Жеткіншек тәрбиесіндегі жетістік жайы

Сәрсенбі, 10 қазан 2012 7:15

Кеше Үкімет үйінде Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның отырысы өтті. Мұнда кәмелеттік жасқа толмаған балалар тәрбиесіндегі өзекжарды мәселелер ортаға салынып, мемлекеттік бағдарламалардың қазіргі таңдағы атқарылуы жайы сөз болды. Басқосуды Қазақстан Президентінің кеңесшісі – Ұлттық комиссия төрайымы Гүлшара Әбдіқалықова жүргізіп отырды.   

Сәрсенбі, 10 қазан 2012 7:15

Кеше Үкімет үйінде Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның отырысы өтті. Мұнда кәмелеттік жасқа толмаған балалар тәрбиесіндегі өзекжарды мәселелер ортаға салынып, мемлекеттік бағдарламалардың қазіргі таңдағы атқарылуы жайы сөз болды. Басқосуды Қазақстан Президентінің кеңесшісі – Ұлттық комиссия төрайымы Гүлшара Әбдіқалықова жүргізіп отырды.   

«Ауруын жасырған өледі» де­мекші, қазір көпшіліктің назарынан тыс қалмауға, ұдайы әңгіме арқауына айналып отыруға тиіс бір тақырып болса, бұл, сөз жоқ, бала тәрбиесіне қатысты ой болып шы­ғатыны түсінікті. Себебі, ха­лықта тамаша бір қағида бар: «Не ексең, соны орасың» деген. Ерте­ңіне, бо­лашағына елеңде­мей­тін жан жоқ. Болашақтың аспанын ала бұлт қап­таса, ана жүрегі алдымен алаңдауы тағы да заңды құбылыс. Өйткені, жет­кіншек мәселесінде қазір ше­шілмей жатқан түйткілдер өте көп. Жаһандану үрдісінде жаттың жалбыры жайлап кетіп бара жат­қан дабылға құлақ аспай қою өз та­мы­рыңды өз қолыңмен кескенмен бір­дей болар еді. Озық тех­нологияның жетістігіне оң қабақ таныту озық ойлы елдерге тән десек те, сол өркениеттің өрке­ші­нің артында ха­лықтық тамырды қиып тастайтын жегіқұрттар бой тасалап тұраты­нын қаперге алмау­дың қасіреті мың есе зардапты еді. Өзіне өзі қол жұмсау сияқты бұ­рын атын адам естіп көрмеген жаттан жағылған жа­ғымсыз оқиға­лар­ды естігенде, әлемді тітіркенткен мұндай сұм­дық оқиғалардың орын алу се­бептерін неге әлі күнге тиісті мамандар зерттеп үлгермей жатқа­нына көп­ші­лік қатты алаң­дау­шылық білді­руде. Баланың қо­лымен жасалды деуге ауыз бармайтын небір сойқан қатыгез­дік­тердің белең алуына қоғамның бір формациядан екінші форма­цияға өтуі, өтпелі кезеңнің тұ­сында кейбір рухани құндылық­тардан көз жазып қалуымыз, өмір­­лік өл­шемдердің өзгерісі, әйелдер­дің балаларын тастап, базар жаға­лап кеткен жағдайлары сынды көп жәйт­тердің себеп болғаны талай рет жазылып та, айтылып та жүр. Жас өркеннің бойындағы пайда болған келеңсіз көріністер бір күнгі кемшіліктің салдары емес, баланы өз бетімен алаңсыз жіберіп алған, ата-ананың көңіл бөлуге уақыты жетпей қалған, мектептегі тәрбие өз деңгейінде болмаған си­яқты талай істің кемдігінен. Комиссия мүшелерінің жанайқайы кәмелет­тік жасқа толмаған жасөс­пі­рім­дердің басындағы осындай түрлі проблемалар төңірегінде өрбіді. Білім және ғылым вице-министрі Махметқали  Сарыбаев жеткін­шек­терге сапалы білім, саналы тәрбие беру мақсатында атқары­лып жатқан игі істердің барысы жайында баяндады. Бүгінде мектептерде балалармен жұмыс іс­тей­тін мамандар арнайы даяр­лық­тан өтіп, жаңадан қолға ал­ын­ған істер оң нәтижелерін көр­сетіп жатқанын тілге тиек етті.
