Сарапшылардың пікірінше, фастфудтарды жиі тұтыну, уақытылы ыстық тамақ ішпеу және қимыл-қозғалыстың аздығы артық салмаққа әкеліп отыр. Семіздікке бейім балалар өсе келе қант диабеті, жүрек-қан тамырлары ауруларына жиі шалдығады. Әрі артық салмақ асқазанның созылуына, тойымсыздыққа әкеліп соғады. Сондықтан бұл қазір жаһандық мәселеге айналып отыр.
Былтыр ғана Біріккен Ұлттар Ұйымы балалар арасындағы семіздікті жоюды және бұл проблеманы уақыт өткізбей шешуді ұсынғаны есімізде. Ал Қазақстанда бертінге дейін жеткіншектер арасындағы семіздік онша үлкен мәселе ретінде қаралған жоқ, оған себеп те аз-тын. Саламатты өмір салтын қалыптастыру проблемаларының ұлттық орталығы тек 2015-2016 оқу жылында бастауыш сынып балалары арасында артық салмақ пен семіздік белгілеріне, олардың ұстанған өмір салтына, тамақтану мәдениетіне алғаш рет мониторинг жасады. Арнайы COSI хаттамасы негізінде жүргізілген зерттеу жұмысына қазақстандық 5500 бала мен 5 мыңға жуық отбасы және 142 мектеп қатысқан. Солардың ішінде артық салмақ – 13,1 пайызды, семіздік 6 пайызды құраған. Осылайша, мамандар Қазақстанда 8-10 жас аралығындағы әр бесінші бала семіздікке шалдыққан деген қорытындыға келді.
Денсаулық сақтау министрлігінің Денсаулық сақтауды дамыту республикалық орталығының мәліметіне сүйенсек, қазіргі таңда еліміздің жалпы білім беретін оқу орындарында «денсаулықты нығайтуға ықпал ететін мектептер» қанатқақты жобасын енгізу қолға алынған. Мұндай бастаманы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Қазақстандағы кеңсесі көтеріп отыр. Осыған байланысты өткен дөңгелек үстел жиынында аталған ұйымның сарапшысы, Еуропадағы денсаулық мектептері желісінің кеңесшісі Гуф Бауэрс жобаға қатысушы мектептер үшін арнайы нұсқаулықтар беріп, Қазақстанда мектеп оқушылары денсаулығын нығайту бағдарламалары бойынша ұлттық стратегия әзірлеу керектігін алға тартты.
ДДҰ-ның қанатқақты жобасы әзірше еліміздің төрт өңірінде – Астана мен Алматы қаласында және Маңғыстау мен Қызылорда облыстарында енгізіліп отыр. Осы жобаға қатысушы Алматы қаласындағы №116 мектептің директоры Екатерина Анисимованың айтуынша, жоба қолға алынғалы білім ошағының тәрбие үдерісіне өзгерістер енгізіліп қана қоймай, оқушылар тағамының сапасы артып, ас қауіпсіздігі мен үйлесімді мәзірге ерекше ден қойыла бастаған. Ата-аналар мен оқушылар арасында саламатты тамақтануға байланысты пайдалы дәрістер оқылып, тәрбие жұмыстары жүргізілген. Ал Астана қаласының №10 мектеп-гимназиясының мұғалімі Ербол Әреновтің атуынша, қанатқақты жобаның арқасында оқушыларға арналған емдеу-шынықтыру бөлмесі жабдықталып, жаңа үйірмелер ашылған. Сондай-ақ бастауыш сыныптардың оқушылары денсаулық әліппесімен қамтамасыз етілген.
Енді осы жобаны Денсаулық сақтау министрлігі еліміздің барлық мектебіне таратуды көздеп отыр. Ал «Қазақстандағы денсаулықты нығайтуға ықпал ететін мектептер» жобасы мен ДДҰ-ның тәжірибесі Денсаулық сақтауды дамыту республикалық орталығының сайтында жарияланып, қызығушылық танытқан жандарға қолжетімді болмақ.
Жалпы, қазақ халқы ертеден-ақ тамақтану жағына сауатты болған. Ал қазір адамның сана-сезімі заманға сай өзгеріп, материалдық-техникалық жағдайымыз қарыштап дамыса да дұрыс тамақтану мәдениетін меңгере алмай келеміз. Аурудың басты себебі тағамтанудың дұрыс жолға қойылмауынан екендігін жете түсіне алмаудамыз. Тамақ режімін, тәртібін сақтауға көңіл бөле бермейтініміз сондықтан.
«Кедейдің бір тойғаны – шала байығаны» деп кейде шектен тыс көп жейміз немесе күні бойы ашқұрсақ жүреміз де, кешкісін тыңқиып тойып аламыз. Мұның өзі ағзаға үлкен зиян. Мамандардың айтуынша, қазір адамдардың басым көпшілігі екі рет ыстық тамақ ішуді ұмытқан. Тіпті 9 пайызы тәулігіне бір-ақ рет тамақтанады екен. Көпшілік жеміс-жидекті неғұрлым көп тұтынса, соғұрлым пайдалы екенін саналы түрде білсе де, оны сақтай бермейді. Міне, үлкендердің тамақтану мәдениетіндегі осы олқылықтар енді балаларға «жұғып» жатыр. Жеткіншектердің жартылай дайын тағамға үйірсектігі, далада ойнаудан гөрі үйде монитордың алдында көбірек телміруі және үйлесімді тамақтанбаудың соңы семіздікке әкеліп отыр.
Қымбат ТОҚТАМҰРАТ,
«Егемен Қазақстан»
