Республикалық бюджетке қатысты заң жобасы еліміздің 2017-2019 жылдарға арналған макроэкономикалық көрсеткіштер болжамының өзгеруіне және жыл басынан бастап салықтық түсімдер қарқынын нақтылауға байланысты әзірленген болатын. Сондықтан да құжат Қазақстанның үшінші жаңғыруының міндеттерін іске асыруды жалғастыруға, мемлекет қабылдаған міндеттемелерді қамтамасыз етуге бағытталған.
Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов пен Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушы Руслан Дәленов және Ұлттық банк төрағасының міндетін атқарушы Олег Смоляков таныстырған заң жобасында ел экономикасының 9 айдағы даму қорытындылары мен әлемдік экономиканың ағымдағы ахуалы есепке алынып, 2017 жылға арналған макроэкономикалық көрсеткіштер болжамы нақтыланған. Үкімет мүшелерінің мәлімдеуінше, жыл басынан бері экономикалық белсенділіктің жақсаруына байланысты ІЖӨ нақты өсімі 2,5 пайыздан 3,4 пайызға дейін ұлғаю жағына қарай қайта қаралған.
Ал Ұлттық банктің болжамы бойынша инфляция бекітілген 6,0-8,0 пайыздық көрсеткіш аралығында болжанып отыр. Сонымен қатар 2017 жылға арналған республикалық бюджет кірістерінің нақтыланған болжамы (трансферттер түсімдерінсіз) 4 952,8 млрд теңге сомасында айқындалды немесе 60,8 млрд теңгеге ұлғайып, трансферттердің түсімі 4,9 млрд теңгеге өскен. Сондай-ақ 2017 жылға арналған республикалық бюджет шығыстары нақтыланған бюджетпен салыстырғанда 1,0 млрд теңгеге ұлғая отырып, 11 177,4 млрд теңге сомасында жоспарлануда.
Бюджет шығыстарының негізгі бөлігі Мемлекет басшысының тапсырмалары мен мемлекеттің халықаралық міндеттемелерін іске асыруға, Ұлттық қордан берілетін нысаналы трансферт есебінен жүзеге асырылатын іс-шаралар аясында шығыстарды және басқа жобалар мен бағдарламалар аясында шығыстарды қайта бағыттауға арналған. Осылайша, айқындалған жылға арналған республикалық бюджет тапшылығы 62,0 млрд теңгеге азайтылып ІЖӨ бағамының 2,9 пайызын құрайды. Сөйтіп басты қаржы құжатына түзетулер енгізу жайы жан-жақты талқыланып, сенаторлар бюджет саласын жетілдіру, мемлекеттік активтерді басқаруды жақсарту, салықтық әкімшілендірудің тиімділігін арттыру, мемлекет-жекеменшік әріптестігін дамыту, инвестиция тарту, мемлекеттік қаражат есебінен банк секторының ахуалын жақсарту мәселелерін көтерді. Орайы келген сәтте сенатор Ерболат Мұқаев Ұлттық банктің назарын банк секторының тұрақтылығы мәселесіне аударды.
«Сарапшылық деректерге сәйкес, 2016 жылдың соңында «Бәйтерек» холдингі Казинвестбанкке 21,1 млрд теңге, ал Дельта Банкке 60,3 млрд теңге орналастырған. Сонымен қатар БЖЗҚ-ның айтарлықтай қаражаты да осы екі банкке: Дельта Банкке – 45,2 млрд теңге, Казинвестбанкке – 2,9 млрд теңге салынған», деген Eрболат Мұқаев банк секторын мемлекеттің есебінен жақсарту ісі үрдіске айналып бара жатқанына алаңдаушылық білдірді. Оның айтуынша, қаржы нарығын реттеушi Ұлттық банк банктердің ахуалын жақсарту үлгісiн құруға емес, бiрiншi кезекте тәуекелдi бағалаудың, мұндай жағдайлардың алдын алу үлгiсiне назар аударуы тиіс», деді Е.Мұқаев.
Сондай-ақ талқылауда сөз алған сенатор Дархан Қалетаев Ұлттық қорға тиесілі 5 млрд теңгенің бұғатталуына қатысты мәселенің анық-қанығын сұрады. «Біршама уақыт бұрын Ұлттық қордың 5 млрд теңгесі голланд сотымен бұғатталғаны жөнінде ақпарат тарады. Оған қатысты Ұлттық банк төрағасы Д.Ақышев ресми түрде мәлімдеме де жасаған еді. Бүгінде бұл түйін қалай тарқатылуда? Қаражат не үшін бұғатталған және оған кім жауапты?» деді сенатор.
