрк» деген қастерлі сөз бар. Қазақшасы – түрік. Орысша сөз қолданыста «турок», «тюрк» болып кете береді. Түрік тілдерінде 160 миллионнан астам адам сөйлейтінін еске алсаң, көңіліңді қуаныш кернейді. Қазіргі заманда ғалымдар түріктердің бүкіл адамзаттық өркениеттің басы болғанын айтып жүр. Өкініші – Түріктердің бүгінгі ұрпағы тамырдан алыстап кетті. Көбісі түрік сөзінің ішкі мағынасын түсіне бермейді. Алыс-жақын түрік халқына өздерінің бағзы бір түріктің ұрпағы екенін ұғындырсам, Түркістан түбірге сайсаң Түрікстан екенін жетесіне жеткізсем деп жүрген бір азамат – біздің қазақ досымыз Құлбек Ергөбек.

Әдебиет • 20 Шілде, 2024

Пушкин Құранды жетік білген

Абай мен Пушкин... Біз екі халықтың рухани үндес ұлы тұлғаларын әрқашан қатар айтамыз. Оған себеп те көп. Өз ұлтының аспанынан әлдеқайда биікке ұшқан ақындардың ой деңгейі барша адамзатқа ортақ ғаламшарлық нүктеде түйіседі. Жырлары да, кейіпкерлері де туған топырағына байланбаған – еркін. Осы уақытқа дейін Пушкиннің талант құдіреті жайлы мың-сан мадақ сөз айтылған болар. Бірақ Аполлон Григорьевтен асырып айтқан ешкім жоқ: «Пушкин – біздің барымыз».

Әдебиет • 20 Шілде, 2024

Даланың дарабоз ақыны

«Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін, жоқ-барды, ертегіні термек үшін», деп Абай жырлағандай, Қазыбек ақын да ешқашан ермек үшін өлең жазып көрген емес. Бұған дәлел – терең сырға толған «Сыртолғау» атты жинаққа енген өлеңдердің бәрінің оқырманға айтар ойы бар. «Туғанда дүние есігін ашқан өлең» ер жете келе сырттағы сан-салалы оқиға ішке түсіп, адамды ойлантпай, тебірентпей қоймайды екен. Сондықтан да дарыны зор, арыны мол ақын өлең-патшаға ғана жүгінеді екен. Оның өлеңге жүгінудегі мақсаты не?

Әдебиет • 19 Шілде, 2024

Тарих қаһармандықтан ғана тұрмайды

Жошы – қазақтың ішіне түскен дерт. Жошы – қазақтың жолына біткен серт. Қалам-хат ұстаған қауым сол екі шектің шырғауынан шыға алмайды. Ал осы дұрыс па?