Дегенмен, алыппен көршіліктің кейде пайдасы да мол болатындығын әлемнің бірқатар елдерінің сәтті тәжірибелері дәлелдейді. Сондай елдердің бірі – Канада. Жалпы, Қазақстан мен Канада арасында ұқсастықтар аз емес. Біріншіден, Канада да Қазақстан секілді жерге бай, ал сол жер көлемімен есептегенде халқының саны шағын мемлекет. Ел аумағы 9976 шаршы шақырымды (бізден үш есе үлкен), халқының саны 30 миллион адамды (бізден екі еседей көп) құрайды. Қазақстанда 1 шаршы шақырымға 5,5 адамнан келсе, Канадада 3 адамнан келеді.
Тағы бір ұқсастық жағы, Канада да табиғи шикізат көздеріне өте бай. Темір, металл, мұнай, тағы басқа пайдалы кен орындары өзіне молынан жетеді.
Канада да біз секілді ірі аграрлық ел. Сыртқа бидай және басқа да өнімдер экспорттаумен айналысады. Сондай-ақ, табиғи климаттық жағдайында да ұқсастықтар жоқ емес. Климаты біздің солтүстік өңірлерге келіңкірейді.
Енді орналасқан географиялық орны мен экономикалық саясатта есепке алуға болатындай тағы бір үлкен ұқсастығы, егер Қазақстан Қытай мен Ресей секілді екі алып елдің ортасына орналасса, Канада әлемдік держава АҚШ-пен көрші. Әрине, мұндай көршіліктің жақсылықтарымен қатар қолайсыздықтары да аз емес. Сондықтан канадалық саясаткер Пьер Трюдоның «біз өз саясатымызда пілмен қатар ұйықтаған тышқан секілдіміз. Үлкен көршіміздің әрбір қимылы мен қозғалысын үнемі бағып отыруға мәжбүрміз. Өйткені піл қаншалықты бейбітсүйгіш әрі кеңпейілді болса да, оның ұйқыдағы күйінде бізге қарай аунап түсуінен құдай сақтасын», деген сөзін ұрпақтары естен шығарған емес.
Канада осы қиын көршіліктің өзін тиімді пайдалану арқылы АҚШ-тай алыптың экономикалық қуатынан өз тіршілігі үшін үлкен нәр алып келеді. Канаданың әлемдегі бай елдердің қатарына қосылуына АҚШ-пен көршілігінің атқарып отырған рөлі өте зор. Өйткені не өндірсең де, соның бәрін сіңіре беретін әлемнің ең үлкен рыногы Канаданың дәл қасында тұр. Соның нәтижесінде ол әлемдегі ең дамыған индустриялық-аграрлық елге айналды.
Осыдан он жылдай уақыт бұрын «Қазақстан: Батыспен үнқатысу» атты халықаралық конференцияға қатысқан Канаданың бұрынғы премьер-министрі Жан Кретьен өзінің Қазақстанның даму барысына айрықша назар аудартынын айта келе, мұның себебін былай деп түсіндірген болатын: «Бүгін сіздердің елдеріңіздің алдынан кешегі біздер секілді үлкен мүмкіндіктер ашылып отыр. Сіздердің табиғи ресурстарыңыз бүкіл әлемнің назарын өзіне аударды. Сіздердің географиялық орналасуларыңыз да ел экономикасын нәрлендіретіндей өте бір ұрымтал тұста тұр. Менің елім Канада өзінің АҚШ-пен көршілігін басты экономикалық артықшылығына айналдыра білді. Әрине, алыппен көрші болу оңай емес. Дегенмен, бүгінгі жаһандық экономикада халықаралық сауда мен оның барлық тиімді жақтары туралы әңгіме қозғалып жатқанда географиялық орналасу жөнінде адасуларға орын болмауы тиіс. Оның үстіне сіздердің геосаясаттағы маңыздылықтарыңыз екі көршілеріңізден де әріде жатыр. Қарқынды дамып келе жатқан тағы бір алып ел Үндістанмен, ресурсқа бай Таяу Шығыспен жақын орналасуларыңыз, Орталық Азиямен көршіліктеріңіз әлемнің көз тіккен осы бір нүктесінде өте маңызды рөл ойнай алатындықтарыңызды білдіреді», деген еді.
Өз тәуелсіздігінің 26 жылын бейбіт те қарқынды даму жағдайында өткерген Қазақстан енді міне, өзінің географиялық орнын сәтті пайдаланатындай ұрымтал шаққа да келіп жетті. Қазақстан мүше болып табылатын Кеден одағы секілді үлкен экономикалық рынок құрылып, қалыптасты. Екінші жағынан Қытайдың «Бір белдеу – бір жол» халықаралық жобасы іске кірісті. Қазақстан бұған өзінің «Нұрлы жол» инфрақұрылымдық даму бағдарламасымен келіп қосылды. Алыптар қуатынан нәр алатын кез енді келді.
Сұңғат ӘЛІПБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
