Қазақ спортының қара нары

...Анатөлі Құлназаровтың жастық шағы Риддер қаласында өтті. Әкесі Қожекен қазақ жастары арасында алғашқылардың бірі болып металлург мамандығын меңгерген. Кейіннен Анатөлі Ұлан ауданының Шымқора ауылына қоныс аударды. Көзге ыстық бұл елді мекенде мен де тұрдым. Бала кезімізде Айыртауда өткен сабантойда өзіміз сөз еткелі отырған кейіпкерлеріміз атпен жарысып, одан озып келгенін көзбен көргенде таңғалғанбыз. Содан болса керек әлі күнге Анатөлі ағаға деген құрмет пен ілтипат суи қойған жоқ. Мектепті бітірген соң жел­аяқ жігіт Өскемендегі педаго­гика институтының дене тәр­биесі факультетіне оқуға түсті. Фа­культет деканы А.Трунов­ талантты жастарды өз балаларынан кем көрмейтін абзал аға болатын. Ол Анатөлінің байрақты бәсекелерге баруына жағдай жасап отырды. Соның нәтижесі емес пе, талапты жас республикалық жарыстарда, «Буревестник» спорт қоғамының біріншіліктерінде сан мәрте топ жарды. Ол жоғары білім алған соң Алматыға берілген жолдамаға қарамай, Шымқора ауылындағы Жамбыл атындағы орта мектепке дене тәрбиесінен сабақ беретін ұстаз болып келді. Атағы жер жар­ған талантты спортшының кіш­кентай елді мекенге келуінде не себеп деп бас қатырғандар да табылмай қалған жоқ. Сөйтсек, қайсар жастың алға қойған мақ­саты бар екен. Ол кезде ауыл спортына көңіл бөліне бастаған. Тіпті кеңшарлар мен ұжымшарларда спорт нұс­қаушысы деген штат болып, бұл салаға жетекшілік еткен жастар ауылдағы дене тәрбиесінің көк­жиегін кеңейте бастаған. Анатөлі де Ұлан өңірін текке таңдамаған сыңайлы. Мектеп оқушыларын дене тәрбиесіне баулу, олардың психологиялық дамуын зерттеу, спортта жоғары көрсеткіштерге жету үшін не істеу керек деген сауал тіпті бала кездің өзінде жиі мазалайтын. Спортты ғылыммен байланыстырып, адам мүмкіндігінің шексіз екенін дәделдеу үшін ол көп ізденді, оқыды, тоқыды да. Ол туралы сәл кейінірек айтамыз. Туған ауылда екі жыл қызмет етті. Шымқораның балалары спортта біршама жетістіктерге жетті. Алға қойған мақсаты жү­зеге асқанша тыным таппайтын жас жігіт мектепте дене тәрбиесінен сабақ берген кезде спортты жетілдіру жөнінде ата-аналар кеңесін құрып, базаны жаңартты, Ұлан ауданындағы бұқаралық спорттың дамуына күш салды. Ауданда мектеп оқушылары арасындағы жарыс тұрақты өтіп тұрды. Болашақ ғылым докторының маңдай тері нәтижесін бере бастады. Мек­теп оқушылары облыстық, рес­публикалық жарыстарға тұрақты қатысып, жүлделі орындардан көрінді. Атап айтқанда, Серік Сағитов, Азамат Жақыпов, Қайыр­ғазы Баяқбаев, Алексей Зар­жицкий, Нұрлан Құрманбаев, Әкіраш Құдайбергенов, Достық Ысқақов сияқты шәкірттері спорт шебері атағын қорғап, байрақты бәсекелерде топ жарды. 1982 жылы Анатөлі Қоже­кен­ұлы Алматыдағы Қажымұқан атын­дағы республикалық жалпы білім беретін спорттық бағыттағы мек­теп-интернатқа директор болды. Бұл білім ұясынан ел намысын байрақты бәсекелерде абыроймен қорғаған чемпиондардың қанат қаққанын көпшілік жақсы біледі. Олимпиада чемпиондары гимнасшылар В.Люкин, В.Новиков, Олимпиадада алтыннан алқа таққан баскетболшылар В.Тихоненко, И.Герлиц кезінде аталмыш мектеп қабырғасында білім алып, спортта өшпес із қалдырған Қазақ елінің мақтаныштары. Дәулет Тұрлыхановтың өзі неге тұрады? Елін сүйген ер Дәулет Барселона мен Сеул Олимпиадаларының күміс және қола жүлдегері, әлем чемпионы, КСРО-ның жеті дүркін жеңімпазы емес пе?! Қажымұқан атындағы мектеп-интернаттан түлеп ұшқан сол Дәулет ағасы Анатөліні ұстазым деп құрмет тұтатынына 2006 жылы Италияның Турин қаласында өткен Қысқы Олимпия ойындары кезінде куә болғанбыз. Анатөлі Құлназаров осы мектепті басқарған кезде оның қабырғасынан отызға тарта Олим­пиада, әлем чемпиондары түлеп ұшты. Спорт саласына бейім­делген білім ордасының атағы алысқа жетті. Шетелдерден