Білім • 25 Қыркүйек, 2018

Мектептегі ас мәзіріне мән берсек...

2015 рет
көрсетілді
8 мин
оқу үшін
Мектептегі ас мәзіріне мән берсек...

Сабаққа сергек болу үшін... 

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұйғарымынша, денсаулық – аурудың және тәндегі кемістіктің жоқтығына ғана емес, физикалық, рухани және әлеуметтік жағдайының жақсы болуына да байланысты. Осы қорытындыға сәйкес, денсаулықтың негізгі көрсеткіштерінің бірі – дұрыс тамақтану. Оның ішінде мектеп оқушыларының дұрыс әрі уақтылы тамақтануы маңызды мәселе. Өкінішке қарай, еліміздегі кейбір білім ошақтарындағы ас мәзірінде бала денсаулығына зиянды өнімдер кездесіп қалып жатады.

Аталған мәселе туралы Парламент Сенатының Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің төрайымы Бірғаным Әйтімова Үкімет басшысына депутаттық сауал жолдаған болатын. Сенатор мектеп жасындағы балалардың қалыпты физикалық және ақыл-ойының дамуы, бірқатар ауру түрлеріне жақсы қарсылық көрсету үшін негізгі қоректік заттарды күнделікті тұтыну және олардың тағамдық рациондағы теңгерімділігі арқасында жағдайлар жасалуы қажеттігін көтерді. Депутаттың айтуынша, мектеп оқушысының тамақтануы рационалды және саламатты болуы қажет. Себебі кәмелеттік жасқа дейін ағзаның қалыптасуы жүзеге асады.

«Соңғы уақытта жеке кә­сіп­керлер қызмет көрсете­тін бірқатар мектеп асхана­лар­ындағы ас мәзірі әрдайым талапқа сәйкес келе бере бер­мейді. Тағамды технологиядан ауытқып әзірлейді, есептен алдау және кем өлшеу фак­тілері орын алады. Бұл салада жұ­мыс тәжірибесін жинақтап үлгерместен мектептегі тамақ­тануды ұйымдастырушы жыл сайын дерлік ауысып тұрады. Нәтижесінде оқушылардың мектеп асханаларындағы сапасыз тамақтан улану жағдайы жиі кездесуде», дейді Б.Әйтімова.

Ал «Ұлағатты жанұя» қо­ры­ның президенті Марианна Гурина болса, мектеп асханасы бизнес көзіне айналып бара жатқандығын айтып дабыл қаға­ды. «Әрине пайда табу компа­ниялар үшін маңызды. Бірақ бұл жағдайда коммерциялық көз­қарастан гөрі болашақ ұрпақтың денсаулығына көбірек алаңдаған дұрыс. Тіпті төменгі сынып оқу­шыларына арналған сапалы тамақ 300-400 теңгелік бюджетке сай келмейді. Мемлекет тиісті тамақтануды ұйымдастыру және оны тиімді бақылауды қам­тамасыз ету үшін қалалық бюджеттен қаражат бөлу тәжірибесін қайтаруға тиіс. Балаларды емдеу­ден гөрі, дұрыс тамақтандыру арзанырақ түседі әрі маңызды», дейді М.Гурина.

Бұл мәселеге байланысты бас мемле­кеттік санитарлық дәрігер Жандарбек Бекшин тамақтанудың ұйымдастыры­луын бақылау және қадағалау ерекше тәртіп пен жоспардан тыс тексерулер бо­йынша, сондай-ақ халықтың және мектеп персоналының арасында түсіндіру жұмысын жүргізе отырып жүзеге асырылатындығын айтады. «Ерекше тәртіп бойынша мектептің ас блоктары жылына 2 рет жүргізіледі. Жалпы білім беретін мектептерде оқитын оқушылардың тамақтануына қойылатын талаптарды қайта қарау кезінде қызметтердің өнім берушісін таңдау бойынша конкурстың ұйымдастырушысы ретінде мекеме басшысы айқындалған. Сондай-ақ ата-аналар комитеті өкілдерінің, мектеп әкімшілігінің, медицина қызметкерінің және басқа да тұлғалардың қатысуымен тамақтың сапасын мониторингілеу жөніндегі комиссия құрылады. Бүгінде әр кәсіпкер өндірістік бақылау жүргізу мүмкіндігіне ие. Бұл кәсіпкерге заң бұзушылықтың туу тәуекелін төмендетеді», дейді Ж.Бекшин.

Мектептегі дұрыс тамақтануға байланысты Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы директорының орынбасары Жамиля Баттақова бірнеше ұсыныстарын жеткізді. «Балалар мен жасөспірімдердің дұрыс және пайдалы тамақтануында фастфуд, тәтті сусындар, кофеиннің көп мөлшері, консерванттар, бояғыштары бар тағамдардың болмауы өте өзекті. Қант және тұзы көп тағамдарды шектеу де өте маңызды. Мектеп оқушыларының таға­мында тұздың ұсынылған мөлшері күніне – 5 грамм немесе 1 шай қасықтан аспауы тиіс», дейді ол. 

