Білім • 03 Мамыр, 2017

Кері байланыс кемелдендіреді

1078 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

​Болашақтың бүгіннен де нұр­лы болуына ықпал етіп, адамзат қо­ғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімде. Қай ел болсын, өсіп-өркендеуі, әлемде өзіндік ор­нын алуы сол мемлекеттің бі­лім­дегі жетістігіне байланысты еке­нін ел Президенті Н.Назарбаев жыл сайынғы халыққа Жол­дау­ында айтып келеді.

Кері байланыс кемелдендіреді

Білім бе­рудегі басты мақсат – жан-жақты дамыған, өмір сүруге бей­ім, өзіндік ой-толғамы бар, адам­гершілігі жоғары, бәсекеге қа­бі­летті жеке тұлға тәрбиелеу. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін оқушыға білім мазмұнын те­рең игертудің тиімді жолдарын із­дес­тіріп, шығармашылыққа же­те­лейтін қазіргі заман талабы­на сай ғылыми-әдістемелік бі­лім­мен қаруланған, шебер мұғалім дайындау қажет. Жа­ңа формация мұғалімі – оқыту технологиясының жүйе­сі­мен оқушыларды өмірге дағ­ды­лан­дыру бағытындағы әдіс-тә­сіл­дерді жетік меңгерген тұлға. Осы ба­ғытта педагог-кадрлардың бі­лік­т­ілігін арттырудың деңгейлік бағ­дарламалар бойынша курс­тан өтіп, оның бағдарламасы не­гі­зінде жеті модулді сабақта қа­лай ықпалдастырып пайдалану жол­дарын және оқушылармен ке­рі байланыс жүргізе отырып, са­бақтың өтілу барысына талдау ж­асауды үйрендік.

Кері байланыс оқушының оқы­ту үрдісі қалай өткені және қан­дай нәтижеге қол жет­кіз­ген­­д­ігі туралы ой-пікірін тыңдауға не­гізделеді. Кері байланыс са­бақ барысында оқушылардың өз бетімен орындайтын тап­сыр­­маларының соңында жүр­гі­зі­л­іп отыруы керек. Рефлексия мақ­сат­ы – еске түсіру, өзінің сабақ ба­рысындағы іс-әрекетіне баға беру, талдау және мәселелердің ше­шу жолдарын іздестіру. Мұ­ға­лім оқушының кез келген кері байланыс парағын оқи отырып, жұмысының сәтсіз шыққан тұсын және сәтті шыққан қа­да­мын, ендігі іс-әрекетін қа­лай жақсартуға болатынын ал­дын ала біледі. Сонымен қатар, ке­рі байланыс парағы арқылы оқу­шының үніне құлақ түріп, оқу мен оқытудағы кездесетін ке­дергілерді айқындап, келесі оқы­ту­ға бұдан да жақсырақ дайын­да­луы­на түрткі болады.

Сабақтағы кері байланыстың үш түрі бар. Бірінші – көңіл күй мен эмоциялық жағдайды анықтауға арналған кері байла­ныс. Көңіл күйді әртүрлі сурет­тер, смайликтер және бояу түс­те­рімен анықтау. Мысалы, «алма аға­шы» деп алайық. «Алма аға­шы» әдісінде оқушыларға са­бақ басында түрлі-түсті алма бе­рі­ле­ді. Сабақ соңында оны алма ағашы­на ілу керек. Жасыл түсті ал­ма мен бүгін бәрін жақсы орында­дым, сондықтан, көңіл күйім көтеріңкі, қызыл түсті алма мен тапсырманы орындай алмадым, көңіл күйім жоқ дегенді білдіреді. Ал «Бір сөзбен» әдісі ба­рысында оқушылар берілген сөз­дердің ішінен сабақтағы жағ­дайын сипаттайтын қуаныш, не­м­құрайлылық, шабыт, зерігу, сенім­сіздік, сенімділік, рахаттану, алаң­дау сияқты сөздерден үш сөз­ді таңдайды.

Екінші, сабақтағы іс-әрекетке қатысты кері байланыс. Мысалы, «Табыс сатысы» әдісінде кә­дім­гі сатының суреті беріледі. 1-ші баспалдағы Мен ... білемін, 2-ші баспалдағы Мен ... түсінемін, 3-ші баспалдағы Мен ... жасай аламын.

Үшінші, оқу материалының мазмұнына берілетін кері байланыс. «Бұрын мен білмеуші едім. Енді білемін» деген сияқты ой-пікірлерін білдіру болып табылады. Мысалы, «Плюс, Минус, Қызықты». «Плюс» – оң әсер еткен фактілері, алған білімдері жайлы жазады. «Минус» – қолымнан келмей жатыр немесе түсініксіз болып тұр деген ойларын жазады.

«Қызықты» дегенде бағанға өздеріне қызықты болған жайтты немесе көбірек білгісі келетін дүниені жазады.

«Аяқталмаған сөйлемдер» әдісінде:

Мен бүгін білдім...

Мен бүгін сезіндім...

Мен келесі сабақта біл­гім ке­леді ... – деген сөй­ле­мдерді ая­қ­тайды.

Кері байланысты жасағанда мына жайттарды есте ұста­ған жөн. Жұмысымызды жақ­сар­тудың ең тиімді нысаны ретін­­де сабырлылық таныту, су­бъ­ек­­тивті болатынын ескеру, жа­салған істі бағалау емес, не жа­салу керектігін көрсету. Со­ны­мен бірге, кері байланыс оқу­мен оқы­тудың қалай жүріп жат­қан­ды­ғын, оның сапасын анық­тау­ға мүмкіндік береді.

Кері байланыстың тиімділігі – оқушыны өз-өзіне есеп беруге баулиды; оқушының қажеттілігін біле аламыз; оқушының өзіндік көз­­қарасы қалыптасады; бі­лім беру барысының сапасын жақ­сартуға болады және оқу­шы­ның сыни көзқарасы қа­лып­та­сады, өз-өзіне баға бере алады.

Мұғалімдер үшін тиімді жа­ғы: оқытудағы кемшін тұстарын анық­тайды; келесі сабақтың жос­­п­арына өзгерістер енгізуге, тү­­зетуге, яғни оқытудың тиім­ді әдіс-тәсілдерін таңдауға мү­м­кін­дік және уақытты үнемді пай­да­лануға мүмкіндіктер береді.

Сондықтан да кері бай­ланыстың тиімділігі арқылы оқы­ту мен оқу сапасын жақсартуға бо­ла­ды деп ойлаймын.


Туйғунай ЮЛДАШЕВА,

№10 «Қарабұлақ» жалпы орта мектебі 

биология пәнінің мұғалімі

Оңтүстік Қазақстан облысы, Сайрам ауданы