Солтүстік Қазақстан облысының әкімі болып тағайындалғанына дейін бірнеше жыл «Нұр Отан» партиясының хатшысы, Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары болып, саяси жұмыстан мол тәжірибе жинақтаған Құмар Ақсақалов өзінің жаңа қызметін тақап қалған Наурыз мейрамын жаңаша өткізуден бастады. Ол, ең алдымен, мерекелік шараларды өткізуге байланысты облыс орталығының кейбір көшелерін жауып тастап, автокөлік жүргізушілерінің наразылығын туғызуды тоқтатуды тапсырды. Сондай-ақ ұлыстың ұлы күнін шаһардың көп пәтерлі үйлерінің аулаларында да кеңінен атап өтуді ұсынды.
Бұл ұсынысты пәтер иелері кооперативтері қолдап, аралас-құраласы сирексіп кеткен тұрғындарды ашық аспан астында жайылған дастарқан басында тоғыстырып, мәре-сәре қылды. «Бұрын Наурыз мейрамында тігілген киiз үйлердiң есігін іштен жауып алынып, көпбалалы аналарға, ардагерлерге, мүгедектерге ас берілетін. Енді мұны мейрам қарсаңында еңбек ұжымдарында ұйымдастырған жөн ғой деп ойлаймын. Себебі киiз үйлердің есігі келушілердің бәріне ашық болуға тиiсті. Олардың iшi ұлттық нақышта безендiрiлiп, халқымыздың салт-дәстүрлерi көрсетіліп, насихатталуы керек», – дейді облыс басшысы.
Теріскей өңірдің ең өзекті мәселесі – демографиялық жағдайдың күрделілігі. 2003-2013 жылдар аралығында бала туудың кемуінің, сондай-ақ сыртқы және ішкі көші-қонның толастамауының салдарынан облыс тұрғындарының саны 670 мыңнан 570 мыңға дейін, яғни 100 мыңға азайып қалған. Одан кейінгі кезеңде бұл теріс үрдіс сәл баяулағанымен, тоқтала қоймай, тұрғындар саны 558,6 мың адамға дейін құлдыраған. Қаншама ауылдың түтіні өшіп, ата-бабаларымыз қас жаулардан ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен қорғап, кейінгі ұрпақтарына мирас етіп қалдырған қасиетті жеріміздің қыруар бөлігі иесіз құлазып қалды десеңізші?! Өкінішке қарай, еліміздің тәуелсіздігі жылдарында шет елдерден Қызылжар өңіріне көшіп келген ағайындардың тең жартысына жуығы кейін қысы қатты, жазы қысқа өлкені жерсінбей, оңтүстік облыстарға қайтадан қоныс аударып кеткен. Сондықтан да ендігі үміт – Елбасы тапсырмасына сәйкес Үкімет қолға алған бастама – жұмыс күші артық өңірлердің еңбеккерлерін жұмыс күші жетіспейтін өңірлерге қоныстандыру бағдарламасы бойынша ұсынылып отырған қолайлы мүмкіндіктерді мүлт жібермеу.
Соны жете ескерген облыс әкімінің қолдауымен былтыр оңтүстік өңірлерден 188 отбасы көшіп келіп, солтүстікқазақстандықтардың қатары 802 адамға толықты. Бұл көрсеткіш алдыңғы жылғыдан бір жарым еседей артық. Солтүстік Қазақстан облысы аталмыш әлеуметтік бағдарламаны іске асыруда өзге өңірлерге өнеге көрсетіп келеді десек, артық айтқандық емес. Мұнда үстіміздегі жылы осы игі істің ауқымы барынша кеңейтіліп, жұмыс күші артық өңірлердегі 700 отбасыны көшіріп әкелу немесе 3 мыңнан астам адамды қоныстандыру көзделіп отыр.
