Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты халыққа арнаған жаңа Жолдауында осы жаңғыруды жүргізудің бес негізгі басымдығы ішінен бірінші басымдық ретінде экономиканың жеделдетілген технологиялық жаңғыртылуын атады. «Біз цифрлық технологияны қолдану арқылы құрылатын жаңа индустрияларды өркендетуге тиіспіз. Бұл – маңызды кешенді міндет», деді Президент. Иә, жаңғырту үдерістері қазіргі күні бүкіл әлем елдерінің алдындағы маңызды міндетке айналып отыр. Мұны әрбір ел өз мүмкіндігі мен деңгейіне сәйкес жүзеге асыруда. Жаңғырту үдерістері жоғары технологиялы өндірістерден бастап, көптеген қызмет көрсету салаларын қамтыды. Осының ішінде банктер көрсететін қызметтер де бар. Бірқатар сарапшылардың айтуы бойынша, қазіргі өмірдің жедел өзгерістері сондай ақпараттық технологиялардың күрт дамуы көп өтпей-ақ банктердің қызметтері барынша дамытылғанымен олардың өздері құрылым ретінде өмірде бола ма, жоқ әлде болмай ма деген сұрақты да біздің алдымызға тосуы мүмкін. Жан-жағымыздан керней бастаған өзгерістер әлемі қоғам ішінде көптеген жаңа идеяларды туындатуда. Мәселен, экономист Арман Байғанов Қазақстанда қолма-қол ақша айналымын толық жою жөнінде ұсыныс жасады. Бұл ұсыныс осыдан бір-екі күн бұрын Tengrinews.kz сайтында жарияланды. Сарапшының айтуынша, қазіргі күні қолма-қол ақша айналымында жүрген қаражатты қамтамасыз ету үшін жылына біздің ішкі жалпы өніміміздің 1 пайызындай шамада қаржы жұмсалады екен. Әрине, бұл аз қаржы емес. «Бұл шығындардың бәрі Монета сарайын, Банкнот сарайын, инкассациялық қызметті, күзет қызметін және банктердегі кассалық қызметтерді ұстап тұру және оларды қамтамасыз ету үшін жұмсалады. Міне, осы шығынның өзі еліміздің қорғаныс саласына кететін шығындармен шамалас», дейді экономист. Арман Байғанов бұл мәселеде велосипед ойлап тауып отырған жоқ. Ол өз ұсынысын қазіргі әлемдік тәжірибелерді негізге ала отырып білдірген. Мәселен, қазіргі күні Швецияда қаржы операцияларының 97 пайызы қолма-қол есеп айырысуларсыз жүзеге асырылады екен. Қолма-қол ақшадан бас тартуды ойластырып жатқан елдердің арасында Оңтүстік Корея да бар көрінеді. Мұнда операциялардың 2 пайызы ғана қолма-қол ақшамен жүргізіледі. Ал осы көрсеткіш АҚШ-та 7 пайызды, Еуроодақта 9 пайызды құрайды. Сарапшының айтуынша, қолма-қол ақшадан толық бас тартудың елімізге беретін пайдасы өте көп. Мұндай жағдай салық жинауды 100 пайыз жүзеге асыруға, сыбайлас жемқорлықты жоюға, жалған кәсіпкерлікті тамырымен құртуға мүмкіндік береді. «Өйткені, кез келген шенеунік параны қолма-қол ақшамен алатындығы айқын. Ал банктағы шот арқылы алған жағдайда оны анықтау құқық қорғау органдарына өте жеңіл болар еді», дейді сарапшы. Осыған орай, ол қолма-қол ақшаны жою үшін эквайрингтік жүйені барлық жерде дамыту қажеттігін еске салған. Эквайрингтік жүйе дегеніміз төлемдердің барлық түрлерін төлем карталары арқылы жүзеге асыру болып табылады. Біз осы жағдайға дайынбыз ба? Міне, мәселе осында тұр. Біздің ойымызша, қолма-қол ақшаны жою техникалық тұрғыдан алғанда соншама қиын міндет емес. Автоматтандырылған төлем жүйелерін жер-жерлерде жаппай енгізуге болады. Өйткені, бұл жүйе қазірдің өзінде біздің елімізде жақсы дамып келеді. Мәселе, осы жүйені қолдануға халықты түгелдей дайындау проблемасында тұрған секілді. Әлемнің көптеген сарапшылары дамудың қазіргі проблемалары жаңа технологияларды әзірлеп енгізуде емес, халықты сол технологияларға үйрету мәселесінде тұрғандығын айтып жар салуда. Мәселен, Ресейдегі фин өнеркәсібі өкілдігі директорлар кеңесінің төрағасы қызметін атқарған Финляндияның бұрынғы премьер-министрі Эско Ахо Ресейдің атақты бизнес өкілдерімен пікірталасқа түскен кезінде қазіргі күні әлемдегі смартфон пайдаланушылардың 43 пайызы оны ойын үшін, 20 пайызы әлеуметтік желілерде хабарласу үшін, 10 пайызы музыка тыңдау үшін қолданатындығын айтқан. «Егер, – дейді Ахо, – адамдардың барлығы бірдей қазіргі технологиялардың әркімге ортақ осы жетістігін өздерінің денсаулықтарын түзеу, білімдерін жетілдіру мақсатында пайдаланатын болса, онда бізде цифрлық дәуір шын мәнінде орнаған болар еді». Ахоның бұл сөзіне алып-қосарымыз жоқ. Сол секілді бізде де қолма-қол ақшаны толықтай жоюға болар еді, егер оған халқымыз жаппай дайын болса демекпіз.
Сұңғат ӘЛІПБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
