2007

Егеменді еліміздің тарихында 2007 алтын әріппен жазылып қалған жыл. Мағыналы, маз­мұн­ды жыл болды. Әрине, 1991 жылдан бастап бүгінгі мерейлі 2011 жылға дейінгі жиырма жылдың қай-қайсысын жекелеп алсақ, әрқай­сы­сының өз салмағы, өз өлшемі, мән-мағынасы бар. Жеңіл жылдар болған жоқ. Тәуелсіздіктің әр жылының осалы болмағанын біздің ұрпақ жақсы біледі. Қауіп-қатерлі жылдарды басымыздан өт­керіп, бүгінгі күнге жетіп, Қазақ елі атанып отыр­мыз. 2007 жылы біз шын мәніндегі Қазақ еліне айналдық. Қазақ менталитетіне жақын ұғым «ел» дегеннің мазмұны кеңес заманда қа­лыптасқан, «қоғам» дегенге жақын келеді. Ел деген – қоғам болу деген сөз. Ескі кеңестік қоғамды қиратқан соң, қоғам құра алмай, бұрын естіп, көріп білмеген қиыншылықтарға түскен қазақ халқы 2007 жылы өзінің жаңа тұрпатты қоғам болғанын анық көрсетті. Енді осы мәсе­леге қысқаша тоқталайық. *** Жыл Президенттің 28 ақпандағы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» деген Қазақстан хал­қына Жолдауынан басталды десек те болғандай. Бұл – тарихи құжат. Дәп осы күні Елбасының аузынан Жолдауды естіп, ертеңінде мәтінін оқып түйген ой-пікірлерімді Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті философия және саясаттану факультетінің ұжымына талқыға ұсын­дым. Мұнда, әсіресе, алғашқы қолданылған «Жа­ңа әлем», «Жаңа Қазақстан» деген ұғымдарға баса назар аудардық. Әлем несімен, Қазақстан несімен жаңа? Бұл – дүниетанымдық сауалдар. Кейін байқасақ, 2007 әлемдік қаржы дағдарысының басталу жылы болғалы тұр екен. Алмағайып заман­дардың талайын басынан өткерген біздің ұрпаққа тағы да бір сын сағаты тақау келген мезгілде, әлемнің жаңалығы оның тұрақсыз­ды­ғын­да, өзгер­мелілігінде екендігі айқындалды. Өз­ге­ріс тасқын сияқты бір толастар емес, тасқын болған соң, оған тосқын керек. Ол үшін тас­қынның арналарын білу қажет. Олар үшеу, біріншіден, әлеуметтік арна, ол ел ішіндегі бай мен кедейлер арасындағы ал­шақ­тық, оны ескермесек, қоғам өмірінде әлеумет­тік катаклизмдарға өріс ашылмақ, сонымен бірге, бай елдер мен кедей елдер арасындағы әлеуметтік сәйкессіздік әрқилы саясатқа азық. Демек, ел ішіндегі тұрақ­тылық үшін әлеуметтік келісім керек, ол біздің елде бар. Ал, бай мен кедей елдер ара­сындағы мәселе шешімі тым ауыр. Бұл – әлемдік денгейдегі мәселе! Екіншіден, этносар­а­лық арна. Жер шарының әр жерінде этносаралық кикілжің, жанжалдар кейде қанды қырғындарға бастап апарып, халықтардың ауыр тағдырына айналуда, оған мысалдар көп. Этносаралық келісім, құдай­ға шүкір, Қазақ елінде бар. Үшіншіден, дін­ара­лық арна, ол да қантөгістерге апаруда, бұған бұ­рыңғы Югославия деп аталған мемлекеттің төңі­ре­гіндегі оқиғаларды айтсақ та жеткілікті. Әлеу­меттік, этносаралық жанжалдарға діни төз­беу­шілік қосылып, Югославияның тас-талқа­ны шықты. Тағы да тәубе дейміз. Дінаралық келісім елімізде бар, сонымен бірге, бұл салаға жаңа әлемдік тәртіппен енген мәселелер де жеткілікті. Жолдауда айтылған жаңа әлемде жоғарыда аталған үш арнаның ізгілікке бастайтын шешімдері табылмай-ақ отырғаны. Енді олардың үстіне мәселелерді ауырлатып әлемдік қаржы дағда­ры­сы күшіне ене