Өңір басшысы бұған дейін оқушылар саны жетіспегендіктен, бастауыш мектептері жабылып, құрып кету қаупі төнген шағын ауылдарға қоныстандырылған күнгейлік ағайындардың арасында тұрақты жұмыс таппай қиналып жүргендер барлығын білген соң іле көшіп келушілерді алдағы уақытта тек жұмыс күші жетіспейтін әрі тұрмыс үшін маңызды әлеуметтік нысандары бар ірі елді мекендерге ғана орналастыру жөнінде тапсырма берді. Осыған орай биыл Үкімет бекіткен квотаға сәйкес Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Маңғыстау және Оңтүстік Қазақстан облыстарынан көшіп келетін еңбеккерлерді қоныстандыру үшін 224 елді мекен таңдап алынды. Оның 106-сы – экономикалық өсімнің жоғары әлеуетіне, 118-і орташа әлеуетке ие. Оларда 828 тұрғын үй мен 1282 жұмыс орны жаңа иелерін күтіп, бос тұр. Бұған қоса, облыс әкімі жер алып, бау-бақша өсіргісі келетін қоныс аударушыларға барынша қолдау көрсетуді тапсырды. Қызылжар топырағы, әсіресе картоп пен көкөніс өсіруге қолайлы екендігін білген кейбір оңтүстіктен көшіп келген ағайындар қазірдің өзінде қапысыз қимылдап, табыс көзін тауып жүр.
Облыс басшылығы Петропавл қаласындағы Манаш Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті мен бес колледжде «Серпiн-2050» әлеуметтік бағдарламасы бойынша оңтүстік өңірлерден келіп, бiлiм алып жүрген 1114 студентке де үлкен үміт артып отыр. Жуырда олармен кездесу өткізіп, биыл оқу бітіретін түлектердi жұмысқа орналастыру жайлы әңгіме қозғады. «Біз биылдан бастап «Менторлық» жобасын қолға аламыз. «Серпiндiк» бір түлекке менің өзім ментор боламын. Оған ақыл-кеңес берiп, жұмысқа орналасуын бақылауымда ұстаймын», – дей келіп, облыс басшысы осы жиынға қатысып отырған мемлекеттiк органдардың басшылары мен кәсіпкерлерді де «Серпiн-2050» бағдарламасының алғашқы 319 түлегіне менторлар, яғни қамқоршы тәлімгерлер болуға шақырды.
«Серпіндіктердің» араларында Қызылжар жерінде шаңырақ көтерген жастар да бар екен. Ондай жас отбасылар осында қалғылары келсе, жергілікті билік тарапынан жан-жақты қамқорлық жасалатын болады. Бұл ретте облыс әкімі: «Қазір біздің өңірдегі ауыл мектептеріне, ауруxаналарға, фельдшерлік пункттерге мамандар қажет. Ауылдарға барып, үйленіп, сәбилі болсаңыздар, онда біз сіздерге тегін үй салып береміз. Әрине, ол қызметтік бас-
пана болады. Бірақ, кейін жекешелендіріп алуларыңызға да болатын шығар деп ойлаймыз. Тұрғын үйді жергілікті кәсіпкерлер салып береді. Сіздерге арналған осындай жаңа бас-
тамамыз бар», – деп мәлімдеді.
Тағы бір айта кететін жайт, өткен жылдың соңында Петропавл қаласында жаңажылдық шыршаларды орнатуға және облыс орталығын мерекелік безендіруге қалалық бюджеттен бір теңге де қаражат бөлінбей, бұдан үнемделетін қыруар ақшаны шаһар көшелерін одан әрі көркейту жұмыстарына жұмсау тапсырылды. Қала басшыларына былтыр орнатылған шыршалар мен әртүрлі әшекейлерді қайтадан пайдалану ұсынылды.
Өйткені Петропавлды жаңажылдық безендіруге кейінгі жылдары қаланың бұрынғы және бүгінгі әкімдерінің «талғампаздықтары» мен «мырзалықтарының» қаншалықты екендігіне байланысты
8 миллион теңгеден 24 миллион теңгеге дейін қаржы шығындалып келген екен...
Петропавл тұрғындарын айрықша риза қылған бір игілікті іс былтыр облыс орталығында республикалық бюджет қаржысы есебінен бірден екі қазақ мектебінің құрылысын бастауға қол жеткізілуі. Бұл – елдің шетінде, желдің өтінде орналасқан өңірде ана тіліміздің өрісін кеңейту ниетінен туындаған үлкен қамқорлық. Өйткені тәуелсіздік жылдарында облыс орталығында жаңадан 5 қазақ мектебі ашылғанымен, уақыт өте келе олардың өзі жеткіліксіз болып, оқушыларды екі-үш ауысымда оқытуға тура келген. Ал кейінгі он жылда Петропавлда бірде-бір мектеп салынбаған.
