13 Ақпан, 2019

Имамдар тәуелділіктен құтылады

647 рет
көрсетілді
8 мин
оқу үшін

Ел мешіттеріндегі діни қызметкерлердің 30 пайызы ғана тұрақты жалақымен қамтамасыз етілген. Бұл ғибадат орындарында халыққа қызмет ететін 4 мыңға жуық қызметкердің есебіне шаққанда, жақсы көрсеткіш емес. 

Осы орайда, Қазақстан мұсылмандары діни басқарма­сы тарапынан «Уақып» және «Қажылық» қоры есебінен шалғай аудан, ауылдардағы имамдарға еңбекақы төлеу үдерісі жалға­сып келеді. Мұндай әлеуметтік қолдау дін қызметкерлері­нің әлеуметтік жағдайын оңалтып, өзгелерге кіріптар болудан сақтайды. Сананы тұрмыстың билеуінен қорғайды. 

Қарапайым тілмен айтқанда, сол діни қызметкерлер ішіп-жемін айыру, отбасын асырау міндетін атқаруда қаржы көздеріне тәуелді болып тұрса, қаржыландырушылардың ықпалында кетпеуіне кепілдік аз. Оның үстіне жаназа, садақа рәсімдерін орындауда тек пайда табу пиғылынан арылады.  

Имамдар тәуелділіктен құтылады

Садақа үшін түбіртек сұрайды

Қазір мешіттер садақа беру­шілердің тізімін жасап, жәшік­терге салынған пітірдің есебін шығаруға көндігіп қалды. Бұл ашық­тық пен жариялылық – қоғам талабы. Алайда, Рамазан ай­ларында Жаратушының разы­лығы үшін берілетін пітір-садақа­лар үшін құдды бір банк касса­ларындағыдай түбіртек сұрай­тындар да кездеседі. Бұл үдеріске ұрынғандар ертеңгі күні тілек-дұғаларының қаншалықты қабыл болғандығы, болмағандығына байланысты есеп талап ететіндей әсер қалдырады. 

ҚМДБ төрағасы Серікбай қажы Ораз келтірген деректерге қарағанда, еліміз бойынша 2058 ауылдық мешіт бар. Оның басым бөлігі өзін өзі қаражатпен қамтамасыз ете алмайды екен. Тіпті азын-аулақ тұрғыны бар ауыл­дардағы жылдық садақа­лар мешіт­тердің жылу мен суы, электр энергиясы мен басқа да ком­муналдық төлемдерін ақта­май­ды. Ал аула сыпырушы, элек­т­рик пен сантехниктер­дің ең­­бегіне аздап болса да ақы төлен­­се, кейбір жағдайларда бұл мін­деттер қоғамдық негізде ат­қа­­рылуда. Міне, осыдан келіп имам­­дарға жалақы үшін қаражат қарас­тыру да оңайға соғар емес. 

– Ауылда айлықсыз қызмет ететін дін қызметкерлерін толық жалақымен қамтамасыз ету жос­парымызда бар. Алғашқы ке­зең бойынша 103 ауыл имамы­­на «Қажылық» қоры есебінен 50 мың теңгеден қаражат аударылды. Осылайша, имамдардың әлеу­­меттік мәселесін кезең-ке­зеңі­­мен шешуді көздеп отырмыз, – деп атап өтті ҚМДБ төр­аға­сы Серік­бай қажы Ораз. 

Бұл – жақында ғана жүзеге асқан жаңалық. Алайда, осы арада әзір жалақы тимеген қызмет­керлер қалай күнелтуде деген заңды сауал туындайды. Оларды теріс ағым өкілдері ақшамен арбап алмай ма деген қауіпке негіз бар ма? 

Аталған сауалдарды көлденең тартқанымызда, ҚМДБ-ның об­лыстардағы өкіл имамдарының бірқатары имамдарға қаржы көз­дерінің теріс ықпалын жоққа шығарды. 

– Өскемен өңіріндегі діни ахуал тұрақты. Өңірдегі 103 ме­шіт­­тің барлығы дерлік имам­дар­­мен қамтамасыз етілген. Ал «Қаржылық» қоры арқылы 5 имам жалақы ала бастады. Жал­пы, көпшілік имамдарға қазір мешіттер тарапынан еңбекақы төленуде, тағы бірқатары жама­ғат­тың қолдауымен күнелтіп ке­ле­ді, бірқатары жасы ұлғайған­дығына байланысты зейне­ткер­лікке шыққандар, – дейді ҚМДБ Өскемен өңірі бойынша өкіл имамы, Халифа Алтай мешітінің бас имамы Ермек Мұқатай. 

Ал Діни басқарманың Қос­танай облысындағы өкіл имамы Бақытбек Тәжімбеттің айтуынша, аймақтағы ауылдық елді мекендерде 17 мешіт бар. Оларға жалақы тағайындау кезінде ел көле­мінде олардың табысы, әлеу­меттік жағдайы есепке алынып, іріктелген. 