бастады. Иә, бұл бұрынғы емес, жаңа әлем, сондықтан жаңа әлем жағдайында жаңаша өмір сүру формуласын табу керек. Ол осал шаруа емес. Алайда, қиындықтан қорқып өмір сүруге болмайды. Нақтылы шешім, ізденіс, қайрат қажет. Осы құжатқа бүгінгі уақыт биігінен көз салсақ, Елбасының көрегендігіне таңқаласың. Жолдау жыл басында ақпан айының соңында жа­сал­ды, ал тамыз айынан әлемдік қаржы дағда­ры­сы ду етіп басталып кетті. Бірақ, елімізде айтар­лықтай әбігер, қобалжулар болған жоқ, себебі, дағдарысты дөп көре білген Елбасы елдің стра­тегиялық бағытын нақтылы анықтап берген еді. Алғашқы он жылдыққа арналған елдің эконо­ми­калық-әлеуметтік мазмұны әлемдік қаржы дағда­рысынан аз шығындармен шығуға мүмкіндік берді. Әсіресе, Қазақстанның бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына өтуі туралы жолдаудағы идея, шын мәніндегі жаңа Қазақстанның мазмұнын ашпақ. Бәсекеге қабілеттілік деген – тек нарық­тық идея емес, ол рухани серпіліс идеясы, жа­ңару, жаңғыру, ренессанстық идея болатын. Жолдауда Елбасы осы мәселелер туралы былай деді: «1997 жылы сіздер мен ұсынған Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуының Стратегиясын қолдадыңыздар, онда біздің қоғамымыздың кемел келешегі мен мемлекетіміздің ұлық мұраты баяндалғаны мәлім...» Елбасы Жолдауда мемлекеттің ішкі және сыртқы саясаты өрісіндегі өзекті алты басымдық бойынша отыз бағытты саралап берді. Бұл келелі мәселелерді жүзеге асыруды Елбасы Премьер-Министр Кәрім Мәсімов бастаған жаңа Үкіметке жүктеді. Үкіметтің ауысуы да табиғи жағдай еді. Елбасы әр Үкіметке өзіне тиісті жүктеме қойып, ол орындалған соң жаңа келесі Үкімет алдына тың мәселелер жүйесін қоюмен келеді. Осы жолы да солай болды. Мәселе, Үкіметтің кемшілігінде емес, оның алдына қойылатын стратегия­лық міндеттерге қатысты болатын. Президент Жар­лы­ғымен Аслан Мусин Премьер-Министр­дің орын­басары – Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі етіп тағайындалды. Осы жылғы жаңа­лық деуге болатын жағдай Үкіметтің жаңа құра­мын анықтауда бұл мемлекеттік ма­ңыз­ды іске «Нұр Отан» халықтық-демокра­тия­лық партиясы басшылығына және оның Парламенттегі фрак­ция­лық кеңесіне жүктелді. Жолдаудағы идеялар, негізгі бағыттар басы­лым беттерінде жан-жақты насихатталып талқы­ға түсе бастады. Осы орайда Елбасының сәуір және мамыр айларында өзінің Жолдауына қатыс­ты бірнеше маңызды шаралар өткізгенін айтқан жөн, әсіресе, «Қазақстанның бірлескен отыз көшбас­шы­сы» бағдарламасы ел экономикасын модернизациялауда шешуші мәнге ие болды. Осы мақсат­қа орай Елбасы Үкімет пен бизнес құрылым­дарының бірге атқаратын тиімді жұ­мыс­тарын нақтылай келе, Қазақстанның бәсе­ке­ге қабілетті елу елдің қатарына өтуін міндет етіп қойды. Бәсекеге қабілеттілік – мемлекеттің өміршеңдігі деген мағына беретін түсінік. Бәсекеге қабілетті тек құрылымдар, холдингтер, басқа да даму институттары ғана емес, бәсекеге қабілеттілік әр кәсіпкердің іс-қимылынан айқын­далмақ. Бәсекеге қабілетсіздік өнімнің сапасын мүлдем төменде­те­тін жағдай екені, сонау кеңес­тік кезеңнен белгілі жәйт. Бәсекеге қабілеттілік тек ынта емес, ол жаңа технологияны