Отырыста мектепке дейінгі ұй­ым­дарда тәрбиеленушілерді, жал­пы­ға бірдей орта білім бе­ретін және кәсіби білім беру ұйымда­ры­ның оқушыларын ру­хани-адамгер­шілік құнды­лық­тар­ға, некені және отбасыны ны­ғай­ту негіздеріне оқы­ту жөніндегі жұмыстар, сон­дай-ақ балаларға қызмет көрсету бойынша қосым­ша білім беру ұйымда­рының қызметтерін жетіл­діру жө­нін­дегі шаралар туралы ойлар ортаға салынды. Оңтүстік Қазақ­стан облысында кәмелеттік жасқа толма­ған­дар арасындағы құ­қық бұзу­шы­лық фактілеріне бай­ланысты Оңтүстік Қазақстан облысы әкі­мінің орынбасары, Әйел­дер істе­рі және отба­сы­лық-демо­гра­фия­лық саясат жөнін­дегі об­лыстық комисси­я­ның төрағасы Сәкен Қа­ныбеков өңірде атқары­лып жат­қан іс-ша­ра­ларды баяндады. Комиссия мүше­лері Жұмагүл Солты, Айгүл Соловьева, Салтанат Бай­қош­қарова, Гүл­нәр Ықсанова, Сабила Мұс­та­фина, Анатолий Баш­маков, т.б. жас жеткіншектер мәсе­ле­сіндегі қор­даланған мәсе­ле­­лерді қозғап, пікір-ұсыныс­та­рын білдірді.
Отырыстың басында Қазақ­стан Республикасы Президенті­нің Ке­ңес­шісі – Ұлттық комис­сия­ның төрайымы Гүлшара Әбді­қалықова алдағы жұмыстың Мем­лекет бас­шы­сының әлеумет­тік жаңғырту жө­ніндегі бағдар­ламалық мақала­сымен ұштасқан басым бағытта­рын назарға ұсын­ды. Негізінен жұ­мыс кейбір қо­ғамдағы әлеуметтік жағдайлар­дың салдарларымен кү­реске емес, оларды тудыратын нақ­ты себептерді жоюға бағытта­латын болады. Оларды анықтау үшін осы­ған дейін мардымды іс жа­сал­маған болса, мұнан кейінгі уақытта зерттеушілік жұмыстар жүргізіліп, үкіметтік емес ұйым­дармен тығыз іс-қимыл жолға қо­йылады, халықпен қарым-қаты­нас орнатылады деп күтілуде.
Мектепке дейінгі ұйымдар тәр­биеленушілерін, жалпы орта білім беретін және кәсіби білім беру ұйымдарының оқушыларын адам­гершілік пен имандылық құнды­лық­тарына, неке мен отбасын нығайту негіздеріне үйрету үшін мектепке дейінгі ерте жасқа (1-3 жас) арналған «Алғашқы қа­дам», мектепке дейінгі кіші жас­қа (3-5 жас) арналған «Зерек бала», мектепке дейінгі ересек жас­қа (5-6 жас) арналған «Біз мектепке барамыз» балаларды тәр­бие­леу мен оқыту бағдарла­ма­ла­ры қабылдан­ған болса, 1-11 сынып оқушыла­рына арналған «Өзін өзі тану» адамның рухани-адамгершілік дамуы бағдарла­масы жүзеге асырылып жатқаны басқосуға қатысу­ш­ы­лардың әңгі­ме өзегіне айналды.
Осындай жұмыстарды орта бі­лім беру жүйесінде 7 мың пси­хо­лог­тар мен 3,6 мың әлеуметтік педагогтар атқарып жатқаны айтылды. Бұл мамандар рухани-адамгер­шілік құн­дылықтарды қа­лыптас­тыру мен отбасын нығай­тудың әртүрлі мәсе­ле­лері бойынша балалар мен отбасы­ларға психоло­гия­лық-педагогика­лық және әлеумет­тік-құқықтық кө­мек көрсетеді. Мектеп психолог­та­рының қызме­тін нақты реттеу мақ­сатында ми­нистрлікте орта білім беру ұйым­дарында психо­ло­гиялық қызметтің жұмыс істеу қағидасы әзірленгені айтылды.
Сонымен қатар, Астана қала­сында Отбасылық тәрбиелеу инс­ти­тутының құрылуы – ешкімді бей-жай қалдырмайтын оқиға. Инс­ти­туттың атқаратын негізгі міндеті білім беру қызметкер­лері­нің, ата-аналардың отбасы­лық ара-қаты­настағы біліктілігін арттыру болып табылады. Биыл­ғы сәуірде Отба­сылық тәрбиелеу институты­ның 70 тыңдаушысы (педагогтар, психологтар) «Отба­сылық тәрбие­леу жөніндегі пси­холог-кеңес бе­руші» біліктілігін алғаны бұл бағыттағы жұмыстар өзінің алғаш­қы нәти­же­лерін көрсете бастады деген сөз.
