Атап айтқанда, Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан-Америка қарым-қатынастарын дамытудың басым бағыттары мен келешегіне тоқталып, халықаралық және өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында қол жеткізілген уағдаластықтар жөнінде әңгімеледі, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіндегі төрағалыққа және еліміздің әлемде ядролық қаруды таратпау ісіндегі миссиясына қатысты сауалдарға жауап берді.
Елбасы өз сөзінде Ақ үйде өткен кездесудің маңыздылығына тоқталып, Д.Трамптың жылы қабылдағанын, осы сапар арқылы Қазақстан мен АҚШ-тың арасындағы әріптестіктің нығая түскенін атап өтті. Еліміз тәуелсіздік алған тұста АҚШ-тың көрсеткен қолдауы аса маңызды болғанын еске алды. Д.Трамппен бірлескен мәлімдемеде де ең әуелі саяси қолдау, бейбітшілік жағдайдағы әріптестікті дамыту мәселелері қозғалғанын атап көрсетті. Мемлекет басшысының айтуынша, америкалық компаниялар елімізге 50 миллиард доллардан астам инвестиция құйған. Қазіргі таңда Қазақстанда 550 бірлескен өндіріс жұмыс істейді. Ал осы сапарда жалпы сомасы 7,5 миллиард доллар көлеміндегі жиырмадан астам құжатқа қол қойылды.
«АҚШ тарапы осы сапарда қол жеткізілген келіссөздерді жоғары бағалады. Бұдан бөлек, қазіргі таңда әлем кездесіп отырған мәселелерді талқыладық. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде өткізілген шараның маңызы ерекше. Бұрын-соңды еліміз мұндай деңгейдегі Ұйымға төрағалық еткен емес. Мұның бәрі ‒ еліміздің табысы», деді Н.Назарбаев.
Бұдан кейін Елбасы Н.Назарбаев журналистердің сұрақтарына жауап берді. Ең алдымен сөз алған «Егемен Қазақстан» газетінің басшысы Дархан Қыдырәлі Елбасын Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне төрағалығымен және АҚШ-қа сапарының сәтті өтуімен құттықтады.
– Сіздің осы сапарыңызды әлемнің беделді бұқаралық ақпарат құралдары жарыса жазып, халықаралық сарапшылар жоғары бағалап жатыр. Ел тарихына алтын әріптермен жазылған мәртебелі миссияны абыройлы атқарып, мемлекетімізді жаңа белестерге бастаған тарихи жеңісіңізбен құттықтаймыз. АҚШ пен Қазақстан арасындағы байланыс жыл өткен сайын сан салалы, қарқынды дамып келеді. Байланыстағы басымдықтардың уақыт өте келетіні белгілі. Қазір Қазақстан тарапы АҚШ-пен арадағы қандай байланыстарға басымдық беріп отыр? – деп сұрады.
«Қазіргі таңда АҚШ ‒ әлемдегі алып державаның бірі. Оның орнын басатын әзірге мемлекет жоқ. Сондықтан ғылымы мен техникасы қарыштап дамыған елмен қарым-қатынас орнатудың Қазақстан үшін маңызы зор. Осы сапарымда бизнес өкілдерімен, лауазымды тұлғалармен кездесу өткіздік. Бірқатар маңызды құжатқа қол қойылды. Біріккен инвестицияларды жүзеге асыру үшін 3 миллиард доллар шамасындағы келісім жасалды», деді Мемлекет басшысы.
Елбасы ресми сапар барысында қол қойылған құжаттар ел дамуына айтарлықтай үлес қосатынын атап өтті. Алдағы уақытта америкалық бизнес өкілдерінің Қазақстанға келуіне мүмкіндік молая түспек. АҚШ-тың алпауыт компанияларын Қазақстанға әкелуі саяси және экономикалық тұрғыдан елімізге пайдалы болып, аймақтың тұрақтылығын нығайтады.
Сонымен қатар Елбасы Н.Назарбаев пен АҚШ Президенті Д.Трамп арасындағы кездесудің қалай өрбігені жөнінде сұрақ қойылды. Мемлекет басшысы Ақ үйде не туралы сөйлескенін тарқатып айтып берді.
«Бұған дейін телефон арқылы сөйлесіп, Эр-Риядта жолықтық. Соның бәрі өзара түсіністік орнатуға мүмкіндік берді. Д.Трамп бұрынғы Ақ үй басшыларына мүлдем ұқсамайды. Ол бизнес саласынан келгендіктен, құр сөзді емес, істі жоғары бағалайтын адам. Осы тұрғыдан бір-бірімізді жақсы түсініп, бірден тіл табысып кеттік. Талқылаған мәселелерде ортақ пікірде болып, келісімге келдік», деп жауап берді Н.Назарбаев.