Өз кезегінде мұндай деректі растаған Ұлттық банк төрағасының міндетін атқарушы Олег Смоляков Қазақстан қаржысына қатысты талап тиісті деңгейде шешіліп жатқанын алға тартты.
«Өндірістік міндеттемелер аясында Қазақстандағы бірқатар жекеменшік компаниялар мен тұлғаларға қатысты мұндай талап қойылғаны жасырын емес. Бүгінде Ұлттық банк инвестициялық декларацияның жауапкершілігіне сай мұндай активтерді басқарады. Сол себептен де кейбір активтерге қатысты сомалық талаптар қойылған», деді ол.
Осы орайда әңгімеге араласқан Әділет министрі Марат Бекетаев жалпы Ұлттық қор қаражаты ақиқатында бұғатталғанымен, оның көлеміне қатысты түрлі ақпараттар тарағанын тілге тиек етті. Ақиқатында мәселе Молдавия кәсіпкерінің бірнеше рет халықаралық ұйымдарға шағым түсіруінен туындап, өрши түскен көрінеді.
Жалпы отырыстың күн тәртібіне сай талқыланып, ратификацияланған құжаттың бірі – «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымы арасындағы штаб-пәтер туралы келісімді ратификациялау туралы» заң жобасы болды.
2017 жылғы 2 мамырда Астана қаласында жасалған келісім Қазақстанда Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам Ұйымының (АҚИҰ) штаб-пәтерін ашуды көздейді. Сондай-ақ Қазақстанда АҚИҰ-ның штаб-пәтерін құру Ислам Ынтымақтастығы Ұйымы шеңберіндегі ынтымақтастықты нығайтады және ұйымның халықаралық, өңірлік және субөңірлік бастамаларына Қазақстанның тартылуын күшейтеді.
Айта кетейік, Қазақстанда АҚИҰ-ның штаб-пәтерін ашу үшін 2017-2019 жылдарға арналған республикалық бюджеттен Сыртқы істер министрлігінің бюджеттік бағдарламасы бойынша Қазақстан Республикасының АҚИҰ-ға ерікті жарнасы жыл сайын 247 204 мың теңге (749 103 АҚШ доллары), Ауыл шаруашылығы министрлігінің бюджеттік бағдарламасы бойынша 2018 жылдан бастап жыл сайын 39 600 мың теңге сомасында офистік үй-жайды жалға алу шығыстары көзделген.
Отырыс барысында сенаторлар өз құзыреттері шеңберінде тиісті ведомстволардың атына депутаттық сауалдарын жолдады. Сәрсенбай Еңсегенов дизель отыны жағдайын тұрақтандыру жөнінде шаралар қабылдау қажеттігі туралы; Әли Бектаев отбасы және отбасылық құндылықтарды нығайту жөніндегі кешенді шараларды қабылдау қажеттілігі туралы; Әлімжан Құртаев қоныс аудару бағдарламасын тиімді енгізу мақсатында елдің жұмыс күші артық аймақтарынан жұмыс күші жетіспейтін аймақтарына ерікті көшіп келушілерге арналған әлеуметтік пакеттің тізімін кеңейтуге қатысты мәселелерді жария етті.
Жиын соңында БАҚ өкілдерінің сауалына жауап беру барысында Ұлттық банк төрағасының міндетін атқарушы О.Смоляков «Bank RBK» банк тұтынушыларының қаржысын алуына қойылған шектеу кезең-кезеңмен тоқтатылатындығын мәлімдеді. Оның айтуынша, «Bank RBK» мен Ұлттық банк арасында жасалған «келісім жобасы» бойынша банкке алдымен акционерлер қаржы құйып, содан кейін ғана Ұлттық банктен субсидиялы несие беру жоспарланған.
«Жыл соңына дейін ең алдымен әлеуметтік маңызды төлемдер – студенттер мен жалақы алатындар немесе несие картасын пайдаланатындарға, содан кейін ғана басқа клиенттерге төлем жасалады деп келісілген», деді ол.
Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
