Ұлттық экономика министрі апта басында өткен брифингте шетелден келетін құрылыс материалдары құнының өсуіне байланысты Қазақстандағы тұрғын үй бағасының өзгеруі мүмкін екенін айтты. Министрдің айтуынша, мемлекет әлеуметтік және несиелік тұрғын үйдің бағасын реттеуді жалғастырады, ал қалған тұрғын үй нарығы сұраныс пен ұсыныстың ықпалына ұшырайды. Цемент және арматура сияқты базалық құрылыс материалдарымен толық қамтамасыз еткенімізбен, ішкі әрлеу импортқа тәуелді болып қалады, бұл баға тәуекелін тудырады.
Құрылысқа қажетті тауарлардың 70 пайызын өз күшімізбен шығаратынымызды Өнеркәсіп және құрылыс министрі Қанат Шарлапаев та мәлімдеді. «Бірінші кезекте мемлекет әлеуметтік тұрғын үй бағасының тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдайды. Біз «Наурыз» және «Отау» бағдарламалары туралы, әкімдік нарықтан сатып алатын жалға берілетін тұрғын үйдің бағасы туралы айтып отырмыз. Бұл жерде, әрине, мемлекет бағаның жоғарғы шегін қатаң бақылайды. Біз өткен жылға қарағанда өзгерістер күтпейміз», деп атап өтті министр Қ.Шарлапаев.
Министр жеке тұрғын үй нарығында нарықтық тетіктер жұмыс істейтінін айтты. Алайда Үкімет құрылыс материалдарын өзіміз өндіру бағаның өсуін шектеуге мүмкіндік береді деп үміттеніп отыр. «Нарықтық әсер отандық материалдар есебінен шектелуі мүмкін. Тағы да бұл нарық, әрине ештеңені жоққа шығаруға болмайды. Нарықтың кейбір сегменттерінде өзгеріс болуы да мүмкін. Бұл жағдайда қандай да бір тікелей болжам жасау қиын» дейді Қ.Шарлапаев.
Кейінгі бірер аптада күзден бері ұйықтап жатқан нарық оянды. Доллардың қымбаттауына байланысты, құрылыс компаниялары тұрғын үй бағасын уақытша тоқтатып қойған сыңайлы. Геосаяси ахуал мен бюджет тапшылығынан баспана нарығына қатысты болжам да қырық құбылып тұр. 2022 жылға дейін баға тұрақты түрде өссе, 2023 жылдан бастап өзгермелі жағдайлармен, құбылмалыққа бейімделіп кетті. Статистикада жыл басынан бері жүргізілген құрылыс жұмыстарының 14,3%-ы тұрғын үйге тиесілі екені айтылады. Пайдалануға берілгендерінің қатары өткен жылмен салыстырғанда 6,2% өскен. Бірақ өсім бағаға әсер ете алмапты. Ұлттық статистика бюросының мәліметінде бір жылда жаңа тұрғын үй бағасы орта есеппен алғанда 2,3% артты. Өзімізде өндірілетін құрылыс тауарлары толық циклді емес. Импорт басым, оның ішінде Ресей үлесі шектен шығып кеткен. Бағаны тұрақтандыруға әсер ететін факторлар уақыт өткен сайын әлсіреп барады. Жыл сайын ел бюджетінің 20 пайызы құрылысқа жұмсалатынын, оның жарты бөлігі импортпен ілесіп, шетелге кетіп жатқаны жақында Парламентте ашық айтылды.
Құрылысшылар қауымдастығы төрағасы Виктор Микрюков апта басында Алматыда өткен жиында құрылыс шығынын қымбаттаған доллар құнымен қайта есептеуден басқа жол жоқ екенін айтты. Сарапшының пікірінше, көптеген құрылыс компаниясы доллардың қымбаттауына дайын емес. Әдетте, құрылыс компаниялары халықаралық келісімшарттар жасасқан кезде валюта бағамы күрт 10%-дан жоғары көтерілген жағдайда құнды қайта қарауға шешім қабылдайды. «Тек тәжірибелі компаниялар ғана тәуекелдерді хеджирлеумен айналысады. Бұлар көптен бері жұмыс істеп, дағдарыс құбылыстарымен бетпе-бет келген адамдар. Осылайша, құрылыс салушылардың көпшілігі мұндай күрт өзгерістерге дайын емес», деп санайды В.Микрюков.
Құрылысшылар қауымдастығы президентінің пікірінше, құрылыс нарығында жиі құбылу байқалады. Осыған ұқсас жағдай 2007–2008, 2014–2015 жылдары да болды. Сарапшы атап өткендей, сол кезде көптеген компания жабылып, құрылыс салушылар өз нысандарының құрылысын қаржыландыра алмай, алданған үлескерлердің саны көп болған. Қазір жағдай өзгерді.
Жылжымайтын мүлік нарығының сарапшысы Александр Пактың пікірінше, доллар бағамының жылжымайтын мүлік құнына әсер етуі уақытша жағдай. «Арада екі-үш ай өткенде баға бастапқы бағамына қайта оралады. Себебі сатып алу мәмілелері төмендейді, ал құрылыс компаниялары үшін пәтердің сатылып, айналымдағы қаржы капиталының көбейгені тиімді», дейді А.Пак.
Сарапшының айтуынша, қала сыртындағы жылжымайтын мүлік сегменті де ұйқыдан ояна бастаған. Мұндай құбылыс Астанада да байқалып отыр. Демек алдағы бірер жылда қала сыртынан жылжымайтын мүлікті сатып алу көлемі бүгінге қарағанда жоғары болады. Ұлттық статистика бюросының мәліметтеріне сәйкес, 2024 жылғы қазанда тұрғын үйді сатып алу-сатудың тіркелген мәмілелерінің саны 39 143 құрады, қыркүйекпен салыстырғанда олар 1%-ға азайды.
Ипотекалық нарыққта банк несиесінің мөлшерлемесі өспейді. Сарапшының айтуынша, олар көбінесе Ұлттық банктің негізгі мөлшерлемесіне тәуелді. Себебі нарықта құрылыс компаниялары тарапынан коммерциялық ұсыныстар пайда бола бастады.
Александр Пактың айтуынша, доллар бағамының құбылып тұрғанына қарамастан, қазір тұрғын үй нарығы тұрақты. Адамдардың зейнетақы қоры түгелдей дерлік сарқылды. Жеңілдікті несиелеуге басымдық беретін бағдарламалар сегментінде жаңалық жоқ. Яғни сатушылардың қосалқы нарықтағы пәтер бағасын көтеріп жіберуіне де себеп жоқ.
2024 жылдың екінші жартысы тұрғын үй нарығы 1,5 жылдық демалыстан кейін ұйқыдан оянғанын, сатып алушылардың да белсенділігі арта бастағанын жоғарыда айтып өттік. «Тұрғын үй несиелеріндегі коммерциялық ипотеканың үлесі 30-32%-дан 42% -ға дейін өсті. Демек нарық сауыға бастады. Алдағы уақытта кез келген құбылмалылықты нарықтың өзі реттейді деген болжам бар. Мұндай жағдайда биыл және келесі жылы бастапқы тұрғын үй бағасына доллар емес, инфляция әсер етеді», дейді А.Пак.
АЛМАТЫ