Оқырман үшін сүйікті жазушысының өміріндегі барлық дерек қызық. Автордың шығармашылығынан бөлек тағдыры, жеке өмірі, күн режімі, қызығушылығы, мінезі, әдеті, киім киісі – бәрі-бәрі. Сөз өнерінде жүрген қауымның ләззаты да, азабы да жазу дейміз. Сол жақсы жазу талант пен шеберлікке ғана байланысты екені шындық. Дегенмен ақын-жазушылардың күнделікті қоңыр тіршілігі, болмысы мен өмір сүру тәртібі қаламына әсер етпей қоймайтыны тағы анық.
Бесаспап
Жазушы жазудан басқа да өнер меңгеруі мүмкін. Таңғалмаңыз. Мәселен, 1985 жылы «Жалын» баспасы шығарған «Сөзстан» жинағында көптеген қаламгерге сауалнама сұрақтары қойылыпты. Сонда «Кенеттен қолыңыздан жазу келмей қалса, қандай кәсіптің құлағын ұстар едіңіз?» деген қызық сұраққа Қажығали Мұханбетқалиев: «Адам аяғы баспаған қалың тоғайлардың біріндегі жалғыз үй қорықшының көмекшісі болып кетер едім. Қорықшы болу – бала күннен бергі арманым» деген екен. Еріксіз еске түсіп отыр, дәл осы сауалға Лев Толстойдың әйгілі сөзі де жауап болайын деп тұр. «Етікші болсам да жаман етікші болмас едім» деп жазады Толстой ақсақал.
Ал Ақселеу Сейдімбек: «...онда менен жақсы дәрігер немесе музыкант шығуы мүмкін еді. Сондай-ақ қолөнермен айналыссам да талайдың көзін қуантар өнер туындыларын жасайтыныма күмәнданбас едім. Ал егер не қойшы, не жылқышы болғанда тамаша еңбек үлгісін көрсетер едім деп ойлаймын», депті. Кәдірбек Сегізбаевтың жауабы: «Өмірімде алғаш рет... пеш салып көргенім бар. Осыным қалай болар екен деген күдік мазалап тұрғанда көршім келіп, мұндай құрылысы күрделі пешті салу үшін арнайы маман шақыру керек еді деп одан әрі қобалжытып кетті. Қорқа-қорқа пеш те қаланып бітті, қорқа-қорқа от та жағылды. Біраздан соң қарасам, пешімнің буы бұрқырап, отты дүр-дүр тартады...» Молдахмет Қаназ болса: «Диплом алған заңды мамандығым – мұғалім. Ертерек қол үзгендіктен мұғалім ретінде қазірдің өзінде көнеріп қалдым. Мына бір беті әрмен болғыр жағдай келіп қалғандай болса, тіпті мұғалімдікке де жарамай қалатын шығармын. Сондықтан да жазушы деген атақтың беделін түсірмей бұйырған пенсиямды жеп, үйде жатып кітап оқырмын... Бұйыртса, бала жұбатармын, бау-бақшаға қарармын», дейді.
Иә, жазудан бөлек ерек қабілетімен танылған тұлғалар жетерлік. Шоқанның, Лев Толстойдың, Тарас Шевченконың, Пушкин мен Лермонтовтың, сондай-ақ Олжас Сүлейменов пен Әлібек Асқардың да қылқаламға үйірлігін жұрт біледі. Бексұлтан Нұржекеұлының қолдан жиһаз жасайтыны оқта-текте естеліктерде айтылып қалады. Одан бөлек, анекдотшы Таласбек Әсемқұловтың шебер аспаз екеніне де таңдай қақтық.
Айтпақшы, әлгіндей сауалнаманы біз де жүргізіп көрсек деген ой келді.
Ырымшыл ақын
Ахматованы өте ырымшыл деседі. Мысалы, ол Гумилевтің үйленуге алғашқы ұсынысы кезінде жағалаудағы екі дельфиннің денесін көрген соң бас тартқан. Яғни бұл жақсылық нышаны емес деп білген. Сондай-ақ оны бала кезінде көбісі біртүрлі санаған. Өйткені ол томаға-тұйық, жалғыз өзі теңізге шомылып, жалаң аяқ көше кезіп жүре береді екен.
* * *
Жалпы, әкесі Ахматованың ақындығын мойындамапты, тіпті пысқырып та қарамаған. Сондықтан қызына өз тегімен жарияланып, жұртқа масқара болмасын деп лақап атпен жазуын талап етеді.
Осылайша, Ахматова арғы әжесінің тегін алады. Ал ақынның шын аты-жөні – Анна Горенко.
Әрине, әкесі ол кезде Ахматованың кейін «әйелдерге сөйлеуді үйрететін» ғажап ақын боларын білмесе керек.
* * *
Италиялық суретші Амедео Модильяни Ахматованы алғашқы көргенде-ақ ғашық болыпты. Олар Парижде бір жыл араласып, кейін мүлде кездеспеген. Сол сезімдердің ізімен суретші ақынның 16 картинасын салған. Алайда ол туындыларды Ахматова сақтай алмады: біреуінен басқасының бәрі өртеніп кеткен.
* * *
Ақын көп уақыт бойы НКВД-ның бақылауында болған. Биографтардың айтуынша, оны жақын құрбысы, жазушы София Островская аңдыған. Ахматова бұл тосын оқиғадан, әрине, хабарсыз.
* * *
Ол тіл меңгеруге келгенде зерек болды. Бес жасында мұғалімнің балалармен сөйлескеніне қарап отырып, француз тілін үйреніпті.
* * *
Өмір бойы алғаш жазған өлеңдерінен ұялыпты. Бұрынғы баллада, жарияланған, тіпті қайта басылып шыққан атақты шығармаларын ол «бос қыздың кедей өлеңдері» деп атап, еске алғанды да ұнатпаған.
Бақытты Марк
Өз шығармаларын жазу машинасында терген алғашқы қаламгер – Марк Твен. Адамзат ақыл-ойының жемісі мен игілігін бірінші болып көру Твенге бұйырыпты. Әріптерді тықылдатып басып отырып қандай ғажап сезімде болды екен десеңізші.