Қызылжар өңірінің мәдени өмірінде де облыс әкімі ұйытқы болып, елді елең еткізген жақсы жаңалықтар жетерлік. Солардың бірі – үстіміздегі жылы облыс орталығының жаңа «Жас Өркен» шағын ауданында Сәбит Мұқанов атындағы қазақ сазды-драмалық театрының 500 орындық жаңа ғимаратының құрылысы басталатындығы. Өйткені Петропавлдың шет жағында орналасқан бұрынғы энергетиктердің Мәдениет үйінің ғимаратында 2000 жылы ашылған аталмыш театрдың 200 орындық көрермендер залы тарлық етуде.
Тарих-данадан тағылым алып, өткен мен бүгіннің сабақтастығын қамтамасыз ету, ұлттық құндылықтарымызды қастерлеу ісінде музейлердің рөлі айрықша екендігі мәлім. Осыған жете мән берген өңір басшысының ұсынысымен облыстағы барлық музей келушілерге тегін қызмет етуге көшірілді. Соның арқасында облыс орталығындағы музейлерге келушілердің қатары бұрынғы жылдардағымен салыстырғанда 20 пайызға артты. Бұған қоса, ауыл мектептерінде үстіміздегі жылы 70 музей ашылған.
Қызылжарда былтыр тұңғыш рет өткізілген тағы бір тамаша іс-шара – «Гауһар тас» оркестрлер мен ұлттық аспаптар ансамбльдерінің республикалық фестивалі. Биыл екінші жыл қатарынан өткізілген өнер бәйгесінде еліміздің түкпір-түкпірінен келген оркестрлер солтүстікқазақстандықтарға бірнеше күн бойы өнер көрсетті. Сондай-ақ облыс әкімінің қолдауымен елге әйгілі жерлес әнші-композиторлардың әндерінің жинақтарын дайындау қолға алынды. Әуелі атақты Ақан сері, Біржан сал, Үкілі Ыбырай бабаларымыздың әндерінің дискілері шығарылды.
Үстіміздегі жыл – Қызылжар өңірі үшін мерейтойлар жылы. Сегіз серінің екі ғасырлық тойы, Мағжан Жұмабаевтың 125 жылдығы, Ақан серінің 175 жылдығы, Қожаберген жыраудың 355 жылдығы сияқты мерейтойларға ұласпақшы. Облыс басшылығы олардың бәрін де лайықты атап өтуді жоспарлап отыр.
Әрине, солардың ішінде түркі дүниесінің жарық жұлдызы – Мағжанның орны бөлек. Соны ескерген облыс басшылығы ТҮРКСОЙ Халықаралық ұйымының басшылығымен ақылдаса келе, ақиық ақынның мерейтойын ұйымға кiретiн елдерде атап өту туралы шешiм қабылданған. Түркi әлемiнде 2018 жыл «Мағжан Жұмабаев жылы» болып жарияланып, ол түркi әлемiнiң мәдени астанасы аталған Кастамону және Анкара қалаларында ақпан айында бастау алды. Оған Солтүстік Қазақстан облысының делегациясы қатысып оралды.
Ұлы ақынның туған күнi – маусымның 25-іне қарай Петропавлда «Мағжан көктемi» V республикалық өнер фестивалi, республикалық ғылыми-практикалық конференция, жалпы бiлiм беретiн мектеп оқушылары арасында республикалық «Мағжан оқуы» өткiзiлмекші.
«Бiз, ең алдымен, Мағжан Жұмабаевтың шығармашылығына баса көңiл бөлуiмiз қажет. Осы мақсатпен ұлы ақынның бұрын жарияланбаған өлеңдері енген кітабын шығармақшымыз», – дедi Құмар Ақсақалов жуырда Астанадағы орталық коммуникациялар қызметінде болған баспасөз мәслихатында.
Қызылжарда осындай оң өзгерістер бар. Әдетте іргелес жатқан Сібірдің салқыны сезіліп тұратын солтүстік өңірден бүгінде жан жадыратар жылы леп есе бастаған сияқты...
Кәрібай МҰСЫРМАН,
Қазақстанның құрметті журналисі