– Имамдарға жалақы төлеу астарға, жаназаларға тәуелді болудан құтқарады. Жалақы ҚМДБ қойған міндеттерді белсене атқаруға ынталандырады, – дейді Б.Тәжімбет. 

38 мешіт ашылды

Діни басқарма жуырда ме­шіт құрылыстарына байла­нысты арнайы ереже қабылда­ды. Ғұламалар кеңесі бекіткен құ­жат «Қазақстан Республика­сын­да тип­тік жобадағы мешіт ғима­ра­­тын салудың тәртіп ережесі» деп аталады. Аталған ереже бо­йын­­ша, бұдан былай ме­шіт ғи­ма­­раты жергілікті жа­мағаттың са­ны­на орай 3 дең­гей­де салынады: ауылдық (сы­йым­дылы­ғы 70-500 адам), аудан­дық (сыйымды­л­ы­ғы 500-1500 адам), облыстық, қалал­ық (сы­йым­­дылығы 1000-5000 адам). 

Ережеде мешіт құрылысының заманауи талаптарға сәйкес келуі, көріктілігі, сапалы және ұзақ мерзімді пайдалануға жарай­тын материалдардың пайдаланылуы, мұнарасы, күмбезі және ішкі-сыртқы безендірілуі жергілікті дәстүрге сай болуы назарға алын­ған. Сонымен қатар мешіт аула­сына автотұрақ, саябақ, т.б. қажет­ті нысандар тұрғызылмақ. Қауіп­сіздік шараларын сақтау мақ­сатында арнайы құрылғылар да орнатылады. 

Бас мүфтидің айтуына қара­ғанда, былтыр елімізде 38 мешіт пайдалануға берілген. Ал қазір құ­рылысы әртүрлі деңгейде жүр­гі­зіліп жатқан тағы 119 мешіт бар. Қолданыстағы мешіттердің бар­­лығы Әділет министрлігінде Қазақ­стан мұсылмандары діни бас­қар­масының филиалы ретінде тіркелген. Оны заң міндеттейді. Ал облыс орталықтарынан бас­тап, ауылдық елді мекендер­дің Бас жоспарларына мешіт салынатын орындар енгізілген. Оған қоса, мешіт салуға бөлінетін жер телімі міндетті түрде ҚМДБ атына рәсімделеді. 

Сонымен қатар Ережеде жа­ңа­дан салынатын мешіттердің білім беру ұйымдарынан арақа­шық­тығы 500 метрден кем болмауы тиіс деген тарау бар. Бұл да көптің ескертуі, атқарушы орын­дардың талабынан туған бастама. 

Көрнекті ғалым, ҚМДБ-ның бұрынғы төрағасы Әбдісаттар қажы Дербісәлінің деректеріне қарағанда, Қазақстан тәуелсіздік алған тұста елімізде 68 ғана ме­шіт болса, бүгінде олардың саны − 2626. 

– 2000 жылдары сол кезде­гі дін саласын реттейтін заңна­ма­ларға байланысты 100-ге тар­та мешіт өз алдына діни бірлес­тік ретінде тіркеліп кеткен. К­ейін олардың иелері құқықтық мәр­те­бе­лерінің мүфтиятпен тең екендігін білгеннен кейін, құрық салдырмай кетті. Олардың діни басқарманы мойындамауының сал­дарынан теріс ағымдар күш алды. Қазір мұндай келең­сіз­­дік­ке тосқауыл қойылды, – дей­ді ҚМДБ Мешіт істері бөлі­мі­нің мең­геру­шісі Жанділла Бекжігітов. 

Мешіттердің Әділет министр­лі­гінде ресми тіркелуі үшін атауы болуы шарт. Мәселен, Ж.Бек­жігітов Ғұламалар кеңесіне ұсы-нылатын 10 атаудың жарты­сы­на жуығы өтпей қалатынды­ғын айтады. Өйткені оның тала­бы мынадай: алдымен белгілі бір мешіт­ке атау беруді төралқа жиы­­нына облыстың бас имамы ұсы­нуы керек. Екіншіден, сол мешіт орналасқан елді мекен­нің 50 тұр­ғыны қолдау хат жазуы тиіс. Үшіншіден, ауыл әкімі­нің ұсы­ныс хаты сұралады. Төр­тінші­ден, болашақта есімін бер­гелі отырған кісінің өмір­бая­ны ис­лам талаптарына қайшы кел­мейтін­дей кіршіксіз болуы қажет. Демек, атамның аты – ауылға, көкем­нің аты – көшеге қағидасы мешіт атауларына қатысты енді іске аспайды. 

Осы арада, айтпасқа болмас тағы бір мәселе бар. Жекелеген имамдардың облыс басшыларымен қатар қызмет ауыстырып, әкімдердің «командаларынан» қалмай жүргендігі жайында деректер кездесіп тұрады. Мұндай тығыз байланыстың нәтижесін уақыт көрсете жатар. 
Ал жалпы еліміз бойынша 2626 мешітте 6189 адам қызмет етеді екен. Оның 4 мыңға жуығы – дін қызметкері. 

Серік ӘБДІБЕК,

«Egemen Qazaqstan»