меңгеріп, онымен жұмыс істеп, сапалы өнім, яғни тауар өндіре білу. Бәсекеге қабілеттілік үшін іскерлік қажет. Ол өздігінен аспаннан түсетін жағдай емес, ол халыққа білім беру ісімен табиғи үндес­тікте. Бізге бәсекеге қабі­летті білімдер жүйесі керек. Бұл білім беру жүйесін жаңа деңгейге көтеру ісі екенін Елбасы Жолдауда нақтылап айтты. Жолдауда әлеуметтік мәселелер, әсіресе, бюджет саласындағы қызметкерлерге, зейнеткерлерге, студент шәкіртақысына үстемелер қосу мәселесі нақты шешімін тапты. *** 2007 жыл өзінің саяси қуатымен тарихқа енді. Ол осы жылы Конс­титуцияға енгізілген түзету­лерден айқын көрінді. Елбасы 16 мамырда Парламент палата­ларының бірлескен мәжілісінде былай дегені есімде: «Бүгін – қазақстандық демокра­тия­ның тарихи күні. Конс­ти­ту­цияға өз­герістер мен то­лық­тыру­лар енгізу туралы заң сіздердің ал­дарыңызда. Бұл құжат – саяси реформалардың жалпы­ұлттық бағ­дарламасын жүзеге асыру бо­йынша атқарылған кең к­ө­лемді жұмыстардың, елі­міздің құқық­тық кеңістігіндегі терең өзгеріс­тер­дің қи­сынды қорытын­дысы. Мен, респуб­ликамыз пре­зиденттік болып қала тұра, Пар­ламенттің өкі­леттілігі айтарлықтай кеңейгенін діттейтін конс­ти­ту­циялық өзгерістер жолымен жүруді ұсына­мын. Бұл біздің республи­каның президенттіктен президенттік-парламенттік үлгіге көшкенін білдіреді». Президент неге мұндай қадамға барды, себебі, Қазақ мемлекеті, Қазақ елі толыса келе, енді көптеген істерді қоғам иығына артуға болады деген тұжырымға келді. Бұл – батыл әрі дер кезіндегі шешім. Сөйтіп, қоғам өзін өзі басқаруға кө­ше бастағанда, әрине, саяси партиялардың рөлі ту­ралы сөз болуы қажет еді. Сонымен, қо­ғам және партия деген жаңа саяси тіркес тұрақты мәнге ие болды. Бұл Қазақ еліндегі басталған жаңа мағы­надағы саяси модернизация болатын. Сондықтан, бұл жыл еліміз үшін саяси бетбұрыс жылы болды дейміз. Президентіміз тәуелсіздік жолына түскен уақыттан стратегиялық дұрыс бағытта болды, оның ең алдымен – экономика, содан кейін саясат деген доктринасы халқымызды қиын-қыс­тау­дан алып шыққан кемел саясат болғанына бүгін де көзіміз анық жетіп отыр. Бұл доктринаны кезінде түсінбегендер де жеткілікті болды, бірден саяси модернизация керек дегендер де табылды. Сая­саттағы асығыстық – елді жарға жығу. Президент айтқанынан бұлжымай, экономика мәселе­сі­мен айналыса берді, меншік иелері пайда болды, мемлекет экономиканы тікелей басқарудан оған мүм­кіндіктер жасау саясатымен айналысты, шаруа­мен еркін шұғылдана бастаған ерікті меншік иелері халық бойындағы тұмшаланып келген қуатты шығарып, әр адамның өзінше өмір сүру қабілетін және өз мүмкіндіктеріне деген сенімін қалыптас­тыра бастады. Оң істер нәтиже берді, халық тұрмысы жақсара бастады. Бәсеке түсінігі орна­ды, алғашқы кезде байқалған тағылықтар жойы­лып, адамдар еңбек етіп, өнім шығарудан қор­қып-үрікпейтін халге жетті. Жеке меншік конс­ти­ту­циясы заңды түрде қорғаныс тапты. Енді эконо­ми­кадан саяси модернизацияға көшу мүм­кін­дігі туды, осы жағдайды біліп, оны іске асыру мақ­сатында Нұрсұлтан Әбішұлы Парламентке 18 мамырда «Қазақстан Республикасы