Қоғамдық денсаулық сақтау комитеті де «бос» калорияға бай фастфудтарға және басқа да өнімдерге қарағанда теңдестірілген ыстық тамақ баланың өсіп келе жатқан организміне әлдеқайда пайдалы екендігін ескертеді. «Ыстық тамақ ішетін оқушы оқу материалын жақсы игереді және сабақ аяқталғанша сергек болады, аз шаршайды. Мектеп асханаларында ыстық тамақты чипсымен, кептірілген нанмен, шоколадпен алмастыру балалардың денсаулығына өлшеусіз зиян келтіреді», дейді Ж.Бекшин.

500 мыңға жуық оқушы тегін тамақтанады

Мектептегі оқушылардың тамақтануы – басты назарда тұрған бағыттардың бірі. 2015 жылы «қазақстандықтар мектеп оқушыларының ас-суын өздері төлеуі тиіс» деген шешім қабылданған болатын. Сол жылдан бастап, бастауыш сынып оқушыларына арналған тегін түскі ас берілмейтін болды. Тек әлеуметтік жағдайы нашар кейбір отбасылардың, атап айтқанда, мемлекет тарапынан әлеуметтік көмекке зәру отбасылар, сондай-ақ жетімдер мен ата-анасының қамқорлығынан айырылған балалар ғана мектептен тамақтануға құқылы болды. Алайда кейбір аймақтар бюджеттен қаржы бөліп, бастауыш сынып оқушыларын тамақтандыруды жалғастыра берді. Соның өзінде жыл сайын тегін тамақтанатын балалардың саны төмендеп келеді. Елімізде 2014-2015 жылдары 700 мың оқушы тегін тамақтанса, былтыр бұл көрсеткіш 300 мыңға дейін азайған. 

Бұл өзгеріс онсыз да тамақтандырудың сапасына шағымданып жүрген ата-ана­лардың наразылығын тудыратыны белгілі. Тіпті биыл көктемде Астана қаласында мектептерде тамақтандырудың сапасын бақылау бойынша тәуелсіз қалалық комиссия құрылды. Комиссия құрамына білім беру басқармаларының қызметкерлері мен ата-аналар кірді. 

Ата-аналар балаларының физио­ло­гиялық қажеттіліктеріне сәйкес келмей­тін, құрамында құнды дәрумендері аз ас мәзірі жайлы айтып, дабыл қаққан еді. Ал Астана, Алматы қалаларымен қатар, Алматы, Ақтөбе, Қарағанды және Павлодар об­лыс­тарының мектептерінде зерттеу жүр­гізген Қазақ тағамтану академиясы­ның ма­ман­дары 7 мен 15 жас аралығын­дағы ба­ла­­ларға көкөністер мен жемістер, балық, жұ­­мыртқа және сүт өнімдерінің аз мөл­шер­де берілетінін, сәйкесінше олардың ағза­­сын­да А, С, B1, PP дәрумендері, селен және кальций микроэлементтерінің азды­ғын айтқан. Тағамтану академиясы енді өсіп, қалыптасып келе жатқан бала ағзасына қажетті барлық дәрумендер мен микроэлементтерді есепке ала отырып әрі ыстық тағамдарды енгізіп, барлық мектептерге арналған тамақтану кестесі бойынша бірыңғай стандартты түзіп шығарды. Биыл сәуір айында аталған академия маманы Гүлнәр Берденова «Барлық тамақтар суға немесе буға пісірілген көк­ө­ніс­терден дайындалады. Қуырылған та­ғам­дарды тамақтандыру стандартынан ысы­рып тастадық» деген болатын. 

Енді Білім және ғылым министрлігінің жаңа стандарты бойынша барлық мектеп­тегі бастауыш сынып оқушылары тегін тамақ­танатын болады. Ведомство басшысы Ерлан Сағадиевтің сөзіне сүйенсек, жергі­лікті бюджеттің және демеушілердің есебі­нен, барлығы 495 086 оқушы, яғни бар­лық оқушының 17,6 проценті тегін тамақ­тан­дырылады, тағы 9535-і буфеттік тамақтан­дырумен қамтылған, оның ішінде әлеуметтік қорғалмаған отбасылардың және бастауыш сынып оқушылары да бар. Қалған оқушылар ата-анасы төлем жаса­ған жағдайда тамақтандырылады. Республи­ка­мыздың үш өңірінде әкімдердің бас­тамасы бойынша барлық бастауыш сынып оқушылары үшін тегін ыстық тамақ ұйымдастырылды.

Мектептегі тамақтану мәселесі туралы «Нұр Отан» партиясы жыл басында мектеп асханаларын жабдықтауға қатысты жаңа жоба ұсынған болатын. «Атамекен» пала­тасының өкілдері балалардың тамақ­тану орындарын жаңғырту мақ­сатында, жоспарға сәйкес бірыңғай стандарт бекіті­ліп, тағам әзірленетін комбинаттар ашылады делінген. «Атамекен» ҰКП басқарма төрағасы Абылай Мырзахметовтің айтуын­ша, оқушыларды тамақтандыру бағ­дар­ламасы ортақ мемлекеттік сатып алулар тізі­мінен алынды. Сол себепті бұл міндетті ар­найы комбинат мамандарына жүктеуге бола­ды. Әр комбинаттың жанында зертхана ашып, тағам сапасын күнделікті тексерген жөн.

Мектептегі тамақтанудың кешенді мәселелерін шешу қоғам, мемлекеттік және үкіметтік емес ұйымдар, мамандар, ғалымдар мен практиктердің ортақ жұмысы екенін ескерген абзал.

Мирас АСАН,

«Егемен Қазақстан»