Қазіргі кезде қоғамның әлеу­меттік-экономикалық дамуын­да­ғы белгілі бір оң нәтижелеріне қара­мастан, жасөспірімдердің рухани-адамгершілік дағдарысты бастан кешірулері әлі де жалға­суда. Оған, әсіресе, кәмелеттік жасқа толма­ған­дар арасындағы жасалған қыл­мыс­тың жоғары деңгейі дәлел деуге болады. Мысалы, Оңтүстік Қа­зақ­стан облы­сының орталығы Шым­кент қала­сында бірінші жар­тыжыл­дықтың қорытындысы бойынша жас­өспі­рімдер қылмысының 33,6%-ға не­месе 113-тен 151-ге дейін өс­кені алаңдатарлық факт. Облыс бойынша мектеп, лицейлер мен гимназиялар оқушылары жа­са­­ған қылмыс көлемі 31,3%-ға ұл­ғайған (163-тен 214-ке дейін). 4 кісі өліміне әкеліп соқтырған оқи­­ға тір­келген. Әкімшілік құқық бұ­зушы­лық жасағандары үшін ішкі істер органдарына 3 мыңнан астам кә­мелетке толмағандар жет­кізілсе, оның ішінде қоғам­дық орындарда спирттік ішімдік­термен әуестен­ген­дер саны 82-ге жеткен.
Шымкент қаласының жалпы білім беретін оқу орындарында 98 мектеп инспекторы, ал облыс бойынша 213 мектеп инспекторы бе­кітілген. Облыстың 801 мекте­бінде «полицияның жас көмекші­лері» отрядтары құрылған, оған 17604 оқушы жұмылдырылған, 3984 ата-ана қатысатын «әкелер кеңесі» құ­рылып, олардың кәме­летке толма­ған жасөспірімдер арасындағы құ­қық бұзушылық профилактикасымен айналысуы бір қарағанда мұнда жастардың тәртібіне байланысты барлық шара жүзеге асып жат­қан­дай көрі­неді. Бірақ тек құқық қор­ғау тарапынан жүзеге асырылатын іс­термен ғана бала тәрбиесіндегі ақаулық жойылады деу үстірттік. Ведомствоаралық өз­ара іс-қи­мыл­­дың жетіспеушілігіне, жергі­лікті би­лік органдарында, ҮЕҰ және жер­гілікті ұйымдарда про­филакти­калық жұмыстардың бірыңғай үй­лесімінің жоқтығына байланысты мұнда кәмелетке тол­­мағандар ара­сындағы құқық бұ­зушылық профилактикасы бо­йынша іс-қимылдың бірыңғай тұ­ғыр­намасы қалыптас­тырыл­ма­ған. Бағ­дарламалар мен жобалар өте ти­імсіз. Үкіметтік емес ұй­ымдардың әлеуеті нашар пайдаланылады, мем­лекеттік әлеумет­тік тапсырыс­тардың қолайсыз отбасылармен және балалармен про­фи­лак­ти­ка­лық жұмыстарға бағытталған мақ­сатты лоттары жоқтың қасы.
Тәрбие саласындағы бірталай кем-кетік саралана келіп, алдағы уақытта жұмыс қарқынын жақ­сарту мақсатында Оңтүстік Қа­зақ­­стан облысының әкімдігіне кә­мелетке толмағандар арасын­дағы құқық бұзушылықтардың профилактикасына жауапты мем­ле­кет­тік органдардың қызметіне талдау жасалып, оны «Кәмелетке тол­мағандар арасындағы құқық бұзушылық профилактикасы және балалар қараусыздығының және панасыздығының алдын алу туралы» 2004 жылғы 9 шілдедегі № 591 Қазақстан Республика­сының Заңына сәйкес келтірсін және оның орындалуына бақылау қам­тамасыз етілсін, оқушылар арасында құқық бұзушылық факті­леріне жол берген білім беру ұйымдарының жауапты бас­шы­ларының жауаптылығын арттыру жөнінде қажетті шаралар қабыл­дансын, оқушылар арасында құ­қық бұзушылықтың және қоғам­ға жат әрекеттердің алдын алу үшін білім беру саласы мен ата-аналар  арасындағы  өзара іс-қи­мылды кү­­шей­ту жұмыстары жүр­гі­зілсін деген ұсыныстар айтылды.
Қарашаш ТОҚСАНБАЙ,
«Егемен Қазақстан».