Консти­ту­ция­сына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын ұсынды, оны депутаттар талқылап, қабылдады, ол заңды 21 мамырда Президент ма­құлдап, қол қойып бекітті. Сөйтіп, қоғам өмірінде жаңа кезең басталды. Бұл заңда Президент, Парламент, Үкімет, жергілікті басқару органдары, мәслихат және партия туралы жаңа толықтырулар жасалды. Бұл мәселелер қоғамда айтылып, талқыланып, талас-пікірлер туындап жүр еді, енді құқықтық негізге ие болды. Бұл қоғам өміріндегі айшықты бет­бұрыс болды. Бұл заманның өскелең талабына сай саяси модернизация еді. Осы жерде баса айтатын мәселе – Конституцияға енгізілген түзе­ту­лер мен толықтырулар мәнісінің тікелей қоғам ісіне қатыстылығы. Қоғам ісі Ел, Халық деген түсініктермен нақ­тыланады. Қоғамның қуаты халықта, қоғам болу да оңай шаруа емес, мемлекеті болып, бірақ қоғамы қалыптаспаған да елдер бар. Қоғам қоғам болуы үшін оның елдік санасы болуы табиғи жағдай. Елдік сана қоғамның бірлік қуатының өлшемі. Осындай мемлекеттің субстанциясы, яғни қоғамға қатысты Президентіміз батыл саяси қадамдар жасап, өзінің келесі реформаторлық кемеңгерлігін танытты. Қоғам мен мемлекеттің түйісетін саяси алаңы – Парламент. Осы өткелі отырған Парламент сайлауының жетекшісі пар­тия­лар болуын анықтап белгілеу – сананы нығай­татын аса қуатты саяси шешім. Ең алдымен айтарым, пропорционалды пар­тия­лық сайлау жүйесі Қазақстан халқының, әсі­ресе, қазақ халқының азаматтық санасын саяси деңгейде кемелдендіретін мүмкіндік. Енді осы мүмкіндікті ғылыми, өркениетті негізде жүргізу міндеті тұр. Бұл жерде партиялық даң­ғазалықты түп-тамырларымен жою керек, себебі, ол ел есіне өткен коммунистік партия тәсілдерін, айла-шарғыларын түсіреді. Бүгінгі таңдағы еліміздегі қуатты партия «Нұр Отан», оған ешкімнің таласы жоқ деуге де болады. Оған коммунистік партияның үш қай­наса сорпасы қосыл­мақ емес, себебі, ол – Тәуелсіз Қазақ­стан­ның өз бол­мыс, та­биғаты қажетт­і­ліктен тудырған партия, оның мүше­лері азат елдің аза­мат­тары. Мақсат – Қазақ­стан Рес­пуб­ли­ка­сы деп аталатын мемлекетті одан әрі ны­ғайту, қоғамдық істерді саяси дең­гейде жетілдіру. Мақ­сат – айқын, ниет – таза, жол – анық, ендігі жерде пар­тия­ның елге деген ықы­ласының мөлдірлігі. *** Заман талабына сай қос палаталы Парламентке тиісті өзгерістер енгізілді. Парламенттің өкі­леттігі кеңейді. Сенаттың және Мәжілістің депутаттар саны артты. Мәжілісте 77 депутат болса, енді олардың саны 107-ге жетті. Сенаттағы 39 депутат 47 депутатқа ұлғайтылды. Аудан, қала және облыс әкімдері мәслихаттар келісімімен сайланатын болды. Бұл – конс­титуциялық өзгерістер әкелген жаңалық. Осы­ның бәрі жергілікті басқару ісін іскерлік негізінде ұйымдастырып, жауапкершілікті күшейтудің мүм­кіндігі. Жергілікті мәслихаттардың әкімдік­пен үйле­сімді шешімдерге келуіне жол ашылды десек те болғандай еді. 2007 жылы Сенаттың парламентаралық бай­ла­ныстары өріс алды. Сенаторлар ТМД, ЕурАзЭҚ, ЕҚЫҰ, Еуропа Кеңесі, НАТО-ның Парламенттік Ассамблеясы, Еуропалық Парламент, Парла­мент­аралық одақ, Ислам конференциясы ұйымы Парламент одағының жұмыстарына қатысты. ТМД, Еуропа және Азия елдерімен парламен­т­ара­лық