Елбасы кездесуден кейін америкалық компаниялардың Қазақстанда жұмыс істеуіне мол мүмкіндік туғанын атап өтті. Бұдан бөлек, әлемді толғандырған маңызды мәселелер, Иран және Солтүстік Кореядағы жағдай туралы сөз болғанына тоқталды.
«Д.Трамп Иранмен арадағы халықаралық келісімді жақтырмайтынын жеткізді. Бірақ мәселенің мәнісін айтып, бұл келісімге қол жеткізу үшін қыруар жұмыс атқарылғанын, оны бұзу тағы бір ядролық қаруы бар мемлекеттің қалыптасуына жағдай жасайтынын түсіндірдім. Ендігі жерде Иранға қатысты жағдайдың өзгеретініне сенімім мол. Сондай-ақ Ауғанстандағы ахуалды, терроризмнің қаупін жан-жақты талқыладық», деді Елбасы.
Мемлекет басшысы ИЛИМ (ДАИШ) террористік ұйымының тамырына балта шабылса да, олардың шағын топтары әлі де толық жойылып бітпегенін мәлімдеді. Қазіргі таңда лаңкестер Ауғанстанға көше бастаған. Өз кезегінде бұл елге айтарлықтай қауіп төндіретінін айтты. Сондықтан Қазақстан тарапы Ауғанстанда содырлармен күресу жұмысында АҚШ-қа көмек көрсетуін жалғастыра береді.
Ауғанстандағы жағдайды тұрақтандыру үшін елдің экономикасы тұрақты болуы керек. Бұл тұрғыда Д.Трампқа Елбасы Қазақстанның аталған елге көрсетіп жатқан көмегі туралы баян еткен.
Сонымен қатар Мемлекет басшысы ядролық қаруды таратпау жөніндегі пікірімен бөлісті. Қазіргі таңда кей державалар өздерінде ядролық қару болғанына қарамастан, басқа елдерге оны қолдануға тыйым салады. Елбасы мұның дұрыс еместігін мәлімдеді. Сондықтан «Әлем. XXI ғасыр» манифесінде ұсынылғандай БҰҰ-ның 100 жылдық мерейтойына орай әлем ядролық қарудан толықтай бас тартуы тиіс.
«Егер сол мемлекеттер ядролық қарудан бас тартатын бағдарламамыз бар деп мәлімдеме жасаса, басқа елдер солардан үлгі алатын еді. Кезінде Қазақстан ядролық мемлекеттердің кепілін ала отырып, өзінің арсеналында бар оқтұмсықтардан бас тартты. Содан бері Үндістан, Иран, бірқатар мемлекеттер ядролық қаруға ие бола бастады. Олардың деструктивті бағыттағы топтардың қолына түсу қаупі туып отыр. Осыған байланысты Қазақстанда Төмен байытылған уран банкі ашылды. Атомды бейбіт мақсатта қолданатын елдер оның қорын бізден алуға мүмкіндіктері бар. Оны атомнан энергия алу секілді бейбіт мақсатта қолданады. Осының нәтижесінде мемлекеттер арасындағы сенім қалыптасады», деді Елбасы.
Бұдан кейін Н.Назарбаев Қытай ұсынысымен басталған «Бір белдеу, бір жол» жобасы жөніндегі пікірімен бөлісті. Ақ үйдегі кездесуде Д.Трамп осы бастама туралы сұраған екен. Елбасы оны жан-жақты тарқатып айтып берген.
«Д.Трампқа бұл жоба туралы тереңірек түсіндірдім. Жаңа Жібек жолы жөнінде Қытай басшысы 2014 жылы Астанада мәлімдеген болатын. Содан бері қыруар шаруа атқарылып, 600 миллиард доллар бөлінді. Қазіргі таңда бұған 67 мемлекет үлес қосады. Қазақстаннан өтетін жолдар арқылы сауда-экономикалық мүмкіншіліктердің көкжиегі кеңейе түсті. Алдағы уақытта осы жоба аясында инфрақұрылымға салынған қаржының пайдасын көреміз», деді Н.Назарбаев.
Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан» –
Нью-Йорктен (АҚШ)
Суреттер Президенттің баспасөз қызметінен алынды
