Даудың Ливанға ауысу қаупі бар

Әупірім тәңірмен Сирияда уақытша бітімге қол жеткендей болса, қайшылықтың Ливанға ауысу қаупі төніп тұр. Бұл жерде Сирияда да қайшылықтың негізі сүнниттер мен шииттер арасындағы тартыста жатқанын ұмытпаған жөн. Ливанда бұл қайшылық бұрыннан етек алған. Жұрт назары негізінен Сирия­дағы жағдайға, онда уақытша бітім жасауға ауып, наурыздың 10-11-і күндері Каирде өткен Араб мемлекеттері лигасы ми­нистр­лерінің төтенше сессия­сының шешіміне айтарлықтай көңіл бөліне қойған жоқ. Онда бұдан бұрынырақ Парсы шыға­на­ғындағы мемлекеттер ұйымы ын­тымақтастығы кеңесінің (ПШМҰЫК) әскериленген ливан­дық шииттік «Хезболла» партия­сын террорлық ұйым санау жөнін­дегі шешімін Лигага мүше 22 ел­дің 20-сы қолдап, 2 ел қалыс қа­лып, қаулы қабылдаған еді. Бұл ше­шім сол аймақта үлкен дүрбелең тудырды. «Хезболланы» айыптаған, оны террорлық ұйым санаған елдердің бәрін атап жатпай-ақ, қалыс қалған екі елді атасақ та біраз жайды түсінуге болғандай. Олар – Ливан мен Ирак. Бұлардың өзі солай ата­ғанға қарсымыз деп дауыс көтере алмай, тек қалыс қалумен шек­телді. «Хезболлаға» ара түсу қиын-ақ. Осынау экстремистік партия, оның әскери қанаты «Әл-Хашш әл-Шаби» өзінің радикалдық әре­кеттерімен ерекшеленді. Ол Сирия президенті Башар Асадтың бірден-бір одақтасы болып табылады және шииттік Иранға арқа сүйейді. Алдымен басын ашып айтатын жай: бұл шиеленістің негізінде сүнниттік Сауд Арабиясы мен шиит­тік Иранның мүдделері жатыр. Бұрын Сауд Арабиясымен тығыз экономикалық қарым-қа­ты­наста болған Ливан екі оттың ортасында қалғандай. Қай жағына шықса да таяқтың бір ұшы бұларға тиеді. Бұрын Эр-Рияд жыл сайын Ливанға, оның армиясы мен ар­наулы қызметін нығайтуға 4 мил­­лиард доллар көмек беретін. Сон­дай-ақ, 300 мың ливандық Саудия­ға барып жұмыс істеп, еліне 5 мил­лиардтай қаржы алып қайтар еді. Со­дан айырылса, Ливанның күні қараң. Бұл үшін Бейрут «Хезболланы» құрбандыққа шала алмайды. Оған шамасы да келмейді. Иран мен Сирияға арқа сүйеген бұл пар­тияның мықты әскери қанаты барлығы өз алдына, олар парла­ментте де ықпалын жүргізеді. Сол ық­п­алдың салдарынан бұл ел біраз­дан бері президентсіз. Мұнда президентті парламент сайлайды. «Хезболла» өз мандаттарын пай­да­ланып, ұсынған кандидатты өткіз­бей тастайды. Содан да Бейрут олар­мен санаспай тұра алмайды. Сөйтіп, сырттағыларды былай қойғанда, Ливанның ішінің өзі сүнниттік және шииттік болып екіге жарылып отыр. Бейрут пен жаға­лауда сүнниттер көпшілік болса, Сирияға жақын жақта «Хезболланы» арқа сүйейтін шиит­тер басым. Сырт жақтан біреулер шырпы жақса, өрт лап еткелі тұр. Араб мемлекеттері лигасының «Хезболла» жөніндегі шешімі Ливанды еріксіз шииттік коалиция жағына шығарды. Алда не болады? Эр-Рияд бас­та­ған сүнниттік коалиция мен Теге­ранның жетегіндегі шииттік коали­ция тайталасса, қайсысы үстем боларын кім білген, ал екеуінің ортасында қалған Ливанға қиын соғары анық. Оның үстіне, бұл ел­дегі арабтардың 40 пайызы – христиан­дар. Оларға да оңай соқпайды.

Грузиндер сайлауға бара жатыр...