ын­тымақтастық жалғасты. Сенат басшы­лығы мен депутаттар 200-ден астам әртүрлі шараларға қа­тысып, Қазақстанға ресми және жұмыс бабын­да­ғы сапармен келген парламенттік 30 делега­ция­ны қабылдады. Сенат Төрағасы Қытай, Түркия, Хорватия, Моңғолия, Италия секілді елдердің мем­лекет және үкімет басшы­лары­мен, түрлі халық­ара­лық ұйымдардың жетекшілерімен және еліміз­дің шетелдік әріптестерінің үкімет мүшелерімен кездесті. Осы жылы әлемнің 32 елімен және 13 парламентаралық құрылым­дарымен ынтымақтас­тық топтары құрылып игілікті істер атқаруға мүмкіндіктер жасалды. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Астанада Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізу туралы бастамасын одан әрі ілгерілету жөніндегі шаралар Сенат қызметінде ерекше орын алды. Бұл мақсатта 18-19 қыркүйекте Астанада Әлемдік және дәстүрлі діндер лидер­лері­нің съезі Хатшылығының алтыншы отырысы болды. Осы тұста айта кететін мәселе, өткен жылдан бастап бәсекеге қабілеттілік рейтингін белгілеуде Дүниежүзілік экономикалық форумның жаңа әдістемесі қалыптасты. Ол маңызды үш құрам­дас бөліктен тұрады. Бірінші – экономиканың жағ­дайы және макроэкономикалық көрсеткіш. Екінші – қоғамдық институттар. Үшінші – ха­лықтың инновацияға бейімділігі. 2006 жылы Қазақстан 56-шы орын алды. Келер жылы 61-ші орын. Егер макроэкономикада бізде жақсару бар болса (соңғы рет біз тіпті 10-шы орында болдық), екінші және үшінші бағыт­тар бойынша Қазақстан қажетті көрсеткіштерден жүздеген индикаторлар бойынша алыс жатыр. Рас, 50 елдің қатарына ену туралы өршіл мақ­саттарымызды мәлімдедік, бірақ, бұл жерде әнгіменің не туралы екенін және оның не үшін керек екенін жүйелі түрде түсіну қажет. Ең маңыз­дысы, бізде нақтылы мақсат және өзіміз ұмтылуға тиіс айқын да нақтылы көрсеткіштер бар. Шынында да, әңгіме біздің рейтингімізге әсер етуге тиіс қоғамымыздағы кішкене ғана өзге­рістер мен жақсарулар туралы болып отыр. Егер өткен жылға қарағанда белгілі бір орынды жоғалт­қанымыз туралы айтар болсақ, мұндағы себеп бізде, яғни біздегі жағдайдың нашарла­ғанын­да емес, өзге елдердің соңғы жылда жақ­сара түскенінде бұл үрдіс үнемі осылай бола бермек. Бәсекеге қабілеттілік жарыс алаңы. Сон­дықтан басты міндет – босаңсуға жол бермей, барлық көрсеткіштер бойынша бірінші ондыққа жақындай түсу. Астанадағы Бейбітшілік және келісім са­райын­­да Тәуелсіздіктің 16 жылдығына ар­нал­ған салтанатты жиналыс болып, онда Елбасы Нұр­сұлтан Назарбаев сөз сөйледі. «Адам өмірі кате­гориясында 16 жыл – бұл кәмелетке толу жә­не азаматтың паспорт алатын уақыты. Бүгін біз Қа­зақстан өзінің 16 жылдық тәуелсіз дамуын­да әлем­дік қоғамдастықтың толық құқылы, жауапкершілікті және құрметті азаматы ретінде қалып­тасты деп сеніммен және мақтанышпен айта аламыз. Біздің еліміз осынау есею жылдары ішінде кездескен көптеген сынақтарға лайықты шы­дам­дылық көрсете білді. Одақ ыдырағаннан кейін Қазақстанға тиген басты мұра ауқымы жағынан біз көріп білмеген жүйелі дағдарыс болды. Біздің еншімізге бәсе­кеге қабілетсіз экономика, басқарудың ескілікті жүйесі және қол-аяғы құрсаулы мемлекеттік аппарат тиді. Бұл