кел­ген талай саңлақтар спорт мектебінің табалдырығын ат­тап,тәжірибесімен қанықты. Осын­­да жетекшілік еткен жылда­ры Анатөлі Қожекенұлы спорт пен ғылымды тығыз байланыстыра білді. Бұдан кейін білімді де білікті маман сегіз жыл бойы еліміздегі спорт агенттігі бастығының орынбасары, бірінші орынбасары қызметін абыроймен атқарды. Спорт агенттігін және спорт комитетін басқарған жылдары Анатөлі Құлназаров басшы болып барған Қазақстан делегациясы төрт жазғы және қысқы Олимпиада ойындарында, төрт Азия, төрт Орталық Азия ойындарында тамаша жетістіктерге жетті. Мұның сыртында шеф-де-миссион орынбасары қызметінде ондаған байрақты бәсекелерде қол жеткен табыстары қаншама десеңізші. Бұдан кейін республика Премьер-Министрінің кеңесшісі қызметін атқарды. 2000 жылы әлемде тұңғыш рет Білім және ғылым министрлігі жанынан дене тәрбиесі жөніндегі ғылыми-практикалық орталық ашылып, оның бас директоры қызметіне Анатөлі Қожекенұлы тағайындалды. Сөйтіп, ұстаз, ғалым, қайраткер оның асыл мұраты – спортқа жастарды баулу, баулығанда да ғылым мен практиканы ұштастырып, биік белестерге көтеру мақсаты орындалды. Міне, содан бері 15 жыл өтті, ағамыз қазіргі кезде орталықта лаборатория меңгерушісі қызметін жалғастырып келеді. Мұның сыртында Анатөлі Құлназаров ұзақ жылдар республика Ұлттық Олимпиада комитетінің бірінші вице-президенті қызметін өткен жылдың соңына дейін атқарды. 2012 жылы Лондонда өткен ХХХ жазғы Олимпиада ойындары кезінде Анатөлі Құлназаровтың жан алысып, жан беріскен сайыстарда қазақ саңлақтарына жан­күйер әрі ақыл-кеңес беріп жүргеніне куә болдық. Анатөлі Қожекенұлымен бірге Сидней, Афина, Бейжің, Лондон, Сочи Олимпиадалары кезінде бірге болғанымызда, ол кісінің ақыл-кеңесіне спорт саласының басшыларын және спорт саңлақтарының ерекше құлақ түретінін аңғардық. Ал Қазақ елі 2011 жылы тұңғыш рет өткізген VII Қысқы Азия ойындарын ұйымдастырып, оны өткізу жөніндегі бас дирекцияны екі жыл басқарған, ыстық-суығына күйген, Қытай, Жапония, Корея сияқты алпауыт мемлекеттерді шаң қаптырып, командалық есепте 32 алтын, 21 күміс, 17 қола­мен көш бастаған Қазақстан коман­дасының жеңісінде Анатөлі Құлн­азаровтың толағай үлесі барын тағы бір еске салғымыз келеді. Жақында Қазақстан спортының өсіп-өркендеуіне жарты ғасыр ғұмырын арнаған, спортта сай­раған ізі жатқан, 70 деген еңселі биікке көтеріліп отырған Анатөлі Қожекенұлымен сұхбаттасудың сәті түсті. – Тәуелсіздікке ширек ғасыр толмақ. Осы уақытта Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бастаған Қазақ елі асқар асулардан асты. Экономикада да, спортта да алға басу бар. Оған күні кеше Лондон Олимпиадасында Қазақ елі ұл-қыздарының 7 алтын, барлығы 13 медаль алып, үздік деген 12 команда қатарына қосылуы дәлел. Демек, Рио-де-Жанейро Олимпиадасында да намысты қолдан бермеспіз. Ал жас ұрпақтың талантына жол ашу – борышымыз. Ғылым докторы, профессор, Қазақстанның еңбек сіңірген жаттықтырушысы М.Қошаев жетекшілік ететін орта­лықтың ғалымдары халық­аралық конферен­цияларда 300-ге тарта баяндамалар жасапты. Орта мектеп оқушыларына арналған дене тәрбиесі жайлы оқу­лықтар, басқа да кітаптар жарық көрген. Белгілі спорт журналисі Өмірзақ Жолымбетов екеуміз бірлесіп жазған «Қазақстан спор­ты энциклопедиясының анық­тамалығы» атты 1000 беттен тұ­ратын аса құнды еңбек жа­рық­қа шықты. Мемлекетіміз азды-көпті еңбегімді лайықты баға­лап, Қазақстанның еңбек сіңір­ген қайраткері, Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі атағын берді, «Халық­тар Достығы», «Достық» ордендері, Ұлттық Олимпиада коми­тетінің Алтын ордені, ондаған медальдарым бар, – дейді белгілі аға, «Дене тәрбиесінің жаршысы» атты оқулық журналының бас редакторы Анатөлі Құлназаров. Оңдасын Елубай, журналист. ӨСКЕМЕН.