Президент Георгий Маргвелашвилидің ұсынысымен премьер-министр Георгий Квирикашвили елдегі парламент сайлауының күнін белгіледі. Ол үстіміздегі жылдың қазанында өтпек. Оған әлі алты айдай уақыт бар. Сайлау науқаны қазірдің өзінде басталып кетті десе де болғандай. Партиялар өз пікірлерін білдіріп жатыр, саясаткерлер өздеріне сая­си ұпай әкелетін мәлімдемелер де жасап тастады. Бұл елде қазір парламенттік жүйе үстем. Содан да саяси күштер сол парламенттегі орынға таласады. Сол үшін, халық­тың ықыласын өздеріне ауда­ру мақсатында кейде артық-ауыс пікірлер де айтылып қалады. Сайлау қайда өтпей жатыр дейміз ғой. Бірақ бұл сайлаудың грузиндер үшін маңызы бөлегірек. Өткен жолғы, яғни 2012 жылғы парламент сайлауында ел екіге жарылғандай болып, бұрынғы президент Михаил Саакашвилиге қарсы миллиардер Бидзина Иванишвили басқарған «Грузия арманы» коалициясы құрылып, оған алты партия бірікті. Коалиция жеңіске жетіп, билік тізгінін ұстаған Иванишвилидің дегені болып, тұтқалы қызметтің барлығын өзара бөліскен. Тіпті, премьер-ми­нистрлікті жас қайраткер Ираклий Гарибашвилиге, ал прези­дент­тікті ғалым Георгий Марг­вела­швилиге ұсынса да, нақты билік миллиардердің қолында болды. Енді сол коалицияға біріккен партиялар сайлауға жеке-жеке түспек. Демек, олардың ара­сын­да, бәлкім, лауазым бөлісу­де келіс­пеушілік болды ма екен, тіл табыспағаны анық. Сарап­шы­лардың пікірінше, мұндай жағ­дайда тартыс күшейеді. Бұрын жеңіліс тапқан Саакашвилидің Біріккен ұлттық қозғалыс партиясы енді еңсесін көтеріп, белсенді ай­қасқа шығатыны анық. Бірақ олар жеңіске жетеді деу де қиын. Сай­лауға жеке түскенмен, бұрын «Грузия арманы» коалициясына біріккен партиялар кейін үкімет құрарда қайта қосылуы әбден мүмкін. Грузиядағы саяси күштердің ерекшелігі – олар негізінен Батысқа бағыт ұстағандар және оған қарсылар болып бөлінеді. Соңғыларына Ресеймен байла­ныс­ты түзету бағытын­дағылар да қосылады. Жалпы, бұл ел­дегі саяси күштер Грузия мен Ресей арасындағы қарым-қаты­нас­қа айрықша мән беріп, өздері­нің сайлау науқаны кезіндегі жұ­мыс­тарында оны кеңінен пай­далан­бақ. Әсіресе, бұқара ха­лықтың патриоттық сезімін қоз­­дыратын антиресейлік рито­ри­ка етек алатыны қазірдің өзін­де аңғарылып отыр. Бұл бір пар­тияларға ұпай әкеледі. Жұртқа белгілі, Грузия мен Ресей арасындағы жағдай 2008 жылғы соғыстан кейін, Абхазия мен Оңтүстік Осетияның Грузиядан бөлініп шығуынан кейін жақсы емес. Екі жақтан да бір-біріне қат­қыл сөздер айтылады. Мына сайлау алдында ол күшейетін түрі бар. Грузия президенті Г.Маргве­лашвили мен қорғаныс министрі Тина Хидашвилидің пікірлері біреулерге ұнаса, екінші жақтың ашу-ызасын тудырды. Айталық, қорғаныс министрінің «өркениетті дүние Ресейдің қаупіне қарсы бірігуі тиіс» деген сөзіне Ресей СІМ-інің орынбасары Георгий Карасин: «Шыдамның да шегі бар», дегенді айтып жіберді. «Сонда, шыдамағанда, не істемексіңдер», деген дауыс Грузия­да жиі естілді. Оны айтқан­дар Мәскеумен бай­ланысты түзе­йік дегендерге қарсы дауыс беретіні анық. Сайлауға дейін әлі алты ай бар. Осы уақытта грузиндер бір-бірі­­мен біраз айтысатын сы­ңай­лы. Ел бірлігін, қоғам бірлі­гін ойлайтындар айтысудың, бөліну­дің не қажеті бар дейді. Екінші жақ сол айтыспен, күреспен шын­дық­қа жетеміз деп өрекпиді. Түсі­ністік кеткен жерде береке бола қоймайтыны және белгілі. Мамадияр ЖАҚЫП, журналист