біз бастан өткерген алғашқы ең ауыр да созылмалы дағдарыс болды. Сол кезде бізге қиын­шылықтарға төтеп беріп қана қоймай, соны­мен бірге, макроэкономикалық тұрақтылық­ты қамта­ма­сыз етіп, ұзақ мерзімді стратегиялық мақсаттар құру үшін негіз қалауға жағдай жаса­ған бет­бұрыстық сипаттағы реформаларды жүр­гізудің сә­ті түсті. Екі сынақты бастан өткер­ген біздің эконо­микамыз бүгінде АҚШ-тың ипоте­ка­лық секто­рын­дағы қиыншылықтар салдарынан бүкіл әлемге тараған жаңа дағдарыстың ықпалын сезінуде». Иә, дағдарыс басталып кетіпті, бірақ оған елімізде даярлық бар еді, ол – алтын-валюта резерві мен Ұлттық қор қаржысын қоса есептегенде 40 миллиард долларға жақындаған ақша. Кезінде кейбір сарапшылар Ұлттық қорды Қазақстан хал­қы­на үлестіріп беруді ұсынып, өздеріне ұпай жи­науды көксегендердің ыңғайына кеткенде әлемдік қаржы дағдарысына қарсы тұруға қандай қауқар болмақ еді. Осы жылы ішкі жинақ өнімі жан басына шаққанда 7 мың доллардан асып тү­се­тін болады. 1997 жылдан бергі кезеңде еңбек­ақының ең төменгі өл­шемі 4,5 еседен астамға өсті, орташа айлық номи­нал­ды еңбекақы 8,5 мың теңгеден 50 мың 800 тең­геге дейін алты есеге жуық артты. 2002 жылдан бюджет қызмет­кер­лерінің жалақысы 2,5 еседен астамға артты. Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақының орташа көлемі 1998 жылдан бері 3 есеге жуық өсті. Бүгінде 630 мыңдай адам мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алады. Олар – мүгедектер немесе асы­рау­шысынан айырылған­дар. Зейнетақы көле­мі 1998 жылдан бері 4,3 есе, ал зейнетақы төлем­дерінің орташа көлемі 3,3 есе көбейді. 1,6 миллионнан астам адам мемлекеттік зейнетақыны республика бюджетінен алады. 2012 жылға қарай зейнетақының орташа көлемі тағы да 2,5 есеге ұлғайтылатын болады. Та­быстары өмір сүру себетінен төмен тұрғындардың үлес салмағы 3,6 есеге азаяды. Тәуелсіздіктің алғаш­қы жыл­дары­­нан бері мемлекеттің қолдауымен тұ­рақ­ты тұру үшін елімізге шамамен 650 мыңдай отанда­сымыз оралды. Өздігінше көшіп келушілерді есеп­тегенде бұл көрсеткіш миллион адамнан аса­ды. Маңызды істің бірі – жұртшылықты еңбекпен қамту­ды жетілдіру саясаты. Жыл сайын елімізде шамамен 230 мың жұмыс орны ашылуда. Бұ­рын­ғыдай жастарды шет елдерге оқуға жіберіп қан­а қоймай, елімізде «Жаңа университет» ашу ісі жолға қойыл­ды. Жылдың басты жаңалығы, деді Елбасы сөзінде, ол 2010 жылы Қазақстанға Е­у­ро­падағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жө­ніндегі ұйымға төрағалық ету мүмкіндігін бер­ген 56 мемлекеттің шешіміне айрықша тоқта­ды. Бұл біздің ғана жеңісіміз емес, Қазақстан – ЕҚЫҰ-ға төрағалық ететін бірінші ТМД елі, ол – бірінші түркі елі, ол – тарихи тұрғыда өркениетті ислам кеңістігінде жататын бірінші ел, ең соңында, ол – бірінші азиялық ел. Сондықтан, бұл біздің ортақ жеңісіміз, деп сөзін түйді Елбасы. *** Сөзсіз, 2007 жылдың дипломатиядағы ірі жеңісі – Президент атап айтқан Қазақстанның 2010 жылы Еуропадағы қауіпсіздік және ынты­мақтастық ұйы­мы­на төрағалық етуі жөніндегі шешімнің қабылдануы. Бұл – шын мәнінде Қазақ елінің абыройы. Әрине, бұл жеңіс ас­паннан түскен жоқ. Ол – Елбасының 16 жыл бойы жүйелі түрде жүргізіп келген мемлекеттің сыртқы және ішкі сая­сатының сапалы нәтижесі. Бұл ұйымның алғашқы мәжілісі, сонау кеңес заманында Хельсинкиде 1975 жылы болған, ол мәжіліс хақында кейінірек әлемдік басылым беттерінде неше түрлі мағынада ақпарат­тар тара­ты­лып жатты. Басында бұл ұйым тек ядро­лық қару-жараққа шектеу мәселесін ғана күн тәрті­біне қойған. Бүгінгі күні бұл ұйымның «3 кәрзең­ке­сі» бар. Бірінші кәрзең­ке – әскери-саяси өлшемге, яғни саяси қауіпсіздік пен қару-жараққа бақылау орнату, қақтығыс­тардың алдын алу; екінші кәр­зеңке – эконо­ми­калық-экологиялық өлшем, яғ­­ни эконо­ми­ка, ғылым, техника және қоршаған ор­таны қорғау; үшінші кәрзеңке – адамдық өл­шемге гумани­тар­лық және басқа салалардағы (ақпарат, мәдениет, білім), сондай-ақ адам құқы­ғы жөнін­дегі ын­тымақтастық мәселелері жатқызылды. *** Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 25 қыркүйекте Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблея­сының 62-ші сессиясында сөз сөйлеп, бейбітшілік пен қауіпсіздікті нығайтуға байланысты келелі мәселелерді талқыға сала былай деді: «Қазақ­стан халқы атомдық жарылыстар салдарының бүкіл қасіретін өз басынан өткерген. Семей ядролық полигонында 456 рет жарылыс жасал­ған. Сондық­тан, тәуелсіздік алғаннан кейінгі Қазақстанның бірінші тарихи шешімі Семей ядролық полигонын жабу болды. Соның ар­тынша әлемдегі қуаты бойынша 4-ші ядролық арсеналдан бас тарту және оның инфра­құ­ры­лымдарын жою жүзеге асты». Ядролық қаруды өз еркімен жойған тұңғыш ел – Қазақ елі, осы ізгілік саясатты жүзеге асыр­ған Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев. Тарих әзірге мұндай ізгілікті қарекетті білмейді. *** Президент ел тарихында алғаш рет 3 қыр­күйекте «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» деген тақырыпта Астанадағы Райымбек батыр атындағы №50 «Қазғарыш» мектеп-лицейінде ин­терактивті сабақ өткізді. Сабақ әнұранмен бас­талды. Елбасы дәрісінде: «Мен биылғы халыққа Жолдауымда 100 мектеп салуды міндеттеген едім. Сол 100 мектеп үш ауысымда білім алып жатқан оңтүстіктегі мектептерді ең бол­мағанда екі ауы­сымға түсіру мақсатында қолға алынуда. Астана­ның өзінде 3 жылдың ішінде 22 мектеп, биыл тағы 7 мектеп іске қосылады», – деді. Елбасы өткізген интерактивті сабақ өзге де мемлекет басшыларына үлгі, өнеге. *** Не айтсам да есіме Абай түсе береді, ол: «Көп шуылдақ не табар, билемесе бір кемел», дей келе, «Берекелі болса ел – жағасы жайлау ол бір көл, Берекесі кеткен ел – суы ашыған батпақ көл, Бе­рекеңді қашырма, ел тыныш болса, жақсы сол», – деген еді. Дәп бүгінгі күнге орай айтыл­ған сөздер деуге әбден болады. Елдің берекесін қа­шырмау үшін ел билейтін кемел жан керек, ол бізде, Құдай­ға шүкір, бар, оның есімін әрбір қазақстандық, қазақ мақтанышпен айта алады, ол – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев. Хакім Абай өткен ХІХ ғасыр­да осындай жағдайды былайша бейнелеп берген: «Единица – жақсысы, ерген елі бейне нөл, Единица кеткенде, не болады өңкей нөл». Ақын нөлді мағынасыз мәнде айтып отыр­ған жоқ, ол нөлдердің единицаның қасында тұр­ғанда қаптаған күш, қуат екенін айтқан. Абай түсінігінде единица деген тұлға, кемел жан. Ол – заманға иленбей, заманды билей алатын кемел басшы. 2007 жылы Елбасы 2000-нан аса құжатты қа­рап, қол қойған. Оның ішінде 127 заң, 274 жар­лық, 91 өкім, әр түрлі мәжілістердің 10 хатта­ма­сы, 1400-дей сараптамалық және ақпараттық-анық­та­малық құ­жат­тар, 150-ден аса азамат­тар­дың өті­ніш­тері. Мұның үстіне жыл ішіндегі шетелдік саяси, іскер орталықтардың халықаралық ұйым­дары өкілдері­мен кездесулерін қоса айту керек. Солар­дың ішінде ИКҰ Бас хатшысы Э.Ихсаноғлу, ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы Испания Сырт­қы істер министрі М.Моратинос, Америка Құрама Штаттарының конгрессмендері Э.Фалеомаваего мен К.Кэннон. Елбасының 2007 жылғы жұмыс кестесі көп­теген сыртқы саяси шараларға толы болды. Ол мемлекеттік, ресми және жұмыс сапарларымен Германияға, Украинаға, Түркіменстанға, Катарға, Египетке, Ресейге, Қырғызстанға, Тәжікстанға, Бразилияға, Түркияға, Иранға, Сирияға, Біріккен Араб Әмірліктеріне, Словакияға, Румынияға, Венгрияға барып қайтты. Қазақ еліне ресми және жұмыс сапарларымен ел басшылары: Грузиядан – М.Саакашвили, Поль­ша Республикасынан – Л.Качиньски, Ресей Федерация­сынан – В.Путин, Түркіменстаннан – Г.Берды­мұ­хамедов, Хорватия Республикасынан – С.Месич, Әзер­байжан Республикасынан – И.Алиев, Моң­ғо­лия­дан – Н.Энхбаяр, Біріккен Араб Әмірлік­терінен – шейх Халиф Бен Заид әл Нахаян, Түрік Респуб­ликасынан – А.Гүл, Испаниядан – Король Хуан Карлос І, Иордан Хашимит Корольдігінен – Абдалла ІІ бен Хусейн бен Талал, Қытай Халық Рес­пуб­­ликасынан – Төраға Ху Цзиньтао, Италия Рес­пуб­ли­касынан – Министрлер кеңесінің төрағасы Р.Проди. 2007 жылдың алғашқы ресми сапарын Ел­ба­сы Германиядан бастады. Президент Герма­ния­ның Федералды канцлері А.Меркельмен, бұрын­ғы президент Р.Фон Вайцзеккермен, бұрынғы канцлер Г.Шредермен, бұрынғы вице-канцлер Г-Д. Геншермен және елдің бизнес өкілдерімен сұхбаттасты. Президент қыркүйек айында Бразилия Федеративті Республикасына барды. Сапар бары­сын­да Қазақстан Республикасы мен Бразилия Федеративті Республикасы арасындағы өзара қарым-қатынастар мәселелері кеңінен сөз болып туризм, сауда, мәдениет туралы әріптестік екі жақты келісімдерге қол қойылды. Елбасы қазан айының басында Иран Ислам Республикасына ресми сапар шекті. Иран Президенті М.Ахмадинежадпен аясы ауқымды аймақ­тық проблемаларды талқылады. Қарашаның 7-9-ы күндері Елбасы Сирия Араб Республикасы мен Біріккен Араб Әмір­лік­теріне бар­ды. Сапар барысында Әбу Насыр Әл-Фараби жерленген Сириядағы тарихи-мәдени кешеннің іргесіне тас қалау рәсіміне қатысып, Бейбарыс сұлтан­ның кесенесін қайта жаңғырту жұмыстары­мен танысты. Осы екі нысан да тәуелсіз Қазақ­станның тарихында тұңғыш рет республиканың қаржылық жәрдемімен салы­натыны өз алдына бір мерей болатын. *** Әр жылдың өз болмысы, философиясы бар. 2007 Қазақ елі тарихының айтулы жылы болды. Болған іс, оқиғалар тарих еншісіне айналды. Бірақ сол жылы қызмет жасап, ғұмыр кешкен біздің сана-сезімімізде 2007 жыл өзінің ізгілік қуатын сақтап қала береді. Ғарифолла